Введение урок. Т. Қ. Е. Национальная еда Каз особенность. Столу Делать раз того, что притягивает. Мяса моя подкова плодородный. Мясное качество выявлять

Сабақ №1

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Кіріспе сабақ. Т.Қ.Е . Қазақтың ұлттық тағамдарының ерекшелігі. Етті дастарқанға тарту реті. Еттің тағамдық құнарлығы. Ет сапасын анықтау

Мақсаты: 1.Білімділік: ұлттық тағамдардың түрлері мен жасалу технологиясымен таныстыру

2. Дамытушылық: өнімдерді дайындауда іскерлік ептілік дағдыларын дамыту;

3 Тәрбиелік: еңбек сүйгіштікке, ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірме.

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: нұсқау карта, суреттер.

Пәнаралық байланыс: математика, биология

Сабақ жоспары; 1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: сұрақтар қою арқылы

1.7 сыныпта қандай асханалық жұмыстармен таныстыңдар?

2. Қандай қамыр түрлері бар?

3. Сұйық қамырдан қандай тағам әзірлеуге болады?

4. 7 сыныпта қандай кодитерлік өнім дайындадыңдар?

5. Үгілмелі қамыр қалай әзірленеді?

ІІІ. Жаңа сабақ

Тамақтану мәдениеті дегеніміз - бір қалыпты тамақтану, тағамдардың әр түрлі болуы, қай кезде және қандай мөлшерде ішіп-жей білу.
Адам тағамнан өзінің бір тәулікте жұмсайтын энергиясының мөлшеріне сай қуат алуға тиіс. Егер адам үнемі мөлшерден тыс ішіп-жесе, семіріп кетеді де, нәтижесінде қант диабетіне, атеросклерозға ұшырайды, бауырдың қызметі бұзылады, басқа да ауруларға шалдығады.
Демек, «сұлулық үшін» ішіп-жеу мөлшерден артық тамақтану емес. Алайда, тамақты аз ішіп, үнемі аш жүруге де болмайды. Бұның да қауіпті зардаптары бар. Тамақтанудың ақылға қонымды жай-жапсары болуға тиіс. Адам денесінің тканьдары (мысалы, салмағы 70 кг тартатын) 40-45 кг судан, 16-17 кг белоктан, 7-10 кг химиялық элементтерден, 2,5-3 кг минерал тұздарынан және 0,5-0,8 кг көміртегінен тұрады.
Өмір сүрудің әр түрлі күрделі процестерін қамтамасыз ету үшін біздің организміміз жоғарыда аталған тағам түрлерін, сонымен бірге дәрумендерді т.б. биологиялық заттарды ұдайы қабылдап тұру керек. Сондықтан азық-түліктің түр-түрін жеу - адамға пайдалы, ал оның белгілі бір түрін ғана жеу зиян. Адам организміне қажетті тағамдық заттар (белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер, минерал тұздар) ас қорытатын шырындардың әрекетімен тағамнан бөлініп, қанға барып араласады да, дененің барлық организміне тарайды, сөйтіп онда түрлі клетка элементтерін құруға, оларды қалпына келтіруге және адамның жұмсаған энергиясының орнын толтыруға жұмсалады. Осыдан келіп тамақтану режимін сақтау қажеттілігі туады.
Тамақтану режимі мыналарды қамтиды: тамақты қабылдау мезгілдігі, тамақ қабылдау аралығындағы үзіліс, тәуліктік рационға кіретін калорияны бөлу. Төрт мезгіл тамақтану анағұрлым тиімді болып табылады, өйткені асқазанға күш біркелкі түсіп, тамақ шырындарының тағамды толық өңдеп шығуын қамтамасыз етеді. Тамақты күн сайын белгілі бір мезгілде қабылдау асқазан сөлін неғұрлым шұғыл бөлу рефлексін қалыптастырады. Төрт мезгіл тамақтану кезінде тәуліктік рационды бөлу күн тәртібіне және әдеттенуіне байланысты істеледі. Рационды мынадай тәртіппен бөлу анағұрлым тиімді: таңертеңгі асқа 25%, түстікке 15%, кешкі тамаққа 25%. Ақырғы тамақ қабылдау ұйқыға дейін 2 сағат бұрын болуы тиіс. Түңгі сменада жұмыс істеген кезде кешкі ас күндік рационның 30% болуы тиіс, сонымен қатар тамақты түңгі сменаның екінші жартысына қабылдау көзделеді.
Ішетін тамақтың түрін өзгертіп отыру керек, яғни белокқа бай сүт, ірімшік, балық немесе ет, дәрумендер мен минерал тұздары көп көкөністер, жемістер аса қажет. Тіпті ешқандай пайдалы заттары жоқ көкөкністер мен жемістер де (өсімдік жасушасының (клетка) қабығын құрайтын зат) ағзаға қажет-ақ, өйткені олар денеде ас қорытатын шырындардың түзілуін қамтамасыз етеді, ішектің қызметін ретке келтіреді және ағзадағы басы артық хлорестеринді сыртқа шығарып отырады.
Тамақты шамадан тыс көп ішіп-жеумен қатар, ауқаттануды тәулігіне 1-2 ретке дейін қысқарту, кешке жатарда қатты тоя тамақтану көптеген адамдардың семіруіне апарып соғады. Себебі, ауқаттанудың арасын алшақтату мидың тамақтану орталығын қатты қоздырып, адам ашқарақтанып, тамақты өзіне қажетті мөлшерден көп жейді. Ұйықтар алдында көп жеген тағам да зиян. Тамақтың қорытылуы, тағам заттарының қышқылдануы күндізге қарағанда түнде азаяды. Сөйтіп, майлы тағам денеге толық сіңбей, етке айналады.
Дастарханға қойылған тағамның қалай пісріліп дайындалғаның, сүйкімділігі мен дәмділігінің айрықша маңызы бар. Сүйкімді әрі дәмді даярланған тағам көзді қызықтырып қана қорймайды, тәбетті шақырып, асқазанға шырын бөледі, сөйтіп тағамды қорытатын ішкі жүйенің барлығы асты «қабылдауға» дайын тұрады. Тағам ауызға түсісімен-ақ, ас қорытатын ағзалар дереу қызметке кіріседі, соның нәтижесінде белоктар, майлар, көмірсулар жақсы сіңеді. Сондықтан даярланған тағамды дастарханға кастрөлмен немесе табамен әкеліп қоймай, әрқайсысын жеке-жеке тәрелкеге салып, үстіне петрушка, аскөк, балдыркөк, салат жапырақтары сияқты көкөністермен сәндеп әкелген жөн. Тағамды өте ыстық немесе өте салқын күйінде жеу - зиян. Ыстық тағамның температурасы - 50-60 градус, салқын тағамдыкі 10 градустан төмен болмауы тиіс. Тағамды белгілі бір реттілікпен ішіп-жеу керек. Әдетке айналған дәстүрді бұзудың қажеті жоқ. Мәселен, түскі асты көбінесе көкөністен тұратын жеңіл тағамнан бастаған жөн. Көкөністер, әсіресе, оның шикілей желінетіндері (қызанақ, қияр, орамжапырақ), сұйық тағамдар (сорпа, көже) ас қорытатын шырындардың бөлінуін тездетеді. Сондықтан олар қою тағамның алдынан беріледі.
Тамақты асықпай, майдалап шайнап жеу керек. Асқазанға әбден ұсақталып түскен тағамға ас қорытатын шырындар оңай сіңеді, демек тағам жақсы қорытылады, денеге жақсы тарайды.
Сонымен осы курстық жұмысымды жазудағы менің көздеген мақсатым - тамақтануды тиімді ұйымдастыру, азықты толық пайдалану, тағамды дәмді дайындау және дұрыс сақтау; тағамды сәнді әшекейлеп, дастарханды дұрыс әзірлеуді үйрену.


ІІ. Аспазшылық технологиясы бөлімінің сабақтарын жүргізу әдістемесі

2.1. Аспазшылық сабақтары кезінде сақталатын қауіпсіздік және тазалық ережелері

Жұмыс кезінде оқушылар қауіпсіздік техникасы ережелері мен тазалық-гигиеналық талаптарды сақтайды. Жұмыс барысында олар кесетін, қажайтын, тұрмыстық техника құралдарын пайдаланады (пышақ, қырғыш (терка), еттартқыш, пештің түрлері, тоңазытқыш, т.б.). Ас әзірлеуде олар тағамдарды өңдеп, арнайы құралдарды қолданып жұмыс істейді.
Жұмыс барысында қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтауға, құралдармен дұрыс жұмыс істеуге және практикалық жұмыс кезінде саусақтарға арналған жаттығулар жасалады.
парта /үстел/ үстін қолмен кезек сипау;
кезекпен қолдың саусақтарын ашып, жұмып, парта /үстел/ үстін үру;
екі қолдың шынашағын парта үстіне параллель қойып, әр саусақты кезекпен алақанға үру сияқты жаттығулар алты жасарларға сергіту үшін пайдалы.
Мұғалім сабақта әрбір оқушының қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтап, жұмыс істеулеріне бағыт беріп отырады. Шамамен мынандай талаптар қойылуы керек:
жұмысты тек қана мұғалімнің рұқсатымен бастау;
ас әзірленетін орын гигиеналық талаптарға сай болу керек, қажет болса, оқушылар өздері залалсыздандыру жұмыстарын атқаруы тиіс;
тамақ әзірлеместен бұрын тағамдардың сапасын анықтап алу керек;
құрал-саймандар да залалсыздандырудан өтіп барып пайдаланылады;
өтпейтін құрал-саймандармен жұмыс істемеу;
жұмыс кезінде бөтен жаққа назар аудармау;
жұмыс бітісімен материалдар мен құралдарды жуып, өз орындарына жиып қою;
Егер бағдарламаға үңілер болсақ, қауіпсіздік және гигиеналық ережелерге
арнайы сағаттар бөлінген. Мұғалім алғашқы сабақтарда жалпы еңбек сабақтарында сақталатын қауіпсіздік және гигиеналық ережелер туралы мәлімет беріп өтсе, әр тарау басталған сайын берілген тарауға байланысты сақталуы тиіс қауіпсіздік және гигиеналық ережелер туралы толық түсінік беріледі. Ас әзірлеу тарауында сақталатын ережелер де басқа тарауларға ұқсас келгенімен, мұнда басты назар гигиеналық талаптарға аударылады. Атап өтетін жағдай, ас әзірлеуде әзірлеуші адам өзінің жеке басының гигиенасына да басты назар аударуы тиіс. Ас әзірлеуші адам жұмысына кіріспестен бұрын, қолын сабындап жууы қажет және тамақ дайындаушының басында арнайы бас киім болғаны жөн. Себебі, ас дайындау барысында сақталмаған гигиеналық ережелердің нәтижесіне тамақ қабылдаушы адамның организміне микробтар жұғады. Ал тазалықта дайындалған астың адам денсаулығына әсері мол. Ас қабылдау арқылы адам энергиясын, қуаттылығын нығайтып отырады. Адамзат тарихында кездесетін ауру-сырқаттардың барлығы тамақпен байланысты. Сондықтан ас әзірлеуден бұрын дайындалып жатқан тағамның сапасына, құндылығына, мерзіміне және оның тазалығына баса назар аударған жөн. Сапасы төмен (бұзылып кеткен), пайдалану мерзімі уақытынан асып кеткен, жуылмаған тағамдарды пайдалануға болмайды. Сонымен қатар ас әзірленетін ыдыс та таза болуы керек, жуылмаған ыдыста бірнеше рет ас дайындауға тиім салынады. Кейбір кездерде тағамның бұзылып кеткен жерін кесіп тастап, асты әзірлей беретін кездер болады. Бұл әдіс денсаулық үшін қауіпсіз емес. Осындай қарапайым ережелерді сақтамаудың салдарынан адамдар әртүрлі ауруларға шалдығып жатады. Мысалы, ішек жұқпалы ауруын алайық. Ішек аурулары ауру қоздыратын микробтар арқылы пайда болады. Бұл микробтар қайнатылмаған су ішкенде, жуылып-тазартылмаған көкөніс пен жемістерді пайдаланғанда, сондай-ақ лас ыдыстар мен кір қолдан жұғады. Микробтар ішекте көбейіп, у бөледі, сөйтіп организмді улайды.
Тамақтан улану. Кейбір саңырауқұлақтарды (боз арамқұлақ, шыбынжұт, жерқұлақ - улы саңырауқұлақтар), жабайы өсімдіктерді, сондай-ақ құрамында улы заттары және ауыр металлдары бар азық-түліктерді тамаққа пайдаланғанда да адам организмі уланады. Ауру тудыратын тірі микробтар сальмонелла қоздырғыштары адам организміне тамақ арқылы түседі.
Сальмонеллаза. Ет өнімдерінен және пісірілмеген сүттен жасалған тағамдар мен сапасыз салаттарды пайдаланғанда адам сальмонеллаза ауруына шалдығуы мүмкін. Сальмонеллалар қаздың және үйректің жұмыртқалаларында да кездеседі.
Уланудың алдын алу үшін санитариялық ережелерді, әсіресе жеке бастың гигиенасын қатаң сақтау керек. Сонымен қатар аспаздық өнімдерді керек нормада ыстық өңдеуден міндетті түрде өткізген дұрыс.
Тамақ құрамында кездесетін уыттардың әсерінен улану. Уланудың бұл түрі интоксикация деп аталады. Ол көбінесе стафилакоктар мен ботулинус баццилаларынан туындайды. Адам организміне стафилакокк әр түрлі жағдайларда түсуі мүмкін. Егер азық-түлікпен жұмыс істейтін жұмысшы терінің іріңдеп ауыздың және жұтқыншақтың талаурап, сондай-ақ баспа ауруларымен ауыратын болса, стафилакокк азық-түлікке, одан адам организміне түсіп улайды. Сүт, сүзбе, ірімшік, құймақ, балмұздақ және жылы жерде сақталған басқа да азық-түліктер стафилакокктар үшін тіршілік ететін қолайлы орта болып табылады.
Стафилакокотармен уланудан сақтану үшін сүтті қайнату, жұмыртқаның сапасын мұқият тексеру керек, сондай-ақ еріген балмұздақты қайтадан қатырып пайдаланбаған жөн.
Ботулинус микробы жүйке жүйесіне зақым келтіріп, батулизм ауруын тудыратын у түзеді. Ботулинус микробы әсіресе тұрып қалған балықтарда және дұрыс зарарсыздандырылмаған консервілерде тез көбейеді. Сонымен қатар дұрыс өңделмеген ет өнімдерін пайдаланғанда осыған ұқсас аурулар пайда болуы мүмкін.
Жоғарыда аталып өткен және тағы басқа да аурулардың алдын алу үшін адамның жеке басының және жалпы гигиеналық талаптар қатаң сақталу керек.
Тамақ дайындауда мұқияттылықты талап ететін жағдай - қауіпсіздік ережелері. Ас дайындауда сақталатын ережелер күнделікті тұрмыспен байланысты. Себебі ас үйінде сақталатын ережелер күнделікті өмірде кездесіп жататын және сақталатын қарапайым ережелер.
Ас дайындамастан бұрын керекті құрал-жабдықтарды дайындап алу керек.
Құралдардың жай-күйін тексеру.
Ас даярлауда кесу құралдарының ұшы өткір болғаны жөн. Өтпейтін құралдарды пайдалану әрі ыңғайсыз, әрі қауіпсіз. Өтпейтін құралмен кесілген немесе аршылған тағамдардың сәні де кетіп қалады, ас дайындаушы қолын немесе саусақтарын кесіп алуы да ықтимал.
Тамақты пісіру кезінде ыдысқа май құйылғаннан кейін майға су тигізбеген дұрыс, су тиген май шашырап ас даярлаушының қолы, беті күйіп қалады.
Тағамдардың қалдықтарын қоқысқа арналған ыдысқа тастау.
Аталып өткен ережелерден басқа тамақ даярлау барысында
қолданылатын техникалық құралдарды пайдалануға қойылатын талаптар бар.
ХХІ ғасыр - ғылым мен техниканың биік шыңда дамыған заманы. Ғылымның өрісі кеңейген сайын, техника да өрісін жая бастады. Мысалы, бүгінгі таңда бір ас үйіне арналған сан алуан тұрмыстық техникалық жабдықтар бар. Атап айтар болсақ, асты жедел жылыту, суыту, еріту мақсатында қолданылатын қысқа толқынды пештер, ет тартқыштың да жабдықталған тоқ арқылы жұмыс істейтін түрі бар, тағамды өзі турап, кесіп, дайындап беретін Мейджик-Буллет құралы және т.б. Осы аталған құралдардың барлығын пайдаланған біздің тұрмысқа қолайлы болғанымен, олардың да арнайы техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтаған жөн. Себебі, бүгінгі күні шығып жатқан заманымызға сай техникалық құралдардың, өкінішке орай, сапасы төмен, резеткалары тез балқып кететін жағдайлар болып жатады. Мұндай жағдайда адамның тоққа түсіп қалуы ғажап емес. Сондықтан пайдаланбастан бұрын арнайы берілген нұсқаумен танысып, абай болған дұрыс.

