План мероприятия на тему Земельные праздники мари

Шке мландын кормыж рокшат шерге.

Мланде паша дене кылдалтше марий йÿла пайрем.

Марий йылмым туныктышо Л.В.Александров ямдылен.

Цель: Образовательный:

-кугезе коча-кован марий йÿла дене тунемше-влакым палдарымаш;

- шочмо калыкын илыш-йÿлажым, калык ойпогыжым пагалаш

кумыландаш;

- марла кутырымо йылмым лывырташ, уш-акылым пойдараш;

- келшен илаш, ваш полшен шогаш туныкташ.

Оборудований: - кинде-шинчал;

- пайрем ÿстел чес: подкогыльо, команмелна, перемеч, ÿян туара, ÿяча, сокта, шеркан когыльо, пулашкамуно, салмамуно.

Пайремым эртарыме радам: Айдеме сенен лектеш

Чыла неле-йöсым,

Перкан киндылан

Кеч-кунам энертен.

Василий Регеж-Гороховын «Шочмо мланде» почеламутшо йонгалтеш. (Тунемше лудеш)

Вÿдышö. Шочмо мланде, шочмо Эл,шочмо калык. Тудын деч шерге илышыште мо лийын кертеш?

Вÿдышö. Ожнысек марий калык мландыжым, тудын ямле пÿртÿсшым пагален, арален, жаплен да чаманен илен. Мемнан кугезына-влак шкеныштым пÿртÿсын шочшыжлан шотленыт, калык курымла дене пÿртÿсым шижын моштымо вийже дене илен, тудлан энертен, кумалын.

Вÿдышö. Калыкын йÿлаже, Юмылан ÿшанымыже, пайремже-влак пÿртÿсын Ю кутан улмыжо дене кылдалтын. Марий калыкын юмыжат пÿртÿс дене кылдалтын.

Вÿдышö. А пÿртÿсын ик тÿн поянлыкшылан мланде шотлалтеш. Акрет годсек да кызытсе жап марте марий калык мланде пашам ышта. Мланде деч посна могай оза? Тидым мемнан коча-кована-влак пеш раш умыленыт, сандене Мланде Шочын, Мландава, Мланде Пиямбар, Мланде Сукчо, Мланде Пÿрышö, Мланде Саус, Перке юмо деч поро шурным шочыкташ йодыныт.

Вÿдышö. Кызытсе жапыштат Шурно Шочын, Шурно Ава, Шурно Пиямбар, Шурно Сакче, Шурно Пÿрышö, Шурно Перке, Шурно Савуш лÿмеш мланде пашаен-влак кумалыт да мланде паша дене кылдалтше йÿла-влак аралалт кодыныт.

Вÿдышö. Шурно перкем телымак йодаш тÿналыныт. Идалык Шорыкйол пайрем дене тÿналын. Пайремым марий телым кугарнян ышта. Икымше кечынак сурт оза эрден эрак кынелын, нурыштыжо лум каван-влакым ыштен да шурно сай шочшо манын йодын.

4-ше классыште тунемше-влак Шорыкйол пайрем гыч ужашым модын ончыктат.

Вÿдышö. Чатлама (январь) тылзын шымше кечышкыже кандаш арням ушен, Ÿярня капкаш пурена. Ÿярня - пеш ожнысо марий пайрем. Тиде пайрем деч вара кочкыш-йÿыш начарештын, тошто перке шагалемеш, сандене пайрем шке поян чесыж дене ойыртемалтын. Пайрем ик арня шуйнен. Ÿярня - телым ужатыме да шошым вашлийме пайрем.

5-ше классыште тунемше-влак тиде йÿлам ончыктат.

