Шетелге шығатын оқушыларға психологиялық жаднама

Сингапурға баратын оқушыларға арналған

Жадынама

*Қоғамдық орындағы қарым- қатынас

*Этикалық норма

Тараз-2013

Жадынама

/Мектеп мұғалімдері мен оқушылар үшін/

Бұл жадынама Қазақстан Республикасының шет елге шығатын азаматтарына арналған. Жадынамада шет елге саяхат кезінде қиындықтарға ұшырамау үшін және әрбір адамның / оқушының/ психологиялық жай- күйін реттеуге, мәдени тұрғыдан өзін қалыпты ұстауға негізделген жалпы тәртіптер мен кеңестер берілген.

1.САПАРҒА ДАЙЫНДЫҚ

• Шет елге шыққан кезде, ең алдымен, жол құжаттарыңыздың дұрыстығын тексеріп алу керек. Әсіресе, паспорттағы тегіңіздің, атыңыздың, әкеңіздің атының (латын тіліндегі транслитерациясы да), туған күніңіз бен туған жеріңіздің, балаларыңыз туралы мәліметтердің, паспортыңыздың аяқталу мерзімінің (паспорттың мерзімі сапар аяқталғаннан кейін кем дегенде 6 айға дейін жарамды болу керек) дұрыс жазылғанына көз жеткізіңіз. Егер өзіңізбен бірге 16 жасқа толмаған балаларыңыз бара жатса, онда әке-шешесінің біреуінің паспортына балаларды жазып, суреттерін жабыстыру керек немесе оларға жеке паспорт алуға болады.

• Жолға аттанар алдында туыстарыңыз бен достарыңызға өзіңіздің сапарыңыз бен баратын жеріңіз туралы айтып, байланыс телефондарыңызды тастап кетіңіз.

• Баратын елдегі Қазақстан Республикасының елшілігі немесе консулдық мекемесінің телефондарын жазып алыңыз.

• Қазақстан Республикасынан үш мың АҚШ долларынан артық шет ел валютасын алып бара жатсаңыз, оны мағұлымдамада (декларация) жазып көрсету қажет. Қазақстан Республикасының азаматтары басқа елге қолындағы шет ел валютасын алған жерді растайтын құжатсыз он мың АҚШ доллары көлемінде ғана шет ел валютасын алып өте алады. Бұл сомадан артық валюта алып бара жатқан жағдайда, оларды растайтын мынадай құжаттарды көрсету қажет: айырбастау пунктінің шет ел валютасын сатып алғандығы жөнінде анықтама-куәліктер, банктік есеп-шоттан ақшаны шет ел валютасымен алғандығы туралы құжаттар, шет ел валютасын аударма арқылы алғандығы туралы банктік құжаттар, Қазақстан Республикасына алып кірген шет ел валютасы туралы кедендік декларация. Бірақ басқа елге барған кезде мағұлымдамада көрсетпеуге болатын ақша көлемін сұрап алыңыз.

• Баратын елдерде өзіңізге қажетті дәрі-дәрмектердің бар-жоғын алдын ала біліп алыңыз. Кейбір кездерде Қазақстанда оңай сатып алуға болатын дәрілерді, шет елде шығара бермейді немесе оларды тек дәрігердің берген рецептісімен ғана сатып алуға болады.

• Шетелге оқуға, жұмысқа немесе тұру үшін бара жатсаңыз, құжаттарыңызды заңдастырып немесе апостил қойғызып алыңыз. Бұл, ең алдымен, білім туралы құжаттарға, АХАЖ мекемелері берген куәліктерге, мүліктік қатынастар мен әлеуметтік қамтамасыз ету құжаттарына қатысты.

3. ШЕТЕЛДЕ БОЛҒАНДА /Сингапур/

Шет мемлекетте болған кезде сізге сол елдің заңы жүретін болғандықтан оны міндетті түрде сақтауыңыз керек. Барған елдің заңдарын білмеу сізді жауапкершіліктен босатпайды. Сингапурде жалпы қабылданған этика мен әдепке сәйкес дұрыс жүріп тұрыңыз. Есіңізде болсын, шет тілінде қарапайым сөздерді білгеннің шет елде жүргенде көмегі болады және Сингапурдың жергілікті халқы оны ұнатады. Жалпы келесі кеңестерді есте ұстаған абзал:

• Қонақ үйге барғаннан кейін онда тұру мен өрттен сақтану ережелеріне көңіл бөліңіз. Қонақ үйдің визиткасын өзіңізбен алып жүргеніңіз дұрыс (қонақ үйлерде әрқашанда картасы бар кітапшаларды алуға болады).

• Күтпеген оқиғалар болған жағдайда (жергілікті құқық қорғау органдарының ұстауы, бөтен кісілер тарапынан қорқытулар, жол апаты және т.б.) сол елдегі Қазақстанның консулдық мекемесінің қызметкерімен кездестіруді талап етуге құқыңыз бар. Қазақстан Республикасының консулдық мекемесінің қызметкерлерінің қатысуынсыз шет тіліндегі қандай-да бір хаттамаға немесе құжатқа қол қоймаңыз.

