ШҚО Көкпекті ауданы

«Көкжота орта мектебі»КММ

Педагог-психолог:

Оразаева Назгуль Кадыровна

Жас кезеңдеріне сай дарындылықты табу жолдары.

Дарындылықтың біліну және диагностикалануы өте қиын бола тұра, дарындылықты табу міндетін шешу ең алды «мен» оның психологиялық қызметі арқылы жүзеге асады.

Біріншіден, себебі дарындылықты сипаттайтын нақты критерилердің болмауында және белгілі дәрежеде шарттылығында, өйтпесе үлгермеу себебі шыға қалған оқушылардың кейіннен данышпан тұлғаларға айналғанын тарих осыншама қатені көрсетпес еді.

Екіншіден, психология ғылымы креатавтілікті мүлде болмауы және соның ішінде дарындылықты өлшеудің қандайда бір нақты методикасын ұсына алмауда. Сондықтанда пайдаланып жүрген методика балалардың түрлі оқу және өмір жағдайларындағы мінез- құлқына қатар бақылау жасауды қажет етеді .Әйтсе де мектепте жүйелі түрде балалардың пәндік қабілеттерін

табуға диагностикалық зерттеулер мен даму динамикасын қадағалау жұмыстары жүргізіледі. Жылда бірінші класқа, кіші дарын орталығының кластарына, бағдарлы кластарға, акадамик Л. В. Занков жүйесіндегі кластарға, түрлі студиялар мен мастерскойларға балалар диагностикалау арқылы қабылданады. Қабылдау құрамында балалардың белгілі әрекет аймағындағы қабілеттерінің даму деңгейлерін тестілеу және тиісті бағытына пікірлесу ендірілген. Психологтар кіші дарын орталығынан, Л. В. Занков жүйесіндегі кластардан, бағдарлы кластардан балаларды шығарып салудың психологиялық жүйесін жасап, онда:

· Шығармашылық белсенділігін дамыту диагностикасы.

· Тынымсыздық деңгейін оқып білу.

· әрекет өнімділігі

· таным процесінің дамуы.

· Ақыл-ой (тереңдігі, икемділігі, тұрақтылығы)

Сапасын қалыптастыру қарастырылған. Міне, үшжылдық бақылау қорытындысы оқушыларда тынымсыздықтың жоғары деңгейінің едәуір төмендегенін және қилымта деңгейінің өскендігін көрсетеді, 7- класта бірінші көрсеткіш 24 проценттен 2 процентке төмендесе, екіншісі 23 проценттен 72 процентке жоғарылаған. 4-класты бітірушілердің шығармашылық белсенділік деңгейі орташа 13 процентке өскен, ал өздік жұмыстар өнімділігі 5-деңгейде оқушыларда 50 процентке жеткен.

Қазіргі кезеңде ғылыми зерттеулердің мақсатты бағдарламаларына сәйкес, бітіруші класс оқушылары үшін құнды бағыттар табу жайлы әдістер жасалуда. Бұл мәліметтер бітірушінің динамикалық моделін жасауға негшіз етіп алынады да барлық отп оқыту және тәрбиелеуге дароалай бағдарлы келуді күшейту жоспарға сәйкестендіріледі.

2.2. Мектепішілік әртүрлі мектептердің оқу процесіндегі кейбір ерекшеліктер.

Оқу процесіндегі ерекшеліктер ретінде мазмұн, әдіс және технологиялардың практикада жүзеге асырылуы ескеріледі.Білім беру мазмұнынтаңдап алуда мектеп концепциясыында көзделген тиісті ережені басшылыққа алады.

Мазмұндығы - басты талап оқушыны жеке тұлға түрінде қалаптастыруға бағытталуы тиіс және ол мектептің стратегиялық мақсаты түрінде модельде көрініс табады, осымен бірге балалар қабілетімен құштарлығын мақстына бағытына дамыту ұйымдастырылады. Бұл мақсатты орындау үшін оқу жоспарының резерві толық жұмсалынады, сонымен қатар ақылы негізде қосымша білім беріледі. Оқу жоспарларының жылжымалы бөлігін қатаң орындау арқылы оның негізгі бөлігі қалыптасады және ақылы негізінде білім беруде мектеп құрамындағы «кіші мақсат» ерекшелігімен ата - аналар және оқушылардың сұраныстары ескеріледі.

Мысалы, «Білімдарлар мектебінде» инвариантпен қатар психология, шешендік өнер, этика, журналистика негіздері пәндері, ал «Балдырғандар мектебінде» қосымша физика, МХК, информатика, екінші шет тілі оқытылады.