Вÿдышö. Шошо пагыт лишемеш. Лум шула, ужар шудо лектеш. Марий-влак тиде пагытым пеш вучат. Шокшо толмо дене пырля вольык олыкыш лектеш. Кÿтÿм лукмо икымше кече дене тÿрлő йÿла кылдалтын. Ўдырамаш эрден эрак ушкалжым кÿтÿш лукташ ямдыла: эрыкта, яндар вÿд дене мушкеш, Ош Кугу Юмым вольыкым арален кошташ йодеш.

1-ше класс тиде йÿлам ончыктат.

Вÿдышö. Шошо - тургым пагыт, ана нöлтымö жап. « Кинде - чылалан вуй»,-ойла калык.Тугеже тудо эн кÿлешан, эн тÿн кочкыш да илыш вий. Ϋстембалне тамлын пушланыше сукыр лийже манын, моткоч шуко тыршыман: шогавуй дене куралыныт, кид дене ÿденыт, сапондо дене шийыныт.

«Шурным ÿдымаш» курштымаш

Вÿдышö. Агавайрем пайремым эртаражат жап толын. Агавайрем - кугезына-влакын мландым жаплыме пайремже. Тудо мланде паша дене кылдалтын. Агавайремым эртарыме жап ик семын ок тол. Тудым шошо ага тÿналме деч ончычат, шукыж годым шошо агам мучашлымеке, кенеж Миколо ден Мланде шочмо кече коклаште пайремленыт.

Вÿдышö . Пайрем годым кугезына-влак шошо пагытын йÿла радамжым мучашленыт. Садланак йÿлам шуктымаш тауштымо кумыл дене эртаралтын. Йÿла радам чылажат шошо пагытысе сомыл, шошо у куат дене шÿлалтыше пÿртÿс дене, озанлык тургым дене пенгыдын кылдалтын. Пайрем йÿла шурным ÿдымö пашан лектышыже сай лийже, мланде шке куатшым аралыже, шурно кушкыл сайын нöлталт кушшо, сай кинде лектышым шочыктыжо манме щонымаш дене эртаралтын.

7-ше класс - Агавайрем.

Вÿдышö. Шошо ага мучашлалтын. Мланде шочмо кече лишемеш. Тиде жапыште тÿжанше мландым пеш перегеныт: чия пушым, тумам лукташ лийын огыл, терысымат пасуш лукташ чареныт, чонымо пашамат ышташ ок лий улмаш. Вет мландылан каныш, тымык, ласкалык кÿлын. Тиде кечын тыгай ойöрö-влак лийыныт: мландым тарваташ, кÿнчаш ок лий, тувырым мушкаш ок лий, кугу йÿк дене мутланаш ок лий. Кызытат тиде йÿлам ялыште шукташ тыршат.

Вÿдышö. Кенеж толеш, шокшо кече лишемеш. Мланде паша дене кылдалтше кенежымсе эн тÿн йÿла - тиде сÿрем пайрем. Сÿрем кумалтышын ик эн тÿн ужашыже - осалым поктымаш.

8-ше класс Сÿрем пайрем.

Вÿдышö. Эше шукерте огыл уржа парча шыркам колтыш, а теве кумда пасу той тÿсымат налеш. Кушкын шогалше шурно кеч-кöнат кумылжым нöлта.

Вÿдышö. Уржа-сорла - идалыкыште эн вучымо пагыт. Шурным поген налмеке, Угинде пайрем лишемеш.

Угинде курштымаш (ансамбль учителей)

Угинде пайрем -

В.Регеж-Гороховын «Кинде тургым» почеламутым тунемше лудеш.

Вÿдышö. Ϋстембалне сий. Айста тудлан вуйнам савена! Ϋстембач кочкыш нигунам ынже ойырло! Чесда эреак перкан лийже!

Вÿдышö. Илаш кÿлеш тунемын шонго дечын

Осал ден порым ойырен мошташ.

Ача-аван шомакше кажне кечын

Лиеш тек чонышто шонен илаш.

Илаш кÿлеш аклалын тошто годсым,

Тыге гына лиеш поян чонна.