• Шет елге сапар кезінде өзіңізбен бірге паспорттың, визаның және оны алуға негіз болған шақырудың көшірмелерін алып жүрген дұрыс. Қазақстан Республикасының паспорты мен жеке куәлігін жоғалтып немесе ұрлатып алған жағдайда бұл құжаттардың көшірмелері ҚР консулдығынан «Қазақстан Республикасына қайтуға куәлік» алуға көмек болады. Егер сіздің қолыңызда ешқандай құжат немесе олардың көшірмелері болмаса (жоғалтып немесе ұрлатып алған жағдайда), онда сізге аталған Куәлікті алу үшін ҚР консулдығында жеке тұлғаңызды анықтау рәсімінен өту керек болады.

• Шет мемлекетке оқуға, жұмысқа немесе тұрақты тұру үшін барған Қазақстан азаматтары жақын жердегі Қазақстанның дипломатиялық өкілдігіне немесе консулдығына барып, консулдық тіркеуге тұруы қажет. Консулдық тіркеуге тұру Қазақстанға бармай-ақ көп мәселені шешуге мүмкіндік береді (сайлау мен референдумға қатысу, паспортты ресімдеу, азаматтық хал актісін жазу және т.б.) және барған мемлекетте соғыс, жаппай тәртіпсіздіктер, табиғи апаттар болған жағдайда сізді басқа жерге көшіру жеңіл болады.

• Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» заңына сәйкес Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрып жатқан Қазақстан азаматтары еш дәлелді себептерсіз үш жыл ішінде консулдық тіркеуге тұрмаса Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылуы мүмкін екенін естеріңізге саламыз.

• Егер автокөлікті жалға алып жатсаңыз жол апатына ұшырап қалған жағдайда келген шығынды төлеп, сотқа тартылмау үшін көліктің ақаулары мен майысқан жерлерін алдын ала қарап шығыңыз, сақтандырумен бірге барлық құжаттардың ресімделуін мұқият тексеріңіз.

5.Шет елдердегі кейбір ерекшеліктерді ескерген де маңызды./ мәдени-этикалық норма/

Мысалы:

• Әлемнің көп елдерінде қоғамдық орындарда темекі тартуға тыйым салынған немесе темекіні арнайы орындарда тартуға рұқсат етіледі. Мысалы, Сингапурда темекі тартуға болмайды.

• Көп елдерде көлікті жүргізгенде ұялы телефонмен сөйлесуге жартылай немесе толық тыйым салынған (кейбір елдерде арнайы «hands - free» құралын қолданғанда рұқсат етіледі). Оның ішінде Сингапур да бар.

• Сингапур, Норвегия сияқты елдерде сағыз шайнау, түкіру сияқты келеңсіз әрекеттерге қатаң тыйым салынған және сол үшін айыптауға дейін барады.

Сингапурда қоқыстарды беталды тастағандарға 100-2000 АҚШ доллары айыппұл салынады; Әжетханадан шыққаннан кейін, қолын жумағандар 200 АҚШ долларымен жазаланады; Жерге беталды түкіргендер 500 доллар төлейді және от шашу ,атуға болмайды.

• Сингапурда спирттік ішімдіктерді кейбір қонақ үйлердің барлары мен мейрамханаларында ғана сатады. Көшеде мас күйде жүрген үшін немесе көлік жүргізген үшін айыппұл салады, қамайды немесе елден шығарып жібереді. Жергілікті адамдарға сыйлық немесе кәдесый ретінде спирттік ішімдіктерді беруге болмайды.

6.Психологиялық дайындық

Паблик рилейшнз (publіc relatіons - көпшілікпен қарым-қатынас) -мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар мен әлеуметтік құрылымдар арасындағы қарым-қатынастар жүйесі; қоғаммен байланыстардың жаңа кәсіпкерлік саласы; қоғам мен ұйымдар арасындағы өзара түсінушілікке қол жеткізуге бағытталған қызмет.

Паблик рилейшнз бағдарламасының негізгі міндеттері: адамдар арасындағы қарым-қатынас жолдарын жақсарту, екі жақты ақпарат ағымы мен түсіністікті қалыптастыру әдістерін әзірлеу, ұйымның басшылығын қоғамдық пікір турасында ақпаратпен қамтамасыз ету, жұртшылықтың мүддесіне қарай басшылықтың қызметін қамтамасыз ету; бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыс жасау, ұйымның имиджін нығайту, т.б. байланыс тетіктерін жолға қоюды ұйғарады. Дамыған елдердің көбісінде, атап айтқанда Сингапур елінде Паблик рилейшнз кез- келген ұйымның қоршаған әлеуметтік ортасымен қарым-қатынас тетігінің ажырамас бөлігіне айналған. Осы түсініктен хабардар болғаныңыз абзал.

