Иры хъабатырта урок по осетинскому языку

Тема: Иры хъæбатыртæ.

Грамматикон темæ: Мивдисæг

(рацыд æрмæг ныффидар кæнын)

Урочы нысантæ: а). Мивдисæгæй рацыд

æрмæг ныффидар кæнын.

æ). Бакусын скъоладзауты

дзургæ æмæ фысгæ ныхасы

рæзтыл.

б). Скъоладзауты зæрдæтыæ

гуырын кæнын лæгдзинад,

хъæбатырдзинад, Райгуырæн

бæстæм уарзондзинад.

Цæстуытæ æрмæг урокмæ: чингуыты равдыст, призентаци

интерактивон фæйнæг, ирон музыкæ.

Урочы цыд:

I. Бацæттæгæнæн рæстæг.

II. Рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.

- Ахуыргæнæг: Цавæр мæй у ныр?

Цæмæн хуыйны афтæ?

(Зæрдæвæрæны мæй…)

Цавæр бæрæгбæттæ ма зонут ацы мæйы?(1 май, 9 май, 25май)

- Бæкæсут ма эпиграф æмæ зæгъут, цавæр бæрæгбоныл æрдзурдзыстæм абон?

Эпигрæф: Хæстон лæг адзалæй нæ тæрсы.

( Хæстон лæгты тыххæй, 9 май)

- Æвæццæгæн Ирыстоны иу хæдзар дæр нæй ахæм,

кæцыйæ нæ ацыдысты Фыдыбæстæйы стыр хæстмæ.

III. Текстимæ куыст.

Текст бакæсыны размæ бакусын дзырдтыл:

адзал - судьба, рок, неизбежная смерть.

бардзырд - приказ

ауылты - через эти места

хæрх - бирæ

алфамблай æрхъула кæнынц - окружают

тугæйдзаг ссыртæ - окровавленные клыки

Текст «Кæйдæр фыстæг æнæзонгæ адæймагмæ».

- Ахуыргæнæг: Кæмæ фыста фыстæг æнæзонгæ салдат? Куыд равдыстой сæхи Сырх Æфсады салдаттæ?

- Ахуыргæнæг: Тексты ссарут мивдисджытæ æмæ сбæрæг кæнут сæ афон, нымæц.

(Хъуысы сабырæй ирон музыкæ, ахуырдзаутæ сæ тетдæдты кусынц)

Ахуыргæнæг: Цы у мивдисæг? Цал афоны йын ис?

Дыууæ ахуыргæнинаджы цæуынц фæйнæгмæ æмæ текстæй ист 2 мивдисæджы ифтындзæг кæнынц: 1-аг - ныррыкон афоны, 2-аг - суинæг афоны.

IV. Иры хъæбатыртæ.

(Презинтаци).

1-аг ахуыргæнинаг: Ирыстонæй хæсты быдырмæ ацыд æстай цыппар мин адæймаджы бæрц. Уыдонæй цыппор

æхсаз мины нал æрыздæхт сæ бнонтæм. Дыууæ хæдзарæй хæсты фæмард æвдгай фыттæ, авд хæдзарæй - æхсæзгай фырттæ, дыууын æхсæз хæдзарæй - фæндзгай фырттæ, нæууæдз дыууæ хæдзарæй - цыппæргай фырттæ, сæдæгай хæдзарттæй - æртыгай фырттæ.

2-аг ахуыргæнинаг: Скала постамента. К ней приникла мать. А над нею устремилась ввысь вереница белых журавлей. Семь сыновей скорбящей матери.

Хаджисмел и Магомет Гадзановы погибли под Севастополем, Дзарахмет - под Новороссийском, Хасанбек - в Белорусии, Созрыко - в Киеве, Махарбек - под Москвой, Шамиль в канун Победы был смертельно ранен у стен Берлина. Все они были уроженцами селения Дзуарикау, где и возведен этот памятник в 1963 году.

3-аг ахуыргæнинаг: Семь братьев Кобегкаевых: Хадзисмел, Борис, Гадзибе, Хангерий, Сосланбек, Турмец, Махамат из селения Ахсарисар доблестно воевали с фашистами. Все они пали смертью храбрых на фронтах ВОв.

9 мая 2006 г. на окраине Чиколы, там, где покоятся в братской могиле освободившие Северную Осетию от фашистских захватчиков воин, в торжественной обстановке был открыт памятник и семи братьям Кобегкаевым.

7-гай æфсымæртæ: Гæдзæнтæ

Кобегкатæ

6-гай æфсымæртæ: Темыртæ

Хестантæ

5-гай æфсымæртæ: Бекмырзтæ

Дзебойтæ

Сеойтæ

Хъалæгатæ

Хъесатæ

Тахохтæ

4-аг ахуыргæнинаг: Советон Цадисы Дыууæ хаты Хъæбатыр, Манголы Адæмон Республикæйы Хъæбатыр, æфсады инæлар Плиты Исса.

5 ахуыргæнинаг: Легендарон Ксанти. Мамсыраты Хаджумар уыд инæлар. Йæ риуыл цæхæртæ калдта Сыгъзæрин стъалы. Уый уыд номдзыд сгарæг. Йæ ном æмæ йын йæ мыггаг ничи зыдта, хуыдтой йæ булкъон Ксанти.

6 ахуыргæнинаг: Денджызон фистæг æфсад. Денджызонты намыс нæрыд æппæт фронтты дæр. Гитлеронтæ тарстысты æрмæст сæ койæ дæр. «Денджызон дæлимонтæ», «сау мæлæт» - афтæ сæ хуыдтой знæгтæ. Уыцы денджызонтæй иу уыдис мæдзæггаг сахъ лæппу Цæллагты Пантелей.

7 ахуыргæнинаг: Дауыраты Илитæ сси Ирыстоны фыццаг чызг - тæхæг. Йæ фæсномыг уыд Дикæ (Дауыраты Илитæ Кириллы чызг). Ирон чызджы хъæбатырдзинад хъуыстгонд уыд. Йæ риуыл æрттывтой йæ намысы хæрзиуджытæ.

8 ахуыргæнинаг: Кæуылты, кæдæмты фæхæццæ кодтой Верæйы хæсты фæндæгтæ. Иу бон æрбазынд сæ кæрон. Уый уыд Уæлахизы бон. Вера йыл сæмбæлд знæджы зæххыл, Эльбæйы былгæрон.

Майор Сæлбиты Верæмæ ис цыппар ордены. Уыдон æвдисынц ирон чызджы æхсар æмæ лæгдзинад фыдызнаджы ныхмæ кардз тохы.

V. Фæлтæрæнтимæ куыст.

1. Ацы хъæуты æмæ горæтты цыдис карз хæстытæ. Базонут мæ сæ æмæ сæ уæ тетрæдты ныффыссут.

…лагир, Э…хот, …æуджыхъæу, …ыкола, Ра…вет, …айрæмæдаг, Мæ…дæг.

2. Лæвæрд дзырдтæй саразут хъуыдыйæдтæ. Мивдисджыты бын баххах кæнут.

а) Æнамонд, тугкалæн, æрхаста, хæст.

æ) Адæмтæ, цардмæ, бæллыц, амондджын.

б) Лæг, хæстон, нæ, адзалай, тæрсы.

VI. Хъомыладон куыст.

- Ахуыргæнæг: Фæстаг хъуыдыйад у абон нæ урочы эпигрæф Хъомыладон куыст бакæнын.

VII. Хатдзæгтæ.

VIII. Хæдзармæ куыст.

Баситы Мысосты æмдзæвгæ « Уæд айхъуысти дардыл» сахуыр кæнын наизусть.