Қазақша ет (бесбармақ, бешбармақ) асқанда ең алдымен жіліктеп бұзылған етті адам санына қарай мөлшерлейді. Тойға немесе қонақ асыға көбінесе қой сойылады. Қой еті жіліктенгенде 13 мүшеге бөлінеді. Олар жамбас - 2, ортан жілік - 2, асықты жілік - 2, беломыртқа - 1, сүбе - 2 (сүбемен бірге бүйректен жоғарғы 5 қабырға кетеді), қабырға -2, төс - 1, омыртқа -1, жауырын -2, тоқпан жілік - 2, кәрі жілік - 2, бұғана - 1, мойын - Осылай асуға дайындалған етті жуып-шайып тазалап, қазанға салады да, ет батып тұратындай етіп суық су құяды. Содан кейін қазанды қатты жанған отқа қойып, сарқылдатып қайнатады, бетіне шыққан қанды көбігін алып тастап, шамалап тұз, 1 бас пияз салып отын басады да, 1-1,5 сағат ет әбден піскенше шымырлатып қайнатады. Ет әбден піскен соң табаққа сорпасынан бөлек қотарып алып, тартылған табақтың санына қарай мөлшерлеп тұздық әзірлейді. Ол үшін сорпаға қара бұрыш, дөңгелектеп тұралған пияз салып, ыдыстың бетін жауып бұқтырып қояды. Ет туралып болған соң тұздықты еттің үстіне құяды. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға малдың басын, (қой), ірі қараның шекесін, қазы, қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді.Сонымен бірге қамыр, бітеу пісірілген картоп қосуға да болады.

Қазы - жылқы етінің кәделі мүшелердің бірі. Ол жылқының қабырғалары мен белдемелерінің етегіне жиналатын аса шұрайлы, майлы ет. Қазы жасау үшін екі бұғана қабырға, екі тілше қабырғадан басқа қабырғалар алынады. Қазыны ішекке тығады. Әр қос қабырғадарың ішкі жағындағы шеміршегін кесіп тастайды. Ішекке тығу үшін қабырғалардың арасын ажыратып тіліп, әр қабырғаға май мен етін тең етіп бөледі, бірақ ет пен май қабырғадан сылынып қалмауы керек. Қазыны ішекке тығар алдында тұздап, 2-3 тәулік тұзын бойына сіңіріп қояды. Содан кейін 1-2 сағат суық суға салады. Содан кейін ішекке тығып, екі басын біріктіріп байлайды. Содан соң сырыққа немесе керілген жіпке 8-10 сағат іліп, жел қақтырады. Қазы және қос қазы формасы жағынан жарты шеңберге ұқсас болып жығады. Қазыны ыстау, сурлеу үшін түтінге 13-27 сағат ыстайды. Қазыны 2-2,5 сағатқа жайлап пісіреді. Қазыны сыйлы қонақтарға басқа асқан етке қосып береді. Қазыны ыстық күйінде де,тоңазытып тажеуге болады. Қазыға: 400г қазы, 2-3 сарымсақтың бөлігі қосады. Бұрышпен тұзды татымына қарай салады.

Қарта - жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Жылқы сойғанда ең алдымен қартаны ішіндегісінен босатып, айналдырады да, салқын суға жуып тазалайды. Қартаны дәміне келтіру үшін тұздайды, бұрыш сеуіп, пияз турап қосады. Бұдан соң ыстап сүрлеуге арналған қартаны бойына тұзын сіңіріп, салқын жерге (1-2 градус) 1-2 күн қояды. Қартаны 12-18 сағат бойы түтінге ыстайды. Содан кейін 12-15 градус температурада 2-3 күн сақтап кептіреді. Қартаны пісіру үшін салқын суға жуып, қазандағы жылы суға салып, отты баяулатып әбден піскенше 1,5-2 сағат қайнатады. Қартаны асқан етке қосып береді.

Жал - жылқы етінің ең кәделі мүшелерінің бірі. Ол жылқының шоқтығы мен ауыз омыртқасының арасында, мойын омыртқаны ұстап тұратын желкемен жымдаса бітеді. Жылқы сойғанда терісі сыпырылғаннан кейін жалдың өзін мойын омыртқадан сылып (желкені қоспай) алады. Семіз жылқының жалы үлкен кісінің шеңгеліне әрең сиярлықтай жуан болады. Жал шоқтыққа тақау ұшы жуан болып, екінші ұшына қарай біртіндеп жіңішкере береді. Семіз жылқыны халық «Жалы құлағынан асады» деп дәріптейді. Жалдың жуан бөлігінің арасын екі елідей, жіңішкі бөлігі - үш елідей етіп жартылай кертеді де, майда тұз себеді. Соғымға сойған жылқының жалын арша ағашқа іліп, ыстап 1-2 сағат сүрлейді. Сүрленген жал ұзақ уақыт бұзылмай, дәмі өзгермей сақталады. Жалды бас табақ, қос табақ, сый табақ секілді табақтарға салады. Оны тоңазытып жеген де жақсы. Қазіргі кезде жал, қазы, қарта, шұжық сияқты салқын дәм орнында да көп қолданылады.

Жая - жылқы етінің аса кәделі мүшелерінің бірі. Жылқының терісін сыпырып алғаннан кейін жаяның етін тұтастай бөлек сылып алады. Содан кейін оны қалыңдығы 10 см етіп, жұмырлап тіледі. Сонда салмағы 0,5 кг-нан 5,0кг мөлшерінде болуы тиіс. Содан соң оны тұзы сіңуі үшін 1-2 сағат қойып қояды да, түтінге ұстап, 14-18 сағат бойы ыстайды. Жаяны сыйлы қонақтарға асылған етке қосып береді, яғни оны бас табаққа, қос табаққа сондай-ақ сый табаққа салады.әдетте жаяны тоңазытып жейді. Сол сияқты оны майын қара-кесек етімен бірге турап, көкөніс қосып жеуге болады. Жаяға татымына қарай тұз, бұрыш, дөңгелектеп туралған пияз қосады.

Сорпа. Ет желінген соң сорпаны әкеледі. Сорпа деп қазақ ұғымында малдың, аңның, балықтың, құстың қайнатып пісірілген етінің суға шыққан сөлін, маңызын айтады, яғни еттің ең күшті нәрі. Ең дәмді сорпа сиыр етінің сорпасы, содан кейінгі орынды қой және ешкі етінің сорпасы алады. Жас жылқы мен сиырдың, сондай-ақ, қойдың сорпасы өте дәмді болады. Асылған ет мол болса және ол қайнап жатқанда көбірек сапырса сорпасы дәмді және жұғымды болады. Жас сорпа- жаңа сойылған еттен әзірленеді. Ұсақ тұз салынған соң араластырып, бірнеше сапырады. Қазан астындағы от баяу жануы тиіс. Қазанның беті жабулы болады. Қайнаұға таяғанда және одан кейін анда-санда қазаның қақпағын ашып, көбігін алады. Еттің ең алғашқы қан көбігін алған соң екінші рет көбігін алмай, оны сапырып таратқан жөн. Бір қайнағаннан кейін сорпаның тұзын татып көріп, татымсыз болса үстемеленеді. Жас ет әрі кеткенде 2 сағатта пісіп болады. Етті түсіріп алғаннан кейін қазанның қақпағын жауып, біраз уақыт сорпаны демалдыру керек. Содан кейін 15-20 минут суытып, дастарқанға әкелуге болады. Сорпаның дәмін келтіру үшін әр түрлі сүт тағамдары (кұрт, қатық, сүзбе) қосылады.
Бас - қойдың, ешкінің, сиырдың басын үйтіп, қырып жылы суға бірнеше рет қайталап, мұқият жуып тазартады. Басты үйткенде таза болуы үшін кей жерлерде тісін қағып тастап үйтсе, ал кей жерлерде езуін тіліп, тазалап үйтеді. Содан кейін жағын айырып, тазалап жуады. Қой, ешкінің басы тұтас күйінде, ал жылқының, түйенің басын бөліп асады. Сиырдың басын көз қуысына таяу кеңсірігінен бір шауып, мандайынан қақ жарып, үшке бөледі. Сиырдың әр шекесі бір бастың орнына жүреді. Жылқының шекесін кәдеге жүрмейтіндіктен сый қонақтарға тартпайды. Бас асқан етпен бірге беріледі.

Сүр - ыстап кетірілген ет. Етті ұзақ уақыт сақтау үшін ыс салып сүрлеу дағдыға айналған тәсіл. Ол әсіресе соғым етін сақтау үшін кең пайдаландылады.Соғымның етін ұшалап, жіліктеп бұзғаннан кейін аударылған қазы, қарта, шұжық қатарлы кәделі мүшелердің бәрін арса ағашқа іледі де, астына жанба,отынды (табылса тобылғы) жалындатпай жағып түтін салады. Түтін етке молырақ тию үшін ет ыстылатын үйдің есік-терезесі түгел жабылады. Арсаға ілінген жас еттің ең алдымен сөлі ағып, біртіндеп құрғайды. Түтін сіңген сайын еттің сырты қарайып тотығып, қатая бастайды. Түтін көп салынса, семіз етің майы еріп тама бастайды. Сондықтан алдымен еттің сөлі құрғағанша ғана түтін салып біраз уақыт ыстауды тоқтатып қояды. Одан соң еттің екінші бетін төңкере іледі де, қайта түтін салады. Бұл жолы түтінді ұзақ салудың қажеті болмайды. Өйткені, сөлінен ажыраған ет тез тобарсиды. Жазғытұры тоң жібіген кезде арсадағы ет те жіби бастайды. Осы кезде екінші рет қайта ысталады. Бұл ең соңғы ыстау. Осыдан кейін соғым еті мейіздей сары боп сүрленеді. Мұндай сүрді қанша уақыт сақтаса да бұзылмайды. Ыс сіңген еттің хош исі, жағымды кермек дәмі болады. Бірақ, оның сорпасы жайсыздау келеді. Сүрдің сорпасы ішуге жарамды болу үшін жас ет қосып асады. Сүр ет пен жас ет араласқанда сорпа дәмді болады.

Жаубүйрек - ұлттық тағамның бір түрі. Жаубүйректі малшылар, жолаушылар көп пайдаланады. Қойдың терісін сыпырған соң құйрық майын білемдеп кесіп алады. Ішін жарып, өкпе-бауырын суырып алып бауыр мен құйрықты жұқалап жапырақтап, істікке бір май, бір бауыр етіп кезектеп шаншып, үстіне майда тұз, бұрыш сеуіп отқа қақтап пісіреді. Бауыр қосылған май жүрекке тимейді, әрі бұл аса тоқ болады. Жаубүйректі мал сойған кезде үйде пісіреді. Оны кәдімгі кәуәптің (шашлық) бір түрі деуге болады. Жаубүйректі дайындағанда татымына қарай тұз, бұрыш, жуа, дөңгелектеп туралған пияз қосады. Оны асқан етпен қосып жеуге болады.

Борша - көбінесе ірі қара етінен дайындалады. Кәуәптің бір түрі. Санның, қолдың, жауырынның қара кесек еттерін ұзыншалап кесіп алады. Әрбір еттің бөлегін пышақты көп батырмай жұқалап тіліп тұз, бұрыш себеді (тұздалған ет болса, тұз себудің қажеті жоқ). Етті темір тордың үстіне салып, жалындатпай шоққа қақтап пісіреді. Пісірген кезде аудармалап отырады. Шоққа қақталып қызыл-күрең тартқан борша өте дәмді болады. Оны әсіресе қымыз, шұбат ішкенде жеген жөн.

