Юбиляр яҙыусы, Кәтибә Кинйәбулатованың Көҙ еткәс шиғырын өйрәнеү

Дәрестең маҡсаты:

1)К.Кинйәбулатованың ижады менән таныштырыуҙы дауам итеү, уның ижадына хөрмәт тәрбиәләү.

2)Шиғырҙың йөкмәткеһен үҙләштереү, тасуири уҡырға өйрәтеү, бәйләнешле телмәр үҫтереү.

3)Тәбиғәткә һөйөү тойғоһо тәрбиәләү; тыуған ерен ҡәҙерләүсе, уның киләсәген ҡайғыртыусы, аңлы, белемле, илен, ерен,тәбиғәтен яҡларҙай яңы йәш быуынды тәрбиәләү.

Йыһазландырыу. Шағирәнең портреты, китаптарынан күргәҙмә,компьютер, презентация.

Дәрес барышы.

I.Ойоштороу мәле. 1-се слайд.

II.Фонетик -орфоэпик күнегеү.

Яҡшы һүҙҙәр ҙә була,

Насар һүҙҙәр ҙә була.

Яҡшы һүҙҙәр менән гел

Минең дәфтәрем тула. (таҡтаға яҙыла,һәр баланан уҡытыла) 4-се слайд.

III.Өйгә эште тикшереү һәм баһалау.

- Уҡыусылар, һеҙгә ниндәй өйгә эш бирелгәйне?

- С.Муллабаевтың"Көҙ" тигән шиғырын яттан яҙырға әҙерләнергә

(1-2 уҡыусы яттан уҡып ишеттерә).Яттан яҙыу.

IV. Маҡсатҡа сығыу.

- Балалар, таҡтаға иғтибар итегеҙ әле. Ундағы шиғырҙарҙы уҡығыҙ.

Ниндәй миҙгел тураһында һөйләнелә?(компьютерҙа бирелгән тексты уҡыу)5-се слайд.

-Уҡыусылар ҡысҡырып уҡып сығалар һәм дәрестә көҙ миҙгеле тураһында беләсәктәрен әйтәләр.

V Төп өлөш.

1) Уҡыусылар, бөгөн беҙ тәбиғәттең иң гүзәл мәлдәренең береһе алтын көҙ тураһында әңгәмәләшербеҙ һәм шағирә Кәтибә Кинйәбулатованың "Көҙ еткәс" шиғыры менән танышырбыҙ.

- Иң тәүҙә юбиляр яҙыусыбыҙ тураһында һөйләшеп үтәйек.6-сы слайд.

Кәтибә Кәрим ҡыҙы Кинйәбулатова 1920 йылдың 15 сентябрендә Силәбе өлкәһенең Арғаяш районы Мәүлет ауылында уҡытыусы ғаиләһендә тыуа. Мөхәмәтҡолой ауылында ете йыллыҡ мәктәпте уңышлы тамамлап сыҡҡандан һуң, ул 1936-1939 йылдарҙа Өфө рабфагында уҡый. 1939 йылда Башҡорт педагогия институтына инә, ләкин Бөйөк Ватан һуғышы башланғас, йортта бөтә ғаилә үҙенә генә ҡарап торғанлыҡтан, ул институтты ҡалдырып китергә мәжбүр була һәм ситтән тороп уҡыуға күсә. Кәтибә Кинйәбулатова Силәбе әлкәһенең Ҡолой урта мәктәбендә ун ике йыл буйы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы, 9 йыл уҡыу-уҡытыу эштәре мөдире булып эшләй. Уның «Тәүге сәскәләр», «Һөйөнсө», «Әнисә», «Алтын тояҡ аҡ кәзә» исемле йыйынтыҡтары шул хаҡта һөйләй. Кәтибә Кинйәбулатованың «Атай тауышы» тигән повесе лә тормошсанлығы, тәбиғилеге менән айырылып тора. 1958 йылда сыҡҡан «Йәшел япраҡтар» тигән шиғырҙар йыйынтығы уның шағирәлек талантының яңы яҡтарын асып ебәрҙе. 7-cе слайд.

2) Шиғырҙары: «Әсәйем, ҙур үҫкәнһең, ти», «Карар»,

«Ник илайһың, Хәҙисә?», «Йомош»,

«Бал ҡорто һәм күбәләк», « Барыһы тыуған еремдә»,

«Дуҫтарым күп», «Беҙҙең әтәс»,

«Әсә күңеле». 8-13-сө слайд.

