Қазақтың ұлттық ою-өрнектері

Манғыстау облысы,Ақтау қаласындағы «Мектепке дейінгі шағын орталығы және гимназия сыныптары бар №21 жалпы білім беру орта мектебі» мемлекеттік мекемесі,технология пәні мұғалімі Кайырбаева Гульжан.

Сабақ тақырыбы: « Қазақтың ұлттық ою-өрнектері».

Сабақтың мақсаты: ою- өрнек тарихымен таныстыру.

Білімділік: ою түрлерімен таныстыру,жаңалықтарды меңгерту.

Дамытушылық: қазақ халқының қолөнеріне баса назар аудару,ою түрлеріне қызығушылығын арттыру;

Тәрбиелілік: оюды дәріптей отырып,қолөнерді құрметтеуге, еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, эстетикалық талғамға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ.

Әдісі: түсіндіру,ойын шыңдауға жұмыс жүргізу.

Көрнекілігі: ою түрлері,технология оқулығы, үлгілер,интерактивті тақта.

Құрал-жабдықтар: мата.ине,қайшы,жіп,үлгілер.

Сабақ барысы

Ұйымдастыру кезеңі.

1. Оқушылармен сәлемдесу,түгелдеу.

2. Сабаққа дайындығын пысықтау.

3. Үй тапсырмасын сұрау,бағалау.

4. Сабақ мазмұнымен, мақсат,міндетімен таныстыру.

Әдістемелік үйрету

Ою-өрнектің көнеден келе жатқанын дәлелдейтін бұйымдар мұражайларда сақтаулы.Адамдар ертеден- ақ өздерін қоршаған айнала дүниені тасқа бейнелеген, бертін келе киім-кешектеріне қолданылатын бұйымдары мен ыдыстарына қарапайым сурет ретінде салған, осылай бірте-бірте ою-өрнек пайда болды.Ал біздің халқымыздың тұрмыс-тіршілігінде ою-өрнектің алар орны үлкен.Ол ұрпақтан ұрпаққа жалғасып дамып келе жатқан бірден бір өнер.Әр шебер бұл өнерді өз үлгісінде,әр түрлі дамытқан,өзі жасаған оюға өзі атау беріп,оның астарына өзінше терең ұғым сыйғызған.Ою-өрнектің тілін түсінуге тырысып,өнерге жақын болуымыз керек. Ата бабадан қалған ою-өрнекті,мәдени шежіремізді сақтап,барынша ұлықтауымыз керек.

«Ою-өрнекті қайдан,кімнен үйрендің?» деген сауалға атақты суретші Әбілхан Қастеев

«Таудың бұлағынан,

Қойдың құлағынан,

Апамның киізінен,

Ешкінің мүйізінен»- деп жауап беріпті.

Ою-өрнек халықпен бірге жасасып оның материалдық игілігіне айналып келеді.Бүгінгі таңда қайта дамып,бай мазмұн,жаңа түр тауып биік деңгейде дамуда.Өнер өшпейді,көнермейді.

Ғұлама ғалым Әлкей Марғұлан «қазақтар ою-өрнек әлемінде өмір сүреді» деп айтқандай,қазақ халқының ұлттық бұйымдарының барлығында ғажайып үлгісін көрсетуге болады.Сол ою-өрнек әсемдік пен сәндіктің белгісі ғана емес,ол халықтың арман мақсатының,тілек мүддесінің нышаны,осы тұрғыдан алып қарағанда ою өрнектің мазмұндық ерекшелігі сан алуан астары терең.

«Атымда менің сырым бар» дегендей,әр ою-өрнектің асарында алуан мағыналы тарих,ақпарат жатыр.Мысалы еліміздің туындағы ирек су оюы өмір жолын, дөңгелек күн оюы жарық өмірді, құсқанаты оюы еркіндікті, қошқармүйіз оюы молшылықты, тоқшылықты,байлықты меңзейді.Еліміздің туында «Біздің еліміз тәуелсіздікті нық ұстап тұрсын,елімізде молшылық,баршылық,бейбітшілік,бақытты өмір болсын» деген арман, тілек бар.

Бүгінге дейін ою өрнектің екі жүзге дейін түрі анықталды.Қазақ халқына тән ою - қошқармүйіз. Қазақ оюлары осы оюдан тарайды.Қазақ халқының ою-өрнегінің мазмұны мал өсіру мен аңшылықты, жер,су,көшіп қону көрінісінен хабар береді. Қазақтың ою-өрнек түрлері төрт топқа жатқызылады:жануартектес,ғарыштық,геометриялық,өсімдіктектес.Киімдерді өсімдіктектес оюлармен безендіру қайталанбас көрік береді.Геометриялық оюлар мен өрнектер киім безендіруде молынан кездеседі.Ғарышты сипаттаған өрнектер де киім өндірісінде қолданылады. Жануартектес-жануар өмірінен алынады.Бұл оюлар тек тұрмыста қолданылады,киіз үйдің іші мен сыртын безендіруге,кілемге, сырмаққа,текеметке,түскиізге салынады.

Қазақ халқы үшін ою-өрнек қолөнердің басты түрі болды.Бейнеленген оюөрнектерден халықтың мінез-құлқын,табиғатқа деген құрметін және қоршаған ортаны қорғауға деген ұмтылысын көруге болады.

Сабақты бекіту . Сұрақ-жауап арқылы оқушының білімін байқау,бағалау.

Сабақты қорытындылау.

Сабақта ою-өрнек тарихы туралы білімімізді қорытындылай келе,әсемдікті сүюге,заман талабына сай ұлттық қолөнерімізді түрлендірін,дамыта отырып,адамның тұрмыстық қажетін өтейтін,қоғамдық сұраныстарға ие болатын қажеттілікті туғызу,ол үшін іздену керек екенін түсіндіру.

Оқушы білімін бағалау.

Үйге тапсырма беру.Ою түрлерін жинау,буклет жасақтау.