Қарын бөртпе - ел арасында сирек дайындалатын өте дәмді тағам. Көбінесе жаңа сойылған малдың етінен, майынан, бауырынан қосып, ұн мен араластырып, қарынға салып пісіреді. Сойылған қойдың іш майын, етін, бауырын өте ұсақтап турайды. Фарштың үстіне бидай ұнын, сарымсақ, бұрыш, тұз салып жақсылап араластырады. Дайын болған фаршты қарынға не бүйенге салады. Бүйенге салса бір шеті тұйық болады да, екінші ашық ұшын жіңішкертіп жонылған ағаш істікпен түйреп байлайды. Қарынға салса да бір шеті солай түйреліп байланады. Бұжы қайнап жатқанда бұжыны аудармалап, әр жерінен істікпен шаншып желін шығарып отырады. Ол, қазандағы суға толық батып, баяу жанған оттың табында 1,5-2 сағат қайнауы керек. Дастарқанға қарын бөртпені жылылай да, суытып та қою ға болады. Қасына пияз, басқа да көкөністер салады. 300г іш май, 500 г ет, 300 г бауыр, 300 г бидай ұны, 3 бас сарымсақ, 1 шай қасық бұрыш, 1 ас қасық тұз керек.

Әсіп - қойдың бүйенін айналдырып, жақсылап жуып тазалайды. Ет, жүрек және бауырды ұсақтап турайды. Оған бір бас пияз турап, бұрыш, тұз, күріш салып, аздап су құйып араластырады. Содан кейін барлығын ішекке тығып, аузын байлайды да қайнаған суға салып, 50-60 минут қайнатады. Қайнап жатқан әсіпті істікпен түйрелеп желін шығарып отырады. Әсіпке: 2 ас қасық күріш, 100 г бауыр, 100 г жүрек, 20 г қой майы, 1 бас пияз керек. Бұрышты әркім қалауынша салады. Әсіпті дастарқанға қоярда дөңгелектеп кесіп ыстықтай береді. Ішек болмаса, қойдың бүйенің пайдаланады.

Жөргем - малдың ащы ішегі мен тоқ ішегінен өріп жасалады. Мал сойғанда ащы ішек пен тоқ ішегін жуып тазалап, тұздағаннан кейін оны айналдырып тағы бір рет сумен шайқайды. Қазанға салып асуға қолайлы болу үшін ішектерді өткермелеп өреді. Ащы ішек жіңішке, әрі өте ұзын болатындықтан, оны тоқ ішек секілді жалаң қабат өре салмай бірнеше еселеп шумақтайды да, одан соң әлгі шумақтың белінен айналдыра шандып орап, ішектің ұшын бекітеді. Жөргемді асуға да, турап қуыруға да болады. Майға қуырған жөргем дәмді болады. Жөргемге: ішек - 100г, пияз - 0,5 бөлігі керек. Әдетке жөргемді дәміне келтіру үшін тұз, бұрыш себеді, дөңгелектеп туралған пияз қосады.

Қимай - соғымға сойылған сиыр етінен дайындалатын кәделі тағам. Сиырдың тоқ ішегін тұздап, айналдырып оның ішіне кесек етіп туралған төстік пен төстің етегін, бұрыш, тұз, жуа қосылған етті салады. Қимайға төс етінен басқа сан, қол еттері де пайдаланылады. Шұжық сияқты қимай салынған ішектің де екі ұшы істікпен түйреліп, ыстап кептіріледі. Қимайды асып жеуге де, жазғытұрым ет азайған кезде құырып жеуге де болады. Қимайдың ерекшелігі, оның майы мен қара кесек еті тең болады. Оны кейде «сиырдың қазысы» деп те атайды. Қимайды салқындатып асқан етке қосып береді. Майлы ет 500 г, 1 шай қасық тұз, 2 түйір жуа, жарты шай қасық қара бұрыш керек.

Шұжық - шұжық жасайтын етті тұздап, бұрыш сеуіп салқын жерге 1-2 күн сақтайды. Шұжық жасауға сан, қол, жон еттерін алады, мойын еті жарамайды. Содан кейін майды да, етті де ұсақтап тұрап, қара бұрыш, сарымсақ қосып, бәрін араластырады. Бір жылқының ішегінен шұжық дайындау үшін 5 кг ет, 5 кг іш май, 10 г қара бұрыш, 50г сарымсақ салады. Барлығын туралған ет пен майға араластырып, содан кейін ішекке салып толтырады. Ішектің екі ұшын істіктеп түйрейді де, жіппен біріктіріп байлайды. Дайындалған шұжықты сырыққа немесе керілген жіпке араларын бір-бірінен алшақтау етіп іліп, 10-12 градус температурада 3-4 күн ұстап дегдітеді. Содан кейін түтінге 12-18 сағат ыстайды. Шұжыққа пиязды дөңгелектеп кесіп қосуға болады.

Шыртылдақ - жылқы етінің сорпасынан қалқып алатын, қатпайтын май. Көп жерлерде тортасы айрылған сары майды да осылай атайды.

Қонақжай қазақ қонағынан барын аяған ба? «Қонақ келсе ет піседі, ет піспесе бет піседі» демекші, келген қонағына арнайы мал сойып, кәде-кәуметін жасап, шапан жапқан. Ал қонағын құтқа балап, асына аса мән берген ата-бабаларымыз оған өнегенің, ізгі құрметтің белгісін табақ тарту арқылы керемет танытқан. Сол дәстүрімізді сұйылтпай, мәйегін сақтап қалу парызымыз. Әрине, ол үшін төмендегідей жоралғыларды білгеніңіз артық болмас.

Бас табақ

Жасы үлкен қарттарға, аса сыйлы қонақтарға тартылады. Оған салынатын кәделі мүшелер: бас, жамбас, ортан-жілік, белдеме (ол жамбастың серігі), сүбе қабырға, қойдың ұлтабары; жылқы етінен - қазы, қарта, жал, жая.

Жай табақ

Ортан жілік бастаған, жауырын мен тоқпақ жілік, қабырға, омыртқа салынады. Жастар табағының ең кәделі жілігі - асықты жілік пен төс. Асықты жілікті әдетте күйеудің жолдасы не қыздың жеңгесі кеседі. Күйеу төсті кесуге тиіс.

Қос табақ

Мұның да кәделі мүшелері бас табақпен парапар. Оның қос табақ деп аталатын себебі, оның құда, құдағилық көпшілікпен бірге жеген қонақасының үстіне арнайы әкелінетін екінші тоқпан жілік болуынан.

Сый табақ

Құда-жегжаттық қатынасы болмаса да ерекше сый-құрметке лайық адамдарға тартылатын қосалқы табақ.

Бас табақ, қос табақ, сый табақтарға жауырын, тоқпан жілік сияқты кәдесіз жіліктерді араластыруға болмайды.

Ет туралып болған соң табаққа сарымсақ, бұрыш қосып әзірлеген тұздық құйылады. Соңынан қатық не құрт қосқан сорпа беріледі. Етті сіңіру үшін сорпаның пайдасы көп.

І\/ Жаңа сабақты бекіту.

1. Қандай ұлттық тағамдарды білесіңдер?

2. Етті тарту рәсімін білеміз бе?

3. Еттің құрамында қандай заттар бар?

4. Еттің адам ағзасына пайдасы бар?

5. Еттің сапасын қалай анықтауға болады?

\/ Бағалау.

\// Уйге тапсырма . § 16, § 17 оқу

Сабақ:№2

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Қой етінен дайындалатын шала өнімдер

Мақсаты:

1.Білімділік: қой етінен дайындалатын шала өнімдермен жасалу технологиясымен таныстыру

2. Дамытушылық: өнімдерді дайындауда іскерлік ептілік дағдыларын дамыту;

3 Тәрбиелілік: еңбек сүйгіштікке, ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірме.

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: нұсқау карта, суреттер.

Пәнаралық байланыс: математика, биология

Сабақ жоспары; 1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: сұрақтар қою арқылы

1.Қандай ұлттық тағамдарды білесіңдер?

2. Етті тарту рәсімін білеміз бе?

3. Еттің құрамында қандай заттар бар?

4. Еттің адам ағзасына пайдасы бар?

5. Еттің сапасын қалай анықтауға болады?

ІІІ. Жаңа сабақ

Шала фабрикат (шала өнім) деп өндірістік және жеке тұтынуға жарамды, дайын бұйым қалпына келтіру үшін әлі де бір немесе бірнеше өңдеуден өтуге тиісті өнімді айтады.
Еттен жасалған шала фабрикаттар да алдын ала дайындалып, келесі өңдеуден өтуге әзірленіп қойылады.
Дайындау әдісіне қарай шала фабрикаттарды табиғи, аунатылған және шабылған деп ажыратады. Шала фабрикаттар дайындау үшін мынадай тәсілдер қолданылады: турау, жаншу, сіңірлерін кесу (тілу), аунату, дәмдендіру, шала тұздықтау.
Турау. Сыбаға кесектерінің түрі жақсы болуы және өзгеріске аз ұшырауы үшін етті талшықтарына қарай тікбұрыш немесе 40-45о жасай келеді.
Жаншу. Алдын ала мұздай суық суға салып қойылған кесек туралған етті арнайы тәпкімен жаншиды. Жаныштау дәнекер ұлпаларын кеуектендіріп, кесектер қалыңдығын бірдей етеді, бетін тегістеп, кесекке тиісті пішін береді. Бұның бәрі жылумен өңдеудің бірқалыпты өтуіне жағдай жасайды.
Сіңірді кесу (тілу). Жылумен өңдеу кезінде сыбаға кесектерінің пішіні өзгеріп кетпеуі үшін сіңірді бірнеше жерінен тіледі.
Аунату (панирлеу). Шала фабрикаттарды еттің сөлі ағып кетпеуі үшін алдын ала кепкен нан ұнтағына аунатып алады. Аунатылған тағам сүйкімді және қытырлақ қуырма қабықты болады. Шала фабрикатты аунату алдында, льезонда (ұнтақтың шала фабрикаттарда жақсы ұсталып тұруы үшін) ылғалдайды.
Дәмдендіру. Етті бұрышпен, пиязбен, дәмдеуіштермен дәмдендіру оның шырындылығын арттыру, дәмін жақсарту және хош иісінің сапасын күшейту үшін істеледі.
Қой еттерінен алынатын шала фабрикаттар. Қой етінің арқа-бел бөлігінің (корейка) сыртқы бетін сіңірлерден тазалайды. Арқа-бел бөлігін екі бөлікке: бүйрек (бел) және арқа-қабырғаға бөлінеді. Қой еттерінен ірі кесекті, сыбаға және ұсақ кесекті шала фабрикаттар дайындайды.
Ірі кесекті шала фабрикаттар. «Қуырылған қой еті» тағамын дайындау үшін жамбас-сан бөлігінен, жауырын бөлігінен алынған массасы 1,5-2 кг үлкен ке

Өнімдерді сақтаудың температуралық режимі және мерзімі

Өнімнің атауы

Сақтау мерзімі, сағатпен (бұдан әрі - сағ) және тәулікпен

Сақтау температурасы, Цельсий градус

1

2

3

Сиыр, қой, ешкі, түйе, жылқы, түйе және шошқа етінен жасалған жартылай дайын фабрикаттар:

ірі кесек еттер

48 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

ірі кесек еттер

30 тәулік

минус 18-ден аспайтын

өлшеп-оралған еттер (0,25-тен 1 кг дейін)

36 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

Ұнға аунатылмаған порциялық (кесінді, табиғи бифштекс, лангет, антрекот, ромштекс, ыстық пеште дайындалған сиыр, қой, шошқа еті, эскалоп, шницель)

36 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

ұнға аунатылған порциялық (ромштекс, қой және шошқа етінен жасалған табиғи котлета, шницель)

24 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

ұсақ туралған (бефстроганов, азу, қуырдақ, турамыш, бұқтыруға арналған сиыр еті, кәуапқа арналған ет)

24 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

айрықша қуырылған картоп, ет ассортименті

18 сағат

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

тағамдық сүйектер, салқындатылған субөнімдер

24 сағат

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

мұздатылған субөнімдер

30 тәулік

минус 18-ден жоғары емес

маринадталған кәуап (жартылай фабрикат)

24 сағат

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

Шабылған еттен дайындалған жартылай фабрикаттар: шницель, котлеталар, бифштекс, люля-кебаб

12 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

Шабылған еттен дайындал жартылай фабрикаттар: мұздатылған: шницель, котлеталар, бифштекс, люля-кебаб

30 тәулік

минус 18-ден жоғары емес

Араластырылған жартылдай фабрикаттар: ет-картоппен, ет-өсімдік, ет-қырыққабаттан жасалған котлеталар

12 сағат

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

Ұлттық тағамдар: шұжық, қазы, қарта, жал, жая, қабырға

48 сағат (газ ортасы бар вакуумде - 10 тәулік)

плюс 2-ден плюс 6-ға дейін

Зертханалық жұмыс

Котлеттік массадан шала өнімдер дайындау

Қажетті ыдыс-аяқтар: еттартқыш, ет бөлгіш тақтай, аспаз пышағы, елек, қалақ таба.

Азық-түлік: 1кг котлетке арналған ет массасы, 250г нан, 350г сұйықтық, 20гр. тұз, бурыш, 60г нан ұнтағы, 200г өсімдік майы. Шала өмімдерді дайындау, эскалоп, бифштекс, жаншыма жасап дайын болғанша қуыру.

Табиғи котлеттер, жаншыма котлеттер, қой етінен, бұзау нан ұнтағына аунатылып дайындалады. Аунатылған шала өнімдер.

Гуляш текшелеп турап, қуырып рогу дайын болғанша бұқтыру. Қой төсінен жасалатын сүйегімен 20-30гр шабады. Шала қуырып қызан езбесін қосып бұқтырады.

ІV. Жаңа сабақты бекіту.

1.Шала өнім дегеніміз не?

2.Шала өнім түрлерін ата

3. Эскалоп қалай әзірленеді?

4. Бұқтырып дайындалатын шала өнімді ата.

5. Ашық отта қандай шала өнімдер дайындалады?

V.Бағалау.

VI Уйге тапсырма . Шала өніменен тағам даярлау.