3) К.Кинйәбулатованың «Көҙ еткәс» шиғырын тасуири уҡырға өйрәнеү өҫтөндә эшләү. 14-се слайд.

а) Текст өҫтөндә эш.Уҡытыусының шиғырҙы тасуири уҡыуы.

б) Һүҙлек эше.

- Минеңсә, һез шиғырҙағы ҡайһы бер һүҙҙәрҙең мәғәнәһен

аңламауығыҙ ҙа бар.Шул һүҙҙәр таҡтаға яҙылған. Әйҙәгеҙ бергәләшеп шул һүҙҙәрҙең асылына төшөнөп ҡарайыҡ.

1) ғәжәйеп - изумительный,чудесный( ерле һөйләштә-иҫ киткес)

2)тәңкә-монета

3) сыуаҡ- ясный,солнечный

4) талғын - умеренный ( ерле һөйләштә-әкрен) 15-се слайд.

в) Уҡыусылар дәфтәрҙәренә күсереп яҙа.

г) Тасуири уҡыу. ( 2-3 уҡыусы уҡып күрһәтә)

д) Рефлексив тыуҙырыу.

- Шиғырҙың исемен, тәүге ике юлын ҡалдырып уҡып ҡарағыҙ әле. Унда көҙ миҙгеле тураһында һүҙ барыуын ҡайҙан белеп була?

4) әҙәбиәт теорияһы.

Сағыштырыу, метафора нимәне аңлатыуын иҫкә төшөрөү.

Шиғырҙан сағыштырыу,метафораға миҫалдар табыу. (Текст буйынса эш барышында һәр ваҡыт программа талаптарынан сығып, грамматик тема ҡабатлана, нығытыла)

Ял минуты.

Яу,ямғыр,яу,яу.(аяҡтар менән тыпырҙайҙар)

Ямғыр яуһа-ергә май(әйләнәләр).

Ямғыр яуһа - кем дә бай. ( эшләү хәрәкәттәре)

Ямғырым,ямғырым,

Яу,яу,ямғырым (аяҡтар менән тыпырҙайҙар) 16-сы слайд.

VI Грамматика буйынса эш.

1. Исем,сифат,ҡылым,алмаш һүҙ төркөмөнөң нимә белдереүен,ниндәй һорауға яуап булыуын иҫкә төшөрөү.

2. Шиғырҙан исемгә,ҡылымға миҫалдар табығыҙ,дәфтәрегеҙгә яҙып ҡуйығыҙ.

3.Текстан ниндәй? һорауына яуап булып килгән һүҙҙәрҙе табып яҙырға.

4.Тыуған тупраҡ һүҙбәйләнешенең мәғәнәһен асыҡлап яҙыу. (тыуған тупраҡ- родная земля).Башҡортостан, Яңауыл тураһында ҡыҫҡаса әңгәмә. 1-2 һөйләм яҙыу.

5.Текста интонация буйынса ниндәй һөйләмдәр ҡулланылған?

6. һорау һөйләм ниндәй маҡсат менән ҡулланылған?

VII Йомғаҡлау.

-Ниндәй миҙгел ул - көҙ? Йылдың башҡа миҙгелдәренән ул нимә менән айырыла?

К. Кинйәбулатованың тормош юлы һәм ижады на арналған викторина һорауҙарына яуап биреп белемдәрҙе тикшерәйек.

1.Кәтибә Кинйәбулатованың тыуған йылы һәм айы.

2.Ул ҡайҙа тыуған?

3.Кәтибә Кинйәбулатованың тыуған ауылы нисек атала?

4.Ул ниндәй ғаиләлә тыуған?

5.Нисәнсе йылдарҙа Өфө рабфағында уҡый?

6.12 йыл буйы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусы булып ҡайҙа эшләгән?

7.Тәүге китабы нисек атала? 17-18-се слайд.

VIII Өйгә эш.

Шиғырҙы тасуири уҡырға, «Көҙгө тәбиғәт» тигән темаға кескәй белешмә төҙөргә.

IX Баһалау.

Ҡатнашып ултырған уҡыусыларға тейешле баһаларҙы ҡуйыу.

Тема: Юбиляр яҙыусы,

Кәтибә Кинйәбулатованың

«Көҙ еткәс» шиғырын өйрәнеү.

Башҡарҙы: Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Арсланова Анна Виктор ҡыҙы

Баҡалы районы Ҡаҙансы төп дөйөм белем биреү мәктәбе