Қосымша білім беру каналы бағытына бағдарлы кластар ерекшеліктеріне сай тіл мәдениеті, шет ел тілдері, математикалық логика, информатика, бизнес - математика оқытылады, ал бағдарлы мектепте бағдарлы немесе бизнестік кластардың әр қайсысына өзіндік оқу жоспары болады. Оқытудың формасы мен әдістері оның мазмұнына байланыстырып таңдалынады, бірақта дарынды балалармен жұмыс принципті ерекшеліктерімен қолдануды талап етеді. Педагогикалық
басылым беттерінің бірінде «дарындылық - бұл басқалардан жақсырақ білім алу қабілетті емес, білім алудың басқаша жүргізілуінде». Міне бұл ереже әр текті балалар құрамымен және оқу материалын қабылдау мүмкіндігінің әртүрлілігі, сонымен қатар жеке тұлғаны дамыту алғы шарттарының түрліше болуы негізінде ескеріліп, ОТП ұйымдастырудағы біздің әрекетімізді ашып көрсетеді. Қорытындысында күрделіліктің болу себебі әрине ОТП - ның әрбір мектептегі қалаптасу жайы мектептің ерекшелігімен оның мақсатты бағдарламасынан шығантындығында. Сондықтанда мысалы, мектеп алды даярлықты ендіріміздегі басты мәселе балалардың жалпы дамуы туралы қамқорлықтан келіп шығады. Ал бастауыш мектептің негізіне дамыта оқытудың балама жүйелері қарастырылады. Әрқашан оқуышыларды жалпы дамыту мәселесі бастауыштағы оқыту басты міндетін қояды да оқушылардың ақыл - ойы, ерік - жігері, сезімін дамытушы және білім, білік дағдыларды қалыптастырудың сенімді негізі ретінде қарастырылады. Кез - келген баланың эмоционалды компорттық қажеттілігі өте жоғары.

Балалар айналасанда мейірімді және жылы шырай туғызу маңызды, әрі өзін - өзі түсінуге, табысқа жетуге жәрдемдеседі. Міне, мұның бәрі бала қабілетін дамытыудың қажетті шаралары болып саналады.

Балдырғандар мектебінің мақсаты - әрбір жеке тұлғаның потенционалдық мүмкіндігін ашуы үшін комфорттық психо - педагогикалық жағдай туғызады.

Бұл жерде оқыту мына принциптерге құрылады:

· Дифференцациялау және жекелеу

· Оқушыға эмпатия

· Шығармашылық және

· Ынта ықылас

· Ынтымақтастық және жігерлендіретін басқару
Негізге алынатын технологиялар:

· Бала алдындағы әрекет түрлерінің ойындық моделдерін жасау

· Оқу жүктемелерінің психосақтандырылуы

Оқыту мазмұнында бірнеше тілдердің оқытымдығына басым бағыт беріледі, өйткені тілдік дайындық - бұл гуманитарлықта және жаратылыстану - математикалықта білім берудегі өткір өзек. Балдырғандар мектебінде 1 кластан - 1 шет тілі, ал 5 кластан 2 шет тілі оқытылады.

2.3. Дарынды балалардың білім алулары үшін байытылған орта жасау.

Бірыңғай дарынды балалардан құралған арнайы оқу орындары мемлекеттің элиталарды дайындау міндетін шешуге сомдалған қабілетті, егерде олар «парник» мектебіне айналу қаупін жеңіп және балалардың табиғи жаратылысына жақын жағдайлар жасаса.

Социум типінде құрылуына қарамастан біздің мектептің алдында да «ашықтық» проблемасы тұрды. «Байтылған орта» ұжымының ішіне біз: оқу процесі, сабақтан тыс қызмет, мектептен тыс сияқты мектептің өмір әрекетінің барлық формаларының мазмұнын қосамыз, алайда қайда дарынды балалар болса, ол орта дәстүрлі емес жұмыс түрлерімен байтылған болуы тиіс. Үш жылғы ізденістермен тексерулер біздегі «кіші мектептер»

ұжымындағы айрықша дәстүрлерді белгіледі. Бұл дәстүрлердің негізгі өзегі үлкен мектеп құрамындағы мектептер порлеллель кластар, кластағы оқушылар арасындағы бәсекелестік жарыстар болып табылады. Осыдан келіп байқаулар, конкурстар пәндік олимпиадалар, пән күндері шешетін өміріндегі тұрақты құбылыстар қатарынан орын алды. Ең негізгісі жалпыға мәлім (дәстүрлі) кластан тыс жұмыстардың өте сирек кездесетін жаңа мазмұнымен толықтырылуында.

Сонымен, «гимназистер», «білімқорлар», «жоғарғы сыныптарға» арналған мерекелер үлкен салтанаттарға айналды. Балалар жай ғана қатысып қоймай, бұл мерекелер аясындағы форумдар мен конкурстарға тікелей атсалысады.