Сабақ: №4

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Қой етінен дайындалатын ұлттық тағамдар

Мақсаты:

1. Білімділік: ұлттық тағам дайындау түрлерімен таныстыру;

2. Дамытушылық: қой етінен дайындалатын ет тағамдарының технологиясын меңгерту:

3. Тәрбиелілік: ең бексүйгіштікке, ұқыптылыққа, бірізділікке, тазалыққа тәрбилеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірмелі

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: суреттер, нұсқау карта

Пәнаралық байланыс: математика, физика

Сабақ жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі

2.Өткен сабақты қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4 Кіріспе инструктажы

5.Сарамандық жұмыс

6.Бекіту инструктажы

7.Жұмыс орнын жинастыру

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: Сұрақтар қою арқылы

1. Мөлдір көжелерге қандай көжелер жатады?

2. Езбе көжені дайындау технологиясын ретімен айтып бер.

3. Ерекше топқа жататын көжені ата?

4. Ыстық көжені неше градуста дастарханға ұсынады?

Жаңа сабақты түсіндіру.

1.Қуырдақ

Қуырдақ

Мал сойған күні етті, өкпе, бауырды турап әзірлейді. Өкпе жай пісетін болған соң етпен бірге қуырылады. Жалпы, етті қуырдаққа, басқа тағамға қуырғанда оны шанышқы-мен пісуге әсте болмайды. Шанышқы кірген тесікке сөлі ағып кетіп, ет кебір тартады, дәмі де, құнары да кетеді. Қуырдақ әбден дайын болған соң ғана үстіне туралған бауырды салып, оның қаны тарай бастасымен, ет, өкпемен араластырады. Бұл - бауырды қатайтпаудың әдісі. Енді бір әдіс - бауырды таза майға қуырып жіберіп, үстіне суды тез құю. Сөйтсе, бауыр қатаймайды.

2.Кәуап

Кәуәп- тағам.Кәуаптың қой, сиыр, киік етінен, бауырдан жасалатын түрлері бар. Қой етінің кәуабын жасау үшін қойдың жұмсақ еті мен құйрық майының әрбір кесегі 15 - 16 г-нан келетіндей етіліп туралады да тұздалып, бұрышталады; ұсақтап туралған пияз қосылып, жүзімсірке суы құйылады. Бәрі жақсылап араластырылады. Қой еті жақсы бұқтырылу үшін эмальдыыдысқа салынып, үсті ауыр затпен бастырылады. Беті дәкемен жабылып, бірнеше сағат (4 сағаттан 24 сағатқа дейін) салқын жерге қойылады. Осы мерзімнен соң әрбір істікке 6 кесек ет, ең соңында бір кесек құйрық май түйреледі. Сөйтіп, арнайы ошақтағы (мангал) сексеуіл шоғына бір жағы, содан соң екінші жағы сөлі бөлініп, әбден қызарғанша қарылады. Ет біркелкі пісу үшінжелпуішпен желпіп, шоқты маздата түсу керек. Ал егер кәуаптың майы ағып, ет түтіндеп кетсе, шоқ үстіне сірке суы қосылған су себіледі. Піскеннен кейін әр кісіге 2 - 4 істіктен есептеліп, тарелкаға салынады да бетіне сақиналап туралған пияз себіліп әкелінеді. Қасына нан, бөлек ыдысқа салынған қызыл бұрыш, сірке суы қойылады. Қой етінің кәуабы кейде ортақ ыдысқа салынып та әкелінеді.

3.Жаншымалар

Понадобится (точных мер нет):
Мясо - говядина;
Соль;
Перец - черный молотый (специи в принципе сам выбирает себе по вкусу);
Чеснок;
Масло - подсолнечное.

Процесс приготовления:
Разрезаем мясо поперек волокон на куски, толщиной примерно с палец. Тщательно отбиваем молотком с зубчиками.



Теперь, с одной стороны, наши кусочки натираем солью, а затем перцем.



А с другой стороны натираем чесноком, преварительно протертым на терке.



Оставляем мясо в таком виде на минут 10, чтобы пропиталось.
Затем с двух сторон обжариваем на подсолнечном масле. Советую сторону, натертую чесноком, обжарить всего 0,5 - 1 мин, чтобы не осыпался чеснок.



Жарить до готовности, проверяя прокалыванием, на среднем огне.

4.Қойдың жентектелген (форишрованная) төс еті.

ІV.. Кіріспе инструктажы.

1. Техника қауіпсіздік ережелерін еске түсіру;

2. Санитарлық гигиеналық ережелерді еске түсіру;

3. Нұсқау карталарын тарату;

V.Сарамандық жұмыс.

1. Қуырдақ әзірлеудің схемасын, нұсқау карталарын жасау.

2. Жаншымалар дайындаудың схемасын, нұсқау карталарын жасау.

VІ. Бекіту инструктажы..

Сабақты қорытындылау

А)1.Қандай қой етінен дайындалатын ұлттық тағамдарды білесіңдер?

2. Қуырдақты әзірлеу үшін қандай азық-түліктер керек?

3. Кәуапты дайындау техналогиясын ата.

4. Жентектелген деген сөзді қалай түсінеміз?

5.Жентектелген төс етіне қандай азық түліктер керек?

6.Төспен бірге қандай көкністер ұсынуға былады

Ә) Бағалау: Бағаларын хабарлау.

Бағаларын күнделіктеріне қойып беру.

Б)Үйге тапсырма беру: 20. 650 бет.

VІІ. Жұмыс орнын жинастыру

Сабақ:№5

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Қамырдан жасалған өнімдерд

Мақсаты:

1.Білімділік: қамырдан жасалған өнімдердің құрамын түрлерін оқыту;

2. Дамытушылық: қалыптастыру.

3. Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, әсемдікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: іскершік дағдыны қалыптастыру:

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірме

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: суреттер

Пәнаралық байланыс: математика, физика

Сабақ жоспары:

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4.Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6.Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: Сұрақтар қою арқылы тексеру

1. Қой етінен дайындалатын қандай ұлттық тағамдарды білесіңдер?

2. Қуырдақтың рецебінде қандай азық -түліктер болады?

3. Жаншымалы рулет қалай әзірленеді?

4. Қойдың жентектелген төс еті қалай дайындалады?

5. Неге шала өнімдерді нан ұнтағына аунатып алады?

6. Балалар тағамына жататын көжелерді ата?

7. Балық сорпасы қандай көже түріне жатады?

8. Қандай ұлттық тағамдарды білесіңдер?

9. Қарын бүрме деген тағам қалай жасалады?

ІІІ. Жаңа сабақ.

Қамыр

Қамыр. Пайдалануына және әзірлеу тәсілдеріне байланысты қамыр ашытқылы, қаттама, бисквитті,үгілмелі, сусымалы, езілген, қайнатылған, жеңіл және басқаша түрде болуы мүмкін. Қамырдың негізгі құрамдас бөліктері: бидай ұны -ақ ұн, жоғары, бірінші және екінші сортты ұндар. Сұйық зат - сүт, су, сүт қосылған су, простокваша. Простокваша қосқан қамыр тез көтеріледі, оның дәмінің қышқылын бәсеңдету үшін тұз қосады (бір шөкім). Құрғақ сүтті пайдаланғанда: жарты литр суға 50 г құрғақ сүт қосады.

Қант - ұнтақ құмшекер үнмен араластырылады, ірі құмшекер немесе шақпақ қантты ерітеді. Қант көп қосылса қамыр ауырлайды да, нашар көтеріледі, пісіргенде көтерілмей жайылып кетеді.

Жұмыртқа - сары уызы мен ақ уызы немесе тек қана сары уызын алады. Сары уыз қамырды көпіртеді де, ақ уыз қатайта түседі. Жұмыртқаның орнына жұмыртқа ұнтағын қосуға болады (1 ас қасық ұнтақ 1 жұмыртқаға сай келеді және 3 ас қасық су). Май (қыздырылған)-сары май немесе тортасы айырылған май, маргарин, өсімдік майы, ірі қара майы пайдаланылады. Май қамырды жұмсартады. Ол көбейіп кетсе ашу процесі баяулайды және дайын тағам ауыр болып шығады. Ашытқы - жаңа немесе құрғақ. Жаңа ашытқыға аздап құмшекер (1 шай қасық) қосып, үгеді және тиісті норма бойынша (осы тағам үшін) жылы сүтке немесе суға езеді. Құрғақ ашытқыға (сондай-ақ салқын жерде сақталған ашытқыға) толтырыл салқын су (бөлме температурасында) құяды да, ол ақшыл түске еніп, әбден езілгенге дейін қояды. Езілген ашытқыны тар көзді сүзгіден өткізіп, жылытылған сүйыққа құяды да, одан кейін ашытқы әзірлейді. Ашытқыны жабық ыдысқа - шыны аяққа, банкаға салып, салқын жерге қойса, ұзақ уақыт сақталады. Өте жоғары, сондай-ақ өте төмен температурада да ашытқының сапасы төмендейді. Ашытқы қамыр үшін қолайлы температура 30-35°C болып саналады. Тұзды қамыр иленетін суға салу (1 кг ұнға немесе жарты литр суға 10 г тұз, ал тұзды тағам әзірлегенде 20 г тұз салады) керек. Тұзды ұйтқыға салуға болмайды, өйткені оның ашытқылық қасиетін жояды. Дәмдеуіш пен тұздық - ваниль, ванилин, лимон немесе апельсинқабығының үгіндісі, мускат жаңғағы, кардамон, жүзім, цукат, әр түрлі жеміс эссенциясы. Қамырға картоп қосуға болады (қамыр жұмсара түседі), мұндайда әдетте қамырға май мен жұмыртқа аздау салынады. Картопты қамыр әзірленбестен бір күн бұрын пісіріп алады да, пайдаланар алдында тар көзді үккішпен үгеді. Картоп қосылған қамыр қоюырақ болады, өйткені ашу процесінде ол қоймалжыңдана түседі. Әдетте 1 кг ұнға 100 грамнан 250 грамға дейін картоп қосады. Қамыр әзірлеуге қосатын қоспаларды дәл өлшеген (рецептіде көрсетілгендей) жөн, ұнның, сұйықтық, ашытқының және дәмдеуіштердің ара қатынасын қатаң сақтау қажет. Қамыр илегенде салқындатылған азықтарды пайдаланбаған жөн, өйткені ол қамырдың бабына келу процесін төмендетеді.

Ашытқы қамыр (дрожжевое тесто)

Ашытқы қамырдан жасалған бөлке

Ашытқан немесе қышқыл бөлкелер, бәліш, самса, ватрушка, пончик, кулич, кекс әзірлеу үшін пайдаланылады. Қамырға қамыр дәмдеуіш қоспалар (май, жұмыртқа, қант) неғұрлым көп қосылса, ашытқыны да сол шамада салу керек. 1 кг ұнға 30 грамнан 60 грамға дейін ашытқы салады. Ашытқы салқын немесе ыстық болса, онда қамыр дұрыс көтерілмейді, сондықтан ашытқыны тек жылы суға немесе жылы сүтке езу керек. Қамыр илейтін судың 30°C-ден аспауы тиіс. Қамыр илер алдында ұнды елеу керек. Иленгеннен кейін қамырға аздап ұн сеуіп, оның көтерілуі үшін жылы жерге қояды, қамыр салынған ыдыстың бетін қақпақпен емес, сүлгімен немесе орамалмен жабу керек. Қамыр көтеріле бастағанда (2-3 сағаттап кейін) аздап басып, жұмсартып, тағы да көтерілуге қояды. Ашу процесінде қамырды 2-3 рет басып жұмсартқан жақсы. Бұл оны артық көмір қышқылы газынан арылтады да, оның орнын оттегі тазы толтырады. Сонда ашытқы саңырауқұлақтарының дамуына көмектеседі де, қамырды өсіріп, пісіретін тағамдар мөлшерін едәуір молайтады. Қамырлы ашытқымен және ашытқысыз ашытуға б олады. Қамырға дәмдеуіштерді көп қосқанда ашытқы салып ашытады. Ол үшін алдымен ашытқыны, яғни сұйық қамырды әзірлейді. Норма бойынша қамыр илейтін суға немесе сүтке қажетті мөлшерде ашытқы ерітеді де, ұнның және тиісті қанттың жартысы себіледі. Әзірленген ашытқы көтерілуі үшін 1 сағат жылы жерге қояды. Осы мерзімде ол 2 есе ұлғаюы тиіс. Ашытқы көтерілгенде оған дәмдеуіш, тұз, қалған ұнды қосып, қамыр илейді. Қамырлы қолға жабыспайтын және ыдыстан оңай алынатын етіп илеген жөн; ол әзір болғанда көпіршік пайда болады, қамыр сықырлап, ыдысқа жабыспайды. Иленген қамырды көтерілуі үшін 2-3 сағатқа қояды. Оның әбден бабына келгенін ашытқыдағы сияқты қамырдың басылуына қарап біледі.

Ашытқысыз тәсіл

Қамырды бірден дәмдеуішпеп илейді де, көтерілуге қояды. Көтерілгеннен кейін оны нығыздап басып, тағы қояды. Ашытқы да, қамыр да көп тұрып қалса, қамырда қышқыл дәм пайда болады, ол тағамның сапасын төмендетеді. Дәмдеуіштің мөлшеріне қарай қамыр 2-3 сағаттап кейін көтеріледі. Қамырлы әдеттегідей ашыту үшін 1 кг ұнға 1 шай қасық тұз, 1 ас қасық құмшекер, 3 ас қасық май, 2 жұмыртқа, 2 стакан сүт немесе су, 30 г ашытқы керек. Әзірленген тағамның бабына келуі үшін пісірер алдында 12-20 минут жылы жерге қойып, бетін орамалмен жабады. Бұдан кейін оған көпіршітілген жұмыртқа жағып, духовкада пісіреді (жұмыртқаның орнына сүт қосқан кофе, қант салған сүт немесе суға араластырылған ақ уыз пайдалануға болады: уызды тағамның түсі күңгірт болуы үшін пайдаланады). Егер тарамды қуырып пісірсе, онда жұмыртқа жақпайды. Ашытқан қамырды пісіру үшін духовканы алдын ала 200- 300°C температураға дейін қыздырып алып, содан кейін пісірілетін тағамды қояды, 10-15 минуттай кейін температураны 180°C-қа дейін төмендетеді де, тағамды әбден пісіреді. Тағамның піскенін қабыршығының түріне қарай анықтайды (қызыл-сары түсті болуы тиіс). Нан көтеріліп «қомпиғанда» оны ағаш таяқшамен түйрейді: егер қамыр таяқшаға жабыспаса, ол әбден піскені. Пісіп, дайын болған тарамды алдын ала таза қағаз жабылған тақтайға қойып, ол жайымен сууы үшін бетін сүлгімен жабады. Ыстық тағамды әйнек, фаянс, фарфор тәрелкелеріне салуға болмайды, өйткені тағамның астыңғы жағы салқын әйнекке тигенде ылғалданып кетеді.

Ашыған қамырдан жасалған самса

Ашытқан немесе ашытпаған қамырды бетіне ұн себілген тақтайға салады да, бөлектеп кесіп алып, домалақтайды. Содан кейін бабына келуі үшін 10 минут тақтайдың үстінде қалдырады да, қалыңдығын 1 см етіп дөңгелектеп жаяды. Әрбір інелпекке әзірленген қоспаны салып, шеттерін шымшытпен жапсырып, самсаны сопақша түрге келтіреді. Самсаның біріктіріліп, жапсырылған жағын төмен қаратып, араларын біріктірмей май жағылған жылы қаңылтыр табаға тізіп салады да, бабына келуі үшін алдымен жылы жерге қояды. 10-15 минут пісіріледі. Піскен самсалардың бетіне сары май жағып, сүлгімен жауып қояды. Ашытқан қамырдан зәлітті кез келген начинкамен әзірлеуге болады. Қамырды екіге бөліп, әрқайсысын жұқалап жаяды. Бір қабатын алдын ала май жағылған қаңылтыр табаға салады, оған тегіс етіп начинка салып, екінші қабатымен үстін жауып, бәлішті қажетті формаға келтіреді. Бәліштің төменгі бетіне жұмыртқа уызы жағылған қамырмен әшекейлеуге болады. Ол үшін бәліштердің шеттерін кескенде қалған қамыр пайдаланылады (қамырды жұқа етіп жайып, пышақпен немесе қамыр кескішпен шырша, жұлдызша, дөңгелекшелер етіп кеседі). Бұдан кейін бәлішті жылы жерге қойып, көтерілуіне мүмкіндік береді, оған жұмыртқа жағады да, бу шығатындай етіп теседі. Бәлішті түрлі бейне жасамай-ақ әдемілеуге болады. Ол үшін бабына келген қамырға жұмыртқа жағылғаннан кейін қайшының ұшымен тең мөлшерде шеттерін үшбұрыштап тілу керек. Бұл тіліктер бір жағынан бәлішті әшекейлесе, екінші жағынан пісірген кезде бу шығатын саңылау болады. Оны пісіру үшін 25-30 минут духовкаға қою керек. Оны дастарқанға ыстық күйінде қояды (сары майды бөлек береді).

Ашытқан қамырдан пісірілген тәтті пирог

Ашытқан немесе ашытпаған қамырды кәдімгі самсаға арналғандай әзірлейді. Тәтті пирогтың ішіне повидло, джем, қайнатпа, алма және жас жидек салуға болады. Тәтті пирогты қамырға орамай жасайды: қамыр қабатын қалыңдығы 1 см етіп жаяды, қаңылтыр табаға немесе табаға салып шеттерін кеседі, ішіне начинка салады да, қамырдың шетін әдемілеп бүреді. Ал қалғанын жайып және жіңішкелеп тіліп, начинканың үстіне тор етіп тізіп салып, әсемдеуге болады. Ватрушканы самса сияқты етіп әзірлейді. Оның самсадан өзгешелік ватрушканы қамырға орамайды, әдетте оның ішіне ірімшік (кейде алма, қайнатпа) салады. Әзірленген қамырды домалақтан алады да, бір-бірінен арасын 3 см етіп май жағылған қаңылтыр табаға салып, 15-20 минут жылы жерге қояды. Қамыр бабына келгенде домалақ қамырды стаканның түбімен ұңғыл, сол жерге начинка толтырады. Ватрушкаға жұмыртқа жағып, 15 минут пісіреді.

Ашытқан қамырдай қуырылған самса, пончиктер және тоқаш

Қуырылатын самсаның қамыры пісірілетін самсаның қамырына қарағанда сұйықтау, дәмділігі төмендеу болуы мүмкін. Самсалардың жұмсақтығы да осыған байланысты. Ашытқыны немесе ашытқысыз қамырдың өлшемін өзгертіп, кәдімгі қамыр сияқты етіп әзірлеу керек, яғни 1 кг ұнға 21 /2 стақан сүт немесе су, 1 /2 ас қасық сары май, екі жұмыртқаның сары уызы, 1 ас қасық құмшекер, 1 шай қасық тұз және 30 г ашытқы керек. Қуырылған самсаның ішіне еттен, капустадан, күріштей басқа пісірілген жұмыртқа мен көк пияз, буға пісірілген картоп, қуырылған пияз, саңырауқұлақ салуға болады. Қамыр бабына келген бойда-ақ самса жасау үшін оның ішіне салатын начинканы алдын ала әзірлеу керек. Пісірілген самса қалай әзірленетін болса, қуырылғаны да солай әзірленеді. Пончик те нақ осылай әзірленеді, бірақ ол шар тәрізді болады, оның ішіне повидло, алма, қайнатпа салады. Ал тоқаштың ішіне ешнәрсе салмайды. Қуырылып болған пончик пен тоқашқа ваниль немесе талшын араластырылған қант ұнтағыш себеді. Тоқашқа қосып қаймақ қояды. Самса мен тоқашты және пончикті тортасы айырылған сары майға немесе қаз майына, яки өсімдік майына қуырады. Самсаны қуырмастан бұрын майға бір тамшы су тамызу арқылы оның қызу мөлшерін анықтайды. Қызуы жеткен майға, су тамызғанда ол қатты шыжылдауға тиіс. Майды самса еркін қалқып жүретіндей мөлшерде құнды. Самса тегіс қызарып, пісуі үшін оларды ауыстырып тұрады. Қуырылып болған самсаны кепсермен сүзіп алып, Майын сарқыл ағызу үшін елекке немесе сүзгі ожауға салады; содан кейін ыдысқа қотарады.

Ашытқан қоймалжың қамыр

Ашытқыға 2 ас қасық құмшекер, 4 ас қасық ұн қосып, сүтке (8 ас қасық) езеді. Араластырылған сұйық қамырды сүлгі мен жауып, 10 минуттай жылы жерге қояды. Ашытқы бабына келгенде оған құмшекер, ұн, тұз бен жұмыртқаның сары уызын қосады, содан кейін жылы май мен сүт құяды, қамырды илеп, ол бабына келуі үшін жылы жерде ұстанды. сары май жағалы, содан кейін екі және төрт бүктеп, әр бүктелген қабаттарына тағы да май жағып, 10 минут тоңазытқышқа қояды. Осылайша үш рет қайталайды. Бұдан кейін қамырдың көтерілуіне мүмкіндік береді де, оны баптап пісіруге кіріседі. 1 кг ұннан иленген қамырдың қабаттарына жағу үшін 150-200 г сары май керек.

Ашытып қабатталған қамыр

200 г ұн мен 500 г майды немесе маргаринді араластырып, қамырды илейді, одан соң тоңазытқышқа қояды. Ашытқыны былай әзірлейді: 500г ашытқы, 3 стакан сүт, 2-3 ас қасық ұн, 3 жұмыртқа, 100 г құмшекер, 1 шай қасық тұз керек. Ашытқы әзір болған кезде оған қалған ұннан (700 г) қамыр илеп, бабына келуі үшін бір жарым, екі сағат қояды. Осыдан кейін қамырды жазып, майға араластырған ұнды шаршылан кеседі де, оны жайма ортасына салады, шетін конверт сияқты етіп бүріп екіге бүктейді. Қамырлы оқтаумен қатарлан жазады да енінен, одан соң ұзынынан үш бүктейді. Қамыр бабына келуі үшін оны тағы да бір-бір жарым сағат, одан соң қайта жайып, жарты сағат жатқызады. Содан кейін қамырды жазып, одан формасы әртүрлі тағамдар жасауға болады. Ашытыл қабатталған қамырдай ширатпа тоқаш, ішіне начинка салып, қабатты нан, көкнәр, алма және жаңғақ салып пісіруге болады.

Бабына келмеген ашытқан қамыр

50 г ашытқыны 3/4 стакан жылы сүтке езеді, оны 1 ас қасық құмшекермен, жарты шай қасық тұзбен, 200 г май немесе маргаринмен және 3 стакан үнмен араластырады. Қамырлы бабына келтірместен илеп, пісіреді. Мұндай қамырдай бәліш, самса, ватрушка, ұсақ печенье әзірлеуге болады. Ұсақ печенье жасау үшін қамырды жұқалап жаяды, ұзындығын 10 см етіп бөліп кеседі, оны сақина, ширатпа тоқаш және басқа формаға келтіреді, жұмыртқа жағып құмшекер (немесе талшын араластырылған қант, үсақталған жаңғақ қосылған қант) себеді.

Қабаттама қамыр (Слоеное тесто)

Испан қабаттамасы

Қабатты қамырды бірнеше тәсілмен әзірлеуге болады, бірақ оны сапалы дайындау үшін төменде көрсетілген ережелерді бұзбай сақтау керек.

• Тағамды пісірер алдында міндетті түрде салқындатады (тоңазытқышта), бірақ көп тоңазытпайды.

• Әзірленген тағамды суық сумен дымқылданған тақтаға салады, бірақ оған май жақпайды.

• Тағамдық бетіне, қабаттардың шетіне жайылмайтындай етіп жұмыртқа жағады, әйтпесе шеті жабысып қалады да, қабат көтерілмейді.

• Тарамды салқын күйінде ыстық (250°C-тан кем емес) духовкаға қояды.

Қабатты қамырдай тағам пісіруге (оның ішіне начинка пісірілгеннен кейін салынады) 10-15 минут, ал ішіне начинка салынған үлкен бәліштерге 15-25 минут уақыт керек. Қабатты самсаға мал етін және құс егін, қайнатпа алма және крем (тәтті пирог үшін) салуға болады.

Әзірлеудің бірінші тәсілі

Ұнды екіге бөледі, сары май қосылған бір бөлігін салқын жерге қояды. Ал екінші бөлегіне тұз және лимон шырыны немесе ерітілген лимон қышқылы қосылған жарты стакан су құйып илейді. Қамырлы орамалмен немесе сүлгімен жауып 30 минут жатқызады, содан кейін оны көлемді етіп жаяды. Ұн араластырып, шаршылап кесілген майды жайылған қамырдың ортасына салып, конверт түрінде бүктейді де, шеттерін біріктіріп жапсырады. Содан кейін қалындығын 1 см, енін 20 см етіп жаяды. Төрт бүктеп, 30 минут тоңазытқышқа қояды. Салқындаған қамырды тағы да жайып, төрт бүктейді де қайта салқындатады. Үшінші рет те солай істейді. Осыдан кейін тағам әзірлеуге кірісуге болады. 500 г ұнға: 400 г сары май, 1 шай қасық лимон шырыны және 1 /2 шай қасық тұз, 2 стакан су қосады.

Әзірлеудің екінші тәсілі

3 стакан ұн алып (1/4 стакан ұн жаймаға қалады), жарты стакан су, жарты шай қасық тұз және 1 шай қасық лимон шырынын немесе сірке суын қосады да қамырды илейді. 300 г сары майды 6-ға бөледі (50 грамнан), қамырды жаяды, майлық бір бөлегін тегіс етіп ірі үккішпен бүкіл қамырға үгеді, төрт бүктеп, қайта жаяды да, тағы 50 г май салады. Одан соң қамырды

.

IV.Кіріспе ңұсқау беру

1.Техника қауіпсіздік ережелерін айту.

2. Санитарлық-гигиеналық талаптарды айту

3. Нұсқау карталарын тарату.

4. Формаларын қадағалау.

V. Сарамандық жұмыс.

Картап салынған пирожки.

Қажетті ыдыс-аяқтар: қамыр илеу үшін тастаған немесе табақ. Тақтайша, станан,шайын таба, жайпақ тарелке. Азық-түліктер: 1кг ұн, 1ст. Су, 4 ас қас. Күнбағыс майы, 1жұмыртқа. Салма үшін-1кг картоп, 1 бас пияз, 50г сары май, тұз, қара бұрыш.

Дайындау технологиясы.

Салма дайындау.

1. Пиязды аршып, усақтап турап, сары майды алтын түстес болғанша құыру.

2. Аршылған картопты дайын болғанша пісіреді.

3. Суын төгіп картопты езеді; қуырылған пиязды қосады.

4. Балмен температурасына дейін салқындатады.

Қамыр дайындау үшін.

1.Ұнды елейді:

2.Ашытқы, (сүт) су, жұмыртқа, тұз, қант, майды ұнға қосып жұмсақ етіп қамыр илейді жылы жері қояды.

3Дайын қамырды кішкентай күшелерге бөліп, жұқалап жайып, оршасна салып бүгеді:

4. Пирожкиді көп немесе аз майды жалын кеште тсіруге болады.

VІ. Қорытынды нұсқау

А) Жаңа сабақты бекіту.

1Қамыр құрамында нелер болады?

2. Ұннан қандай тағамдар жасауға балады?

3. Қамырдың қандай түрлері бар?

4.Ашытқы қамыр қалай дайындалады?

5.Опараны дайындау қалай дайындалады?

6. Пирожкиді қалай пісіреді?

Ә) Бағалау.

Б) Үйге тапсырма беру. 69- бет.

Картоп қосылған пирожкидің нұсқау картасы мен схемасын дайындау.

VІІ. Жұмыс орнын жинаст

Сабақ: №6

Пәні:технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Дастарқан жабдықтау. Сайыс сабақ. Тест

Мақсаты:

1. Білімділік: ас әзірлеу технологиясына байланысты өтілген тақырыптарды қайталау;

2.Дамытушылық: оқушылардың бәсекелестік қабілеттерін дамыту:

3. Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, эстетикалық талғамға тәрбиелеу:

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес

Сабақтың типі: сайыс сабақ

Сабақтың әдісі: топпен жұмыс

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: суреттер, қойдың жіліктері, тесттер

Пәнаралық байланыс: математика, биология

Сабақ жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5.Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: Сұрақтар қою арқылы қайталау.

1. Ұн өнімдерін неше топқа бөлуге болады?

2. Ұннан қандай тағам жасалынады?

3. Ұннан жасалынатын аспаздық өнімдерді ата?

4. Ұннан қандай кандитерлік өнім дайындалады?

5. Қамырды неше топқа бөлеміз?

6. Май қаспа өнімдер дегеніміз не?

7. Ашытпа (опара) -дегеніміз не?

8. Көмір қышқыл газының артығы шығып кетуі үшін неше қайтара илейді?

Сайыс сабағы 6 бөлімнен тұрады:

1.Айтылған, викториналық сұрақтар.

2. Қазақ халқының дәсттүрлі ұлттық еттен жасалатын тағамдарымен танысу.

3. Ас адамның арқаұы (еттен жасалатын тағамдардың жасалу технологиясы)

4. Мақал сөздің мәйегі (мақыл-мәтел) сайысы.

5.Жұмбақ шешу.

Ой мен қане өсейік,

ойлы жұмбақ шешейік.

6. Капитандар сайысы.

Ситуациялық сұрақтар қою.

1. Викториналық сұрақтар.

1. Ұзақ уақыт сақталатын тағамдар?

2. Ұлттық сүт тағамдары.

3. Бастағы құлақты балаларға не үшін береді?

4. Қыз келіншектерге тіл мен таңдайды не үшін береді?

5. Сыйлы қонақтарға қойдың қай жіліктері тартылады?

6. Күйеу балаға қайсы жілікті береді?

7. Ұзатылған қызға төркін жағы қандай жілік тартады?

8. Ет сапасын қалай анықтайды?

9. Шала өнімдер дегеніміз не?

10. Бифштекс қалай әзірленеді?

11. Неше қабырға неше омыртқа болады?

12.Жауырынға байланысты қандай мақыл -мәтел білесіңдер?

2. Ұлттық тағамдар. Жасалу техологиясы

3. Ас адамның арқауы.

Әр топ әртүрлі еттпен жасалған тағамның тех картасын әзірлейді.

ІV. Мақал сөзді мәйегі

1. Төрт түлік мал тұралы

2. Тағам туралы.

V. Жұмбақ шешу

1. Сылдыр сұйық-су емес, 2. Күбіге құйып (қымыз)

Ішсең сусын қанады.

Ақ болса да қор емес

Шешуін кім табады. (сүт) дәмін татсаң ащы-ақ. (тұз)

4.Екі айнасы бар,

Екі найзасы бар.

Торт жиырмағы бар,

Бір сыпыртқысы бар. (сиыр)

5. Істінде қос қорабы,

Мінсең көлік болады.

Жақындаса қасына,

Қорқытады баланы.(түйе)

6. Аласа ғана бойы бар,

Айналдыра киген тоны бар. (қой)

7. Капитандар сайысы

Ситуациялық сұрақтарды шешу.

ІV.Кіріспе инструктажы.

1. Техника қауіпсіздік ережелерін еске түсіру;

2. Санитарлық гигиеналық ережелерді еске түсіру;

3. Нұсқау карталарын тарату;

V.Сарамандық жүмыс.

VІ.Бекіту инструктажы..

1.Сабақты Қорытындылау

Не білдім.

1. Ет німдерінің тағамдық қасиеті мен құнарлылығы.

2. Еттен дайындалатын тағам түрлерін.

3. Төрт түлік мамдық пайдалын.

4. Ет тағамдарының дайындалуын.

5. Не білгім келеді?

Тест жұмысы.

2. Бағалау: сабаққа жақсы қатысқан оқушыларды бағалау. Бағалау. Бағаларын күнделіктеріне қойып беру.

3. Үйге тапсырма беру: Қазақтың ұлттық тағамдарына реферат жазу, қорғау.

VІІ. Жұмыс орнын жинау

Сабақ: № 9

Пәні: технология

Сыныбы: 8

Күн:

Сабақтың тақырыбы: Машинатану элементтері

Мақсаты:

Білімділік:тігін машинасымен жұмыс жасау кезіндегі техникалық талаптарды оқыту;

Дамытушылық: тігін машинасымен жұмыс жасауда икемдерін дамыту;

2.Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, тазалыққа, әсемділікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, түсіндірме

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: тігін машинасы, суреттер

Пәнаралық байланыс: сызу, математика

Сабақ жоспары:

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Кіріспе инструктажы

5.Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: Сұрақтар қою арқылы қайталау.

Шала өнімдер дегеніміз не?

Неге ет шала өнімдерін нан ұнтағына аунатып алады?

Балық сорпасы қандай көже түріне жатады?

Рогу дегеніміз не?

Шницель дегеніміз қандай өнім?

ІІІ. Жаңа сабақты баяндау.

Тігін машинасы. Тігін машинасының қол машина, аяқ машина және электр машина деп аталатын түрлері бар. Конструкциялық орындалуы жағынан тігін машиналары астында тұғыры бар қақпақты машина, сандыққапты машина, стол-шкафты, жазылмалы столы бар машина деп бөлінеді. Тігін машинасының үш класы шығарылады: тек тура тігісті-2 М, тура және бір және екі жіпті инемен ирек тігіс жүргізетін - 132 класты, бір немесе екі жіпті инемен тура немесе ирек сызықты тігіс жүргізетін, сондай-ақ өрнек жүргізетін және арнайы тігіс тігетін 142 класты машиналар. 2 М класты тігін машиналары киім детальдарын бір сызықты тура тігіспен тігуге, тігісті ең басында және аяғында бекітуге, параллель тігістермен тігуге, шілтерлі немесе таспа баулы киімге бастыруға, киімнің шеттерін бүгуге, бүрме тігіс тігуге «ришелье» әдісімен кестелеуге, бір тегіс етіп кестелеуге, жамау жапсыруға арналған. 132 класты машина бұған қосымша ілгектерді торлауға, түйме қадауға, сәндік тігіс түсіруге, бау тігуге, матаның шетін жөрмеуге, ирек сызықты тігіспен бір-біріне түйістіре тігуге болады. 142 класты машинамен жоғарыда көрсетілген жұмыстың бәрін де орындап, оған қоса жағдайда ең әуелі оның дұрыс сабақталуына көңіл бөліп, содан кейін жіп өтетін серіппелі қысқыштың бұрандасын солға қарай бірнеше рет айналдырыл, жіптің қатты тарту қажет. Шөлмектегі жіп қатты тартылып тұрған жағдайда қайықтың сырт жақ бүйіріндегі пружинаның реттеу винтін сәл босатады. Сондай-ақ қайық ішіндегі катушка тым тез айналып кеткен кезде де (мұндайда жіп түйіліп, түйін пайда болады) жіптің үзіліп кетуі мүмкін. Мұндай жағдайда шөлмектің астына қалыңдау мата төсеп қою қажет. Шөлмек қайыққа тығыз болған кезде де жіптің үзілуі мүмкін. Сонда шөлмекке жіп қажеттегіден артық оралады. Шөлмекке жіп орағанда оның шөлмек жиегіне 1,5-2 мм жетпей тұруын қадағалау керек. Тігіс дұрыс түспесе онда иненің дұрыс орналасуын тексеру (ине түбінің тегіс, жылтыр беті - кейінгі жаққа, ал инедегі кішкене өзекше алдыңғы, жұмыс істеп отырған адам жаққа қарайды) қажет; ине мен жіп нөмірлерінің сәйкес келуін тексеріп, егер ұшы мұқалып немесе майысып қалса инені ауыстырады. Ал машина табаны матаны нашар жылжытса, мата тартқыш тісті қажетті деңгейге келтіреді (егер олар тиісті деңгейде шығып тұрмаса) немесе реттеуіш винт арқылы машина табанын қатайтады. Жұқа маталарды (мәселен, керосин тамызу керек, сосын машинаны біраз жүргізіп барып жақсылан сүртеді де тігін машинасына арналған маймен майлайды. Машиналық белдігі (айналдыру таспасы) айналып кетсе, онда оны сәл қысқартқан жөн. Егер машина бұзылып, тігісі дұрыс түспесе онда машинаны шеберханаларда жөндетеді.

Ерлерге, әйелдерге және балаларға арналған сырт киімдерді тігу керек техникалық талаптар:

Бөлшектерді сырып тігу үшін тігіске арналған қосымшалар иненің оң жағында, ал бөлшектер сол жағында орналасады.

Барлық ішкі тігімдер матаның түсімен түстес болады.

Жіп нөмірі, ине нөмірі және тігімдегі инешаншымдар жиілігі мата қалыңдығына, орындалатын операция түріне сәйкес алынады.

Жібек және жүннен тігілген бұйымдардың барлық сыртқы тігілген бұйды мақта жіппен тігеді.

Әрлеп тігуде жіптің ұшын теріс бетіне түйеді.

Сырып тігетін машинада орындалатын барлық ішкі тігімдерді (бүйір, иық қиықтарын, жең бөлшектерін) екі рет ұзындығы 7-10 мм қайтарма тігіспен бекітеді.

Тұйық сызықтар бойымен тігім түсіргенде, тігіс соңындағы тігімдер бір-біріне кемдегенде 15-20 мм кірігіп тұрады.

Қиық шетінен алынатын тік остердің ені белгілі өлшеммен алынуы керек.

Бөлшектерді сырып тігу, бастыра тігу, әрлеу тігімдерін түсіру, бағыттаушы сызғыш көмегімен жүргізіледі.

ІV. Жаңа сабақты бекіту.

1.Тігілетін жіп не үшін мата мүсімен түстесе болуы керек?

2. Жіп нөмері, инесі неге бай аты таңдалады?

3.Қайтарма не үшін беріледі?

4. Жібек және жүннен жасалатын бұйымдар қандай жіптермен тігіледі?

5. Лавсан мен зығыр маталарын қандай жіппен тігеді?

6. Әрлеп тігуде жіп түсі неге байланысты?

V. Бағалау.

VІ. Уйге тапсырма беру.

§3 оқу, түсінік айту.

Сабақ: № 10

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Белдемше жайлы мәлімет.Белдемше эскизін жасауӨлшем алу

1.Білімділік: адам денесінің өлшемін алуды оқыту, үйрету;

2.Дамытушылық: кәсіби іскерліктерін дамыту, ойлау қабілеттерін арттыру;

3.Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, тазалыққа, әсемділікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі: сарамандық сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар:суреттер, өлшем алудың суреті бар плакат, см таспа, ызба бау, қалам дәптер

Тхникалық құралдар: интерактивті тақта, компьютер.

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері, математика

Сабақ жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі

2.Өткен сабақты қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6.Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ.Өткен сабақты қайталау

Сұрақтар қою арқылы өткен сабақты қайталау

1. Сән дегеніміз не?

2. Костюм дегеніміз не?

3. Стиль сөзінің мағынасы нені білдіреді?

4. Стильдің неше түрі бар?

5. Класикалық стильдің ерекшелігі қандай?

6. Спорттық стильдің ерекшелегі қандай?

7. Романтикалық стиль туралы айтып бер.

8. Фольклорлық стиль туралы айтып бер.

9. Аксесуарлар дегеніміз не?

10. Фурнитура дегеніміз не?

11. Киімдік иллюзия не үшін жасалады?

12. Толық адамдарды қандай киімдер арық қылып көрсетеді?

13. Ұзын бойлы адамдарды қандай киімдер қысқа көрсетеді?

14. Қандай түстер жылы түске жатады?

15. Қандай түстер суық түске жатады?

16. Толық адамдарға қандай түсті киімдер киюге болмайды?

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Өлшем алу

Матаны пішіп, пішімдер алу үшін алдын ала сызбалар дайындалады. Пішімдер жасау - өте жауапты операция. Ол үшін тігін бұйымдарының қандай бөлшектерден тұратынын және өлшемін дәл білу керек.

Пішімді дайындаудың бірнеше әдісі бар: есепті - графикалық жүйе және макет жасау, муляжді әдіс, яғни матаны сәнмүсінге (монекен) немесе денебітімге түйреу. Соңғы әдіс күрделі пішімді киім модельдерін жасағанда қолданылады. Бұл үшін алдын ала макет жасайтын матаға пішім жасайды, конструкциялайды, керек болса, өзгерістер енгізеді. Көптеген есептік - графикалық жүйе әдістері үшін кез - келген пішімнің негізі сызба болып табылады. Мұндағы өлшемдер стандартты денебітімге арналады.

Киімді конструкциялауда негізгі операциялардың бірі «өлшем алу» болып табылады. Киім тігу үшін алдын ала өлшем алу керек. Өлшемді қысқартылып алынған сөздердің бас әріптерімен белгілейді. Мысалы , айналым - А, жартылай айнылым - Жа, ені - Е (кеуде ені - Ке), биктік - Б, ұзындық - Ұ. Бас әріптің оң жағындағы әріп өлшем бөлшектерін көрсетеді. Мысалы, жартылай бел айналымы - ЖБа, жартылай мықын айналымы - ЖМа, иықтың қиғаш биіктігі - ИҚб.

Өлшем алғанда белді белбеумен алдын ала буып алады. Денебітімнің шығыңқы тұстарында (кеуде бездері, мықын айналасы) таспаны көлденең жағдайда ұстайды. Әр адам өз өлшемін өзі ала алмайды. Олкезде өлшем нақты немесе тура шықпайды. Өлшенетін адам жұқа киіммен биікөкшесіз аяқкиіммен тұруы керек. Өлшемді келесі бір адам алуы керек. Сантиметрлік таспаны қатты тартып ұстауға немесе бос ұстауға болмайды. Өлшем алу үлгілері оқулықта 14 бетте 2 - кестеде көрсетілген. Өлшемдер суреттермен және әріптермен белгіленген.

Көйлек сызбасының негізін құрайтын өлшемдер

Бір қызбаланы ортаға шақырып өлшем алу ретін көрсетемін.

Әріптік белгілеуі Өлшем атауы

1. ЖМойа Жартылай мойын айналымы

2. ЖКаІ Жартылай кеуде айналымы бірінші

3. ЖКаІІ Жартылай кеуде айналымы екінші

4. ЖБа Жартылай бел айналымы

5. ЖМа Жартылай мықын айналымы

6. ЖКе Жартылай кеуде ені

7. Кб Кеуде биіктігі

8. Албұ Алдыңғы бойдың белге дейінгі ұзындығы

9. Арбұ Артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы

10. Иқб Иықтың қиғаш биіктігі

11. ЖАрбе Жартылай артқы бой ені

12. Ие Иық ені

13. Жұ Жең ұзындығы

14. Иа Иық айналымы

15. Ба Білезік айналымы

16. Бұ Бұйым ұзындығы

ІV. Кіріспе инструктажы.

1. Техника қауіпсіздік ережелерін еске түсіру;

2. Санитарлық гигиеналық ережелерді еске түсіру;

3. Нұсқау карталарын тарату;

V.Сарамандық жұмыс.

Тапсырма :

17 беттегі 5 - зертханалық жұмыс.

Көйлек сызбасының негізін құрайтын өлшемдерді алу

Құрал жабдықтар: сантиметрлік таспа, ызба, дәптер, қалам.

VI.Бекіту инструктажы..

1. Сабақты қорытындылау

Өлшем алудың суреттерін парта үстіне орналастырамын. Оқушылар сурет бойынша өлшем алудың әріптік белгіленуін тақтаға жазады.

2.Бағалау: оқушылар өлшем алулары бойынша, сұраққа жауап берулеріне байланысты бағаланады.

3.Үйге тапсырма беру: §15 оқып 13 - 16 бет , мазмұндау. Өлшем алудың жолдарын жаттап келу.

VII.Жұмыс орнын жинастыру

Сабақ: №12

Пәні: технология

Күні:

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Белдемшенің сызбасын есептеу.

Мақсаты:

1.Білімділік: тор құруды артқы бой негізін сызуды оқыту;

2. Дамытушылық: ойлау қабілетін дамыту, сызу сызуға машықтандыру;

3. Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, бірізділікке, шыдамдылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: іскерлік-дағдыны қалыптастыру

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірме

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: сызғыш, қалам, өшіргіш, см.таспа, плакат, суреттер.

Пәнаралық байланыс: сызу, математика, биология

Сабақ жоспары:

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: Сұрақтар қою арқылы тексеру.

1. Өлшем белгілері қалай белгіленеді?

2. Көйлек сызбасын сызу қандай өлшемдер қажет?

3. Адам денесінің өлшемін қалай анықтауға болады?

4. Жорты өлшемдерді ата.

5. Өлшем алу ережесін ата

6. Қосымша не үшін беріледі?

7. Қосымша қалай белгімнеді?

8. Арбұ қалай өлшенеді?

9. Мықын сызығын қалай анықтаймыз?

ІІІ. Жаңа сабақ

Тор құру

1. Ж нүктесінде тік бұрыш жасау

2. ЖЖ_{1 тор ені ЖКаІІ + КҚ}

3. ЖЖ₂ Артқы бой ені ЖАрбе + ЖАрбеҚ

4. Ж₁Ж₃ Алдыңғы бой ені ЖКе + ( ЖКаІІ - ЖКаІ) + ЖкеҚ

5. Ж₂Ж₃ Қолтық ойындысының ені ЖЖ₁ - (ЖЖ₂ + Ж₁Ж₃)

6. Ж К Қолтық ойындысы тереңдігі 0,5*Арбұ + 1,5

7. Ж Б Бел сызығына дейінгі ұзындық Арбұ +АрбұҚ

8. Б М Мықын сызығы Арбұ /2 - 2

9. Ж Е Бұйым ұзындығы Бұ + АрбұҚ

ІV. Сарамандық жұмыс

Базалық тор құру (мм қағазда)

V. Бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Қайталап оқу 17-19 бет

VІІ. Жұмыс орнын жинастыру.

Сабақ: №12

Пәні: технология

Күні: 1-7.12.2012ж

Сыныбы: 8 А- Б

Сабақтың тақырыбы: Сызбаны тұрғызу(артқы бой).Сызбаны тұрғызу(алдынғы бой).

Мақсаты: 1. Білімділік: арқтқы бойдың негізі сызбасын сызуды, есеп-формулаларды шығаруды оқыту;

2. Дамытушылық : ойлау қабілеттерін дамыту, кестелермен жұмыс жасауға дағдыландыру,

3. Тәрбиелілік: еңбексүйгіштікке, ұқыптылыққа, шыдамдылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: сарамандық жұмыс

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндірме

Көрнекіліктер мен құрал-жабдықтар: алдыңғы және артқы бой сызбасы, кесте, мм қағаз, см таспа, қалам.

Пәнаралық байланыс: сызу, математика

Сабақ жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі

2.Өткен сабақты қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Кіріспе инструктажы

5. Сарамандық жұмыс

6. Бекіту инструктажы

7. Жұмыс орнын жинастыру

І. Ұйымдастыру кезеңі

1.Кабинетті, тақтаны сабаққа дайындау;

2. Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

3. Арнаулы киімін тексеру;

4. Құрал-жабдықтар мен материалдарды тарату;

5. Өткен сабақта жүргізілген жұмыстарға талдау жасау;

6. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

7. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру,

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Тексерудің әдісі: сұрақтар қою арқылы тексеру.

1.Базалық тор құру үшін дене бітімінің қандай өлшемдері қажет?

2. Сызба қандай бөлшектерден тұрады?

3. Тордың ені неге бойланысты?

4. Артқы бой енінің формуласы қандай?

5. ЖКе-нің толық белгіленуі қандай?

6. Мықын сызығы қандай әріппен белгіленеді?

7. Қосымша не үшін беріледі?

8. Ж ұ. қандай өлшем?

ІІІ.Жаңа сабақты түсіндіру.

1. Ж Жнүктесінде тік бұрыш тор жасау

2. ЖЖ₁ Тор ені ЖКАІІ +КеҚ 44+5=49

3. ЖЖ₂ Артқы бой ені ЖАрбе+ ЖарбеҚ 17,0+1,5=18,5

4. Ж Ж₃ Алдыңғы бой ені ЖКе+(ЖКаІІ-ЖКаІ)+КеҚ 15,7+(44-41)+1,0=19,7

5. Ж₂Ж₃ қолтық ені ойындысының Ж Ж₁ - (ЖЖ₂+Ж₁Ж₃) 49-(18,5+19,7)=10,8

6. ЖК қолтық ойындысының тереңдігі 0,5* Арбұ+1,5 0,5*40,9+1,5=21,5

7. ЖБ Бел сызығына дейінгі Арбұ+ Арбұқ 40,9+0,5=41,4

8. Б М Мықын ұзындығы Арбұ:2-2 40,9:2-2=1874

9. Ж Е. Бұйым ұзындығы Бұ+ Арқұқ 94+0,5=94,5

10. Барлық нүктелерді жасап тор құру.

Артқы бой құрылымы

1. Ж Ж₄ ені ЖМойа:3+ЖМойаҚ 17.6:3+0.7=6.5

2. ЖЖ₅ Тереңдігі ЖЖ₄:3 6,5:3=2,25

3. Ж₄Ж₅ Ұзыңдығы (доғал сызық) 7,2 (сызбадан)

4. Ж₄ Ж₅ Иық ұзындығы R₁=Ие + бүкпе 13,4+1,5=14,9

5. БЖ₆ Иық сызығының ылдиы R₂=Иқб + 0,5 40,2+0,5=40,7 (Б нүктесінен)

6. Ж₄Ж₆ Иық сызығы құрылымы Ж₄ және Ж₆ нүктелерін қосу

7. ж₄ж₁ бүкпенің орналасуы 4,5

8. ж₁ж₂ бүкпе ендігі 1,5

9. ж₁ж₃ бүкпені аса көтеру 0,3

10. ж₁ж₄ бүкпе тереңдігі 8

11. ж₄ж₅ Бүкпенің оң жағы 7+0,3=7,3

12. 0,3 - ке көтерілген

13. ж₃ж₄ж₅ нүктелерді қосу.

14. Ж₆Ж₇ көмекеші нүкте Ж₆ дан Ж₂К₂ сызығы қосу.

15. К₂ К₄ қолтық ойындысы Ж₇К₃:3+22 16,5:3+2=7,5

16. К₂О көмекші нүкте К₂К₃* 0,2+0,7 10,8*0,2+0,7=2,9

17. К₂К₃ қолтық ойындысының төменгі нүктесі К₂К₃:2 10,8:2=5.4

18. Ж₆К₄ОК₅ Қолтық ойындысының нүктелерді қосу. Төменгі нүктесі

19. К₂К₆ Бүйір тігісі 0,3*К₂К₃ немесе 10,8* 0,3=3,2

20. М₂М₃ ММ₁ кеңейту (ЖМа + ЖмаҚ - ММ₁) : 2 (48+5 - 49) : 2=2

21. К_оЕ₂ К_о мен М₃ нүктелерін қосып, етекке дейін сызып, Е₂ нүктесін қою

22. Е₁Е₂ Етек сызығының жатуы Е₂Е₃=1,0-1,5

23. ЕЕ₃ Артқы бой етегінің сызығы нүктелерді қосу

ІV. Кіріспе инструктажы.

1. Техника қауіпсіздік ережелерін еске түсіру;

2. Санитарлық гигиеналық ережелерді еске түсіру;

3. Нұсқау карталарын тарату;

4. Сарамандық жұмыс.

1 -2 кестелерді пайдаланып, өз денебітімдерінің цифрлық есебін жасау.

2. 1*1 масштабтағы көйлек торын және артқы бой сызбасын сызу.

3. Мойындық, иық, қолтық ойындысын, бүйір сызығы.

VІ. Бекіту инструктажы..

1. Сабақты қорытындылау

А) Сызбаларын, есептеулерін тексеру.

Бүкпені тексеру;

Иықты тексеру;

Мойындықты тексеру;

Қолтық ойындысын тексеру:

Бел сызығын тексеру.

Мықын сызығын тексеру.

Б) Жақсы орындалған жұмысты көрсетіп мадақтау.

В) Жіберілген қателерді: тузету, өшіріп қайта сызу.

2. Бағалау:

А) бағаларын айту;

Б) күнделіктеріне қою.

3. Үйге тапсырма беру: Артқы бой бүкпелерін 4-сызба нұсқадан түсіру.

22-23 бет.

VІІ. Жұмыс орнын жинастыру

№Сабақ: 13

Пән :Технология.

Сынып : 8

Күні:

Тақырыбы : Техникалық лекало дайындау. Үлгіні матаға тиімді үнемдеп орналастыру, пішуге дайындау(матаның ерекшелігін ескеру).

Сабақта қолданылатын әдістер: материалды әнгімелесу арқылы пысықтау, мұғалімнің байқауы бойынша өздігінен жұмыс істеу, интерактивтік тақтада жұмыс жасау арқылы кеңестік ойлау қабілеттерін дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға матаны үнемдеп жұмсау әдістерімен таныстыра отырып, таңдаған сән үлгірері бойынша пішу жұмыстарын
орындау амалдарын пайдалануын қалыптастыру.
Сабақтың міндеті:
• Тігін бұйымдарын өндеу бойынша білім-білік дағдыларын қалыптастыру.
• Еркіндікті дамыту, қабілеттілік пен белсенділік, танымдық қиыншылықты жеңуге
тырысуларын дамыту.
• Сұлулық тәрбиесын беру, әдептілік ережелерін бойына сіңірген шығармашылық қабілеті
мүмкіндігінше дамыған азамат тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: Математика - есептеу, өлшем түсіру,
Бейнелеу - эскиз салу,
Сызу - сызбаларды қолдану.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивтік тақта, сән журналдары, калькаға
түсірілген үлгілер, картан қағаз, қажетті мата,жұмыс қобдишалары.
С а б а қ б а р ы с ы :
І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сыныптың сабаққа дайындығын тексеру.
2. Жұмыс орындарын әзірлеу.
3. Сабақтың тақырыбын жариялау.
ІІ. Өткен тақырыпты қайталау кезені:

Жаңа тақырып

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға мата туралы толық мағлұмат беру, мата пішудің әдіс - тәсілдерін үйрету;
Дамытушылық: теориялық білімдерін сарамандық жұмыста пайдалана білу, оқушыларды өз бетінше ізденуге дағдыландыру, олардың ой- өрісін дамыту;
Тәрбиелік: оқушыларды осы өнер түрімен қызықтыру, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке, сұлулықты қабылдау сезімін ояту, эстетикалық талғамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, өз бетінше сарамандық жұмыс.
Сабақтық көрнекілігі:үлгілер, ескертпелер, нұсқау карталары.
Пәнаралық байланыс: сызу,бейнелеу өнері, математика.
I. Ұйымдастыру кезеңі:
• Оқушылырмен сәлемдесемін;
• Оқушыларды түгендеймін;
• Оқушылардың құрал - жабдықтарын түгендеу;
• Оқушылардың зейіндерін сабаққа аударту.

II. Үй тапсырмасын тексеру.
Өткен тақырыпты қайталай отырып, оқушыларға тақырып бойынша сұрақтар қою.
III. Жаңа сабақ.
Пішудің алдында барлық матаны дерлік декатирлейді.
Декатирлеу (тігер алдында мата отырмас үшін) - мақта, мата, зығыр, штапель матаны суға салып сығып (бұрап сықпайды), бойлық жіп бойымен тегістеп жаяды. Содан кейін матаны шала кептіріп, бойлық жіп бойымен терістеме жағынан бастыра үтіктейді. Синтетикалық талшықтармен араластырылған жүн матаны ылғал жаймаға салып, дөңгелектеп орайды, содан кейін 2-3 сағат ауыр затпен бастырып қояды. Жайманы сулау үшін сірке суының ерітіндісін пайдаланады (2 л жылы суға 1 ас қасық сірке суын қосады). Шала кепкен матаның (бойлық жіп бағытымен) терістеме жағынан дәке немесе жұмсақ жұқа мата жайып, үстінен бастыра үтіктейді.
Матаның өң жағын, түгінің бағытын, ақауын анықтау.
Жүн маталарды орағанда өңін ішке қаратады. Мата жиегіндегі түйрелген іздердің томпиған жағы өң жақа қарайды.
Сәтен матаның өң жағы (көлденең жіптің ширатылуына байланысты) жылтыр болады. Егер матаның өң жағы мен терістеме жағы бірдей болса, онда салыстырмалы алғанда сапалы жағы өңі деп есептеледі.
Түкті маталарға терістеме жағынан әрбір 50-60 см-ден бағдар сызық қойып, түгінің бағытын көрсетіп отырады. Түкті матадан тігілетін киім бөлшектерін пішкенде, мата түгі бір бағытта жатуы керек: барқыт және ши барқыттан киім тіккенде түгі жоғары қарайды; ұйпалақ матаның түгін төмен қарайтып пішіп қияды.
Ірі өсімдік бейнелі орнаменті бар матадан бұйым дайындағанда тамырын төмен қаратып, симметриялы орналастырады.
Қолданудың алдында матаның екі жағында мұқият қарап шығады. Ақауы бар жерлерін тігінші борымен немесе инешаншымдармен белгілейді. Пішу кезінде ақаулы жерлерді айналып өтеді немесе онша көрінбейтін бөліктерге жібереді.
Лекалоларды жайып пішу.
Пішу алдында матаның жиектері келтіріп, өң жағын ішке қаратып, арқау жіптің негізгі жіпке көлденең келуін қадағалай отырып, ұзынынан екі бүктейді. Егер мата шеті қиғаштанып тұрса, ондай бөліктері пішімнен түсіп қалады.
Сарамандық жұмыс.
1. Техника қауіпсіздік ережесін еске түсіру.
2. Оқушылардың өз өлшемдерімен жасалған лекалоларын тексеру.
3. Матаны пішуге дайындау.
4. Лекалоларды мата бетіне жаю.

Қорытынды сұрақтар
1. Дикатирлеу дегеніміз не?
2. Матаның өң бетін анықтау әдістері?
3. Матаның түгінің бағытын анықтау?
4. Лекалоны орналастыру бағытын атаңдар?

Оқушы жұмысын бағалау.

Үй тапсырмасы:бұйымды толық пішіп, құрастыру.
«Адам көркі - шүберек» - деп айтады атам қазақ, бұл сөздің маңынасы - кез келген адамды бірінші көргенде , ол кісінің киім киісіне, сырт келбетіне қарап сипатама берілетіні бәрімізге анық. Киген киімнің жарасыуы, үйлесімділігі, әдемілігі сән ұғымына жатады. Киім тіккенде, сәнін таңдағанда адамның ішкі дүниесі, өмір сүру салты,киетін жыл мезгілі т.б. параметрлер есепке алынатыны бәрімізге мәлім.
Қазақ қалқының ұлтық киім үлгілері өте сымбатты, көркем, үйлесімді және қалықтың мәдениеті өте биік екендігін куагері десем артық кетпедім деп ойлаймын.
Өздеріңе сән үлгісін таңдағанда осыны ескерулерін керек.
Теориялық алған, төменгі сыныптардағы, білімдеріңды іс жүзінде бекіте түсу үшін сән журналдардан таңдаған модельдерінді пішіп, тігіп қана емес, сонымен қатар жалпы сән туралы, киім үлгілері туралы, стиль және пропорция туралы білімдеріңді қалыптастырып отырсындар.

Дайындық жұмыстары:
«BURDA» сән журналы, калька түсірілген үлгілер,картан қағазы.
Пішуші мен тігіншінің жұмысын қоса атқатын болғандығымыздан бізге
екеуінің де құрал-жабдықтары керек болады.
Бірінші ден жұмыс орнын дайындау:
тігінші үстелінің үстінде тек қажетті құралдар ғана жату керек: сол
жақта - пішілген бөлшектер, оң жақта - қайшы, сызғыш, бор, жіп, инелер, түйреуіш, оймақ,.
Тігіншіде - сантимерлік таспа, кес кіштер, негізгі және қосымша бөлшектерді сызу үшін милиметрлік қағаз, лекало қию үшін орауыш қағаз, және калька болу қажет.
Жұмысқа кірісер бұрын қауыпсыздік сақтау ережелерін бір қайталап өтейік (интерактивтік тақтада қауыпсіздік сақтау ережелері көрсетіледі).

ІҮ.Сарамандық жұмыс.
Лекало дайындау. Негізгі сызбаны көшіріп - «жұмысшы» қағазға түсіріп алған жөн, осы «жұмысшы» үлгіні лекало дейміз.негізгі бөлшектерден басқа қосым-
ша бөлшектерді көшіріп түсіреді.
Пішкенде матаны екі қабаттап жаятын болсақ, бұйымның жартысына ғана лекало керек, егер кейбір бөлшектерді бір қабат етіп жайылған матада пішу керек болса (модель ассиметриялы болса, мата ірі өрнекті болса, түк қиғаш орналасса), лекалоның түгел жиынтығы қажет.
Лекалоны матаға жайып шығардың алдынды тағы бір рет бөлшектердің тізім-
ін, санын тексеріп алу қажет.

Матаны пішуге дайындау.
1. Декатирлеу (тігер алдында мата отырмас үшін ширату).
2. Матаның өң жағын, түгінің бағытын, ақауын анықтау.
Лекалоларды жайып пішу.
Технологиялық нұсқау карталарымен жұмыс жасау.
(Интерактивтік тақтада лекалоларды матаға жаю тәсілдері көрсетіледі, көшіріп түсіру тәсілдері: түйрегіштер көмегімен және кескіштің көмегімен).
Бөлшектерді үзік сызықтар бойымен пішеді.
Оқушылардың жұмыстарін үнемі тексеріп, жие кездесетін қателерін ортаға салып талдау және оларды жою жұмыстарын жүргізіп отырамын.
Тігіс және өңдеу үшін қалдыратын қосымша өлшемдерді оқулықтың 23 бетін-
дегі 3-кестеден аламыз.(кестені талдау)
Лекалоны жайғанда мата жиегі есептелмейді. Пішу кезінде бүкпе ендігінің ішінде матаны түзу емес, шығыңқы етіп қию керегін ұмытпаңдар.
Ү. Қортынды кезең. Қорыта келгенде осы жаңа технологиядан жеткен жетістігім оқушылар өздігінен білім алуға, шығармашылық жұмыс істеу қабілетін дамытуға бағыт ала-алады.Сөздік қорларын молайтуға ойын,сөзін тиянақты жеткізуге, жинақы, дұрыс сөйлеуге, берілген сұрақтарға нақты, толық жауап беруге дағдыланады.
Әр оқушы жұмыстарына өздері тексеру жүргізеді, содан кейін
мұғалімге тапсырады.
VI. Сабақ қортындысы: әрбір оқушының осы кезеңдегі жұмысының
барысын бағалау.
VII. Үй тапсырмасы: журналмен жұмыс жасау қағидасы және пропорционалдық негізгі қағидаларын қайталау, пішілген бөлшектерге өңдеу жұмыстарын жүргізу.
VIII. Жұмыс орындарын жинастыру.

№ 14 сабақ

Пән: Технология

Күні:

Сыныбы:8

І. Сабақтың тақырыбы: Тік белдемшені өңдеу, қынамаларды өңдеу технологиясы, жан тігістерін қоск.

ІІ.Сабақтың мақсаты: Шалбар мен белдемше тігу технологиясы.

а) Білімділік мақсаты : Белдемше- шалбарды бірінші шақтап көруге дайындаудың ерекшелігі.

ә) Дамытушылық мақсаты: Қатпарлы белдемшелерді өңдеу әдісін үйрену.

б) Тәрбиелік мақсаты: Бұйымдарды технологиялық өңдеу реттілігін сақтауға үйрету.

ІІІ. Сабақтың типі мен түрі:.сарамандық сабақ.

ІҮ. Көрнекілік құралдар, әдістемелік дидактика.

1. Технология 9 (2009). § 15; 64-65 беттер

2. «Бурда» журналы, слайд.

3. Үлгі мен бұйымдар.

Ү. Сабақтың барысы мен мазмұны:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Өткен тақырыпты пысықтау.

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

4. Өзіндік жұмыс.

5. Сабақты бекіту бөлімі, сергіту сәті.

6. Қорытынды бөлім, үйге тапсырма.

ҮІ. Өткен тақырыпты пысықтау.

1. Түймелік орнын қалай белгілейді?

2. Бұйым етегін өңдеудің қандай әдістері бар?

3. Бұйым мойындығын өңдеу процесін айтып беріңдер.

4. Жеңді қалай өңдейді, қалай қондырады?

Бұйымдарды өңдеу кезінде бақылау белгілері мен симметрияның сақталуы басты мақсат болып табылады.

ҮІІ. Жаңа тақырып.

Белдемше мен шалбар тігу технологиясы иықты бұйымдарға ұқсас. Сондықтан жұмыстың орындалу реті мен жеке ерекшелігіне тоқталатын боламыз. Белдемше тігуді 6 сыныпта үйрендіңдер. Негізгі жұмыс жүйесін еске түсіріңдер.

ІХ.Негізгі бөлім. Белдемшені 1-ші шақтап көруге дайындау.

1. Пішімді көктеп қосу.

2. Қатпарларды етегіне дейін көктеп шығу.

3. Барлық бүкпелерді жіңішке жағынан бастан көктеу.

4. Белдемше етегін модель ұзындығы бойынша көктеу.

5. Бел айналымына 5 см қосып, декатирленген белдік дайындау.

Еркін жұмыс. Муляж әдісі бойынша белдемше пішу, өлшеу.

- Қарапайым модель үлгісін таңдау.

- Модельді кигізіп көретін оқушы таңдау.

- Матаны оқушыға лайықтап модельді құрастыру.

- Түйреуіштерді қолданып тігіс орнын бекіту.

- Модельге сипаттама беріңдер.

- Басқа белдемше түрлерін жасап көру.

Қатпарлы белдемшені өңдеу тәсілі.

1. Белдемше ұзындығына сәйкес матаның екі енінін қырқып, қайыруға 5см қосып алады. Мыс: Б.ұз- 48+5= 53 см ×2 = 106см

2. Екі ұзындықты қосып, қиықтарын өңдеу, 5см қайырып тігіу.

3. Үстелге матаны жайып қойып ұзын сызғышпен қатпарларды сызып шығу.

4. Қатпарларды қолмен бір бағытқа қарай жатқызып көктеу.

5. Қатпарларды екі бетінен ылғалдап үтіктеу.

Х. Сабақты бекіту.

1. Белдемше қандай бөлшектерден құралған?

2. Белдемшені 1-ші шақтап көру үшін тігістерді қалай өңдейміз?

3. Белдік бұйымдардың түрлерін атаңдар.

4. Белдемше өлшемін қалай алады?

ХІ. Қорытынды.

Ескерту.

• Егер тігіс қатпарларда көрінбей тұрсын десең, оны бүктеу сызығының ішкі жағына келтір.

• Белдемше енін мықын және бел сызықтары бойымен анықтағаннан кейін қатапарларды көктейді, сырып тігіп бекітеді немесе өң жағынан бастыра тігеді.

ХІІ. Үйге тапсырма.

1. сарамандық жұмыс: белдемшені шақтап көру тәртібі.

№ 15 сабақ

Пән: Технология

Күні:

Сыныбы:8

І. Сабақтың тақырыбы: 1-ші шақтап қию, ақауларын анықтау, жөндеу.

ІІ.Сабақтың мақсаты: Белдемшені тігудің реттілік жүйесі.

а) Білімділік мақсаты : Бүкпелерді, қатпарды өңдеу.

ә) Дамытушылық мақсаты: Бедерлі тігістерді, иініштерді өңдеу.

б) Тәрбиелік мақсаты: Жұмысты ережеге сәйкес ұқыпты орындау.

ІІІ. Сабақтың типі мен түрі:.сарамандық сабақ.

ІҮ. Көрнекілік құралдар, әдістемелік дидактика.

1. Технология 9 (2009). § 16; 68-72 беттер

2. «Бурда» журналы, слайд.

3. Үлгі мен бұйымдар.

Ү. Сабақтың барысы мен мазмұны:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Өткен тақырыпты пысықтау.

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

4. Өзіндік жұмыс.

5. Сабақты бекіту бөлімі, сергіту сәті.

6. Қорытынды бөлім, үйге тапсырма.

ҮІ. Өткен тақырыпты пысықтау.

1. Белдемше қандай бөлшектерден құралған?

2. Белдемшені 1-ші шақтап көру үшін тігістерді қалай өңдейміз?

3. Белдік бұйымдардың түрлерін атаңдар.

4. Белдемше өлшемін қалай алады?

ҮІІ. Жаңа тақырып.

1. Бүкпелерді өңдеу. Бүкпелер көктеу тігісі бойынша сүйір жағынан бастап тігіледі де ылғалды - жылулап өңделеді. Жұқа маталарда ортасына қарай жатқызыла, қалың маталарда екі жаққа айыра немесе ортасынан тілініп үтіктеледі.

2. Қатпарларды өңдеу. Модельге сәйкес қатпарлар үтіктеген соң тігіледі.

3. Иініштерді өңдеу. Фигуралы иініштер әдіппен өңделеді және сырып тігіледі.

4. Бүйір тігістерін өңдеу. Тігістер жоғарыдан төмен қарай тігіледі де айыра үтіктеледі.

5. Тіліктерді, жатқызылған қатпарлы тіліктерді көктеп алып сыртынан қиғаштай бастыра тігеді.

6. Белдікті өңдеу. Аралық төсемді белдікпен бірдей етіп пішіп алып, бастыра үтіктейді.

7. Ысырманы қондыру. Ысырманы көктеп алып жоғары қарай тігеді.

8. Белдікті қондыру. Белдемшені теріс айналдырып, белдікті 4см артық қалдырып айналдыра тігіп, үстінен бастырады.

ІХ.Негізгі бөлім.

Белдемше- шалбарды шақтап көруден кейінгі өңдеу тәртібі.

1. Көктеу тігістері бойынша бөлшектерді, адымдық тігістерін сырып тігу.

2. Қиықтарды теңестіру және жатқыза үтіктеу.

3. Ортаңғы тігісті сырып тігу.

4. Адымдық және ортаңғы тігістерді айыра үтіктеу.

5. Сыдырма- түймелікті өңдеу.

6. Белдікті өңдеу және қондырып тігу.

7. Балақты қайырып тігу және шалбарды әрлеп үтіктеу.

Х. Сабақты бекіту.

1. Бірінші шақтап көруден кейін белдемшені қалай өңдейді?

2. Қатпар түрлерін атаңдар.

3. Иініштер қандай болып келеді және қалай өңдейді?

4. Шақтап көруден кейін белдемше -шалбарды қандай реттілікпен өңдейді?

Сергіту сәті. «Көйлек» сөзжұмбағы

к

ө

к

т

е

м

- жыл мезгілі

ө

т

і

р

і

к

- жалған сөз

й

е

м

е

н

ь

- араб елі

л

ә

й

л

е

к

- аист (қазақша)

е

р

т

е

г

і

- аңыз

к

ө

р

к

е

м

- әсем, әдемі (синоним)

ХІ. Қорытынды.

• Белдік бұйымдарды тігу процесі ұқсас, реттілкті сақтау керек.

ХІІ. Үйге тапсырма. Белдемше- шалбарды өңдеу.