Сіздің қарым- қатынасқа түсу жүйеңіз өзара қабылдау, әңгімелесушілердің өзара әсерлесуін реттеу, тиімді ақпарат алмасу негізінде болуы керек. Сонымен қатар мәдени сауаттылық, танымдық іс- әрекет дамуының деңгейі ретінде қарастырылуы қажет.

Тиімді қарым- қатынастың формаларын меңгеру қазіргі таңдағы маңызды мәселелердің бірі болып отыр. Сонымен қатар вербальды емес белгілерді /ым, мимика, жест, пантомимика/ ескерудің де өзіндік ерекшеліктері бар. Вербальды емес қарым- қатынас шетелде де орын алған,өйткені оны түсіндіру құралы ретінде қолдануға болады. Қарым- қатынастағы негізгі рөл- атқарушы, екіншісі- серіктесі. Мәдени- этикалық норманы сақтай отырып, атқарушы- серіктес рөлдерін дұрыс таңдаңыз.

Сингапур елінде суретке күліп түсу де әдетке айналған, сондықтан күліп жүру, жымию, мейірімді көзқараспен қарау сияқты әрекеттерді де естен шығармайық.

Сингапурда көптілділік орын алған: ағылшын, малай тілі, қытай тілі/диалект путунхуа/, тамиль тілі. Қай тілде ойыңызды жеткізе аласыз, сол тілді қарым- қатынас құралы ретінде пайдаланыңыз. Тілдік тосқауылдан ұялмау керек, өйткені ол кешірімді.

Сингапурдағы білім жүйесі үш сатыдан тұрады:

"Алғашқы білім беру" (Primary education) - 6 жыл,

"Орта білім беру" (Secondary education) - 4 жыл,

"Екінді білім беру" (Pre-university education) - 2 жыл.

Мектеп оқушылары "алғашқы білім-беру" сатысынан соң бірыңғай ұлттық тестілеуден өтеді - (Primary School Leaving Examination) өтеді, бұл тест оқушылардың бұдан кейін қай орта білім алу мектебіне баратынын шешеді. Орта білім беру кезеңін тәмамдағаннан кейін арнайы "орта білім-беру тестін" тапсырады (GCE 'O' Level exams); жоғарғы оқу орнына тапсырмастан бұрын тағы бір тестілеу бұл - "озат тестілеу бағдарламасы" (GCE 'A' Level exams) экзамендерінен өтеді.

Сіздің Сингапурдағы білім беру жүйесі тұрғысынан да өз пікіріңіз болғаны абзал. Бұл сіздің білім саласындағы ой-пікіріңіздің баюына, келісім мен бірлестікке бағытталған әрекеттеріңіздің жүзеге асырылуына көп ықпалын тигізеді.

Мұғалім мен оқушы арасындағы байланыс ережесін сақтау- сіздің қарым- қатынастағы тұлғалық өсуіңіздің кепілі

Сонымен қатар өз туған жеріңіз, еліңіз, оқитын мектебіңіз туралы жақсы көзқарас тудыра біліңіз.

Қазақстан жастары- ертеңіміздің болашағы екенін естен шығармайық.

Гонконгте тыйым салынбағанның бәрiне рұқсат етiлген, ал Сингапурде рұқсат етілмегеннiң бәрiне тыйым салынған"./ Заңнан/

Берілген қарапайым кеңестер шетелде уақытыңызды жақсы да тиімді өткізуге және демалуға көмектеседі деп сенеміз. Осымен бірге, баратын еліңіз туралы, оның саяси жағдайы, климаты, заңдық және ұлттық дәстүрлерін, қоғамдық және басқа орындарда жүріп-тұру ерекшеліктерін қосымша біліп алғаныңыз дұрыс. Сізге сәт сапар тілейміз.

Қолданылған әдебиеттер:

1.Тұрдалиева Ш.Т Қарым- қатынас психологиясы Оқу құралы. Алматы,2013

2.Немов.Р.С Психология Москва,2010

3.Интернет сайттары

Дайындаған: Мектеп психологі Байтелиева.Н.С

Жадынама

/Мектеп мұғалімдері мен оқушылар үшін/

Бұл жадынама Қазақстан Республикасының шет елге шығатын азаматтарына арналған. Жадынамада шет елге саяхат кезінде қиындықтарға ұшырамау үшін және әрбір адамның / оқушының/ психологиялық жай- күйін реттеуге, мәдени тұрғыдан өзін қалыпты ұстауға негізделген жалпы тәртіптер мен кеңестер берілген.

1.САПАРҒА ДАЙЫНДЫҚ

• Шет елге шыққан кезде, ең алдымен, жол құжаттарыңыздың дұрыстығын тексеріп алу керек. Әсіресе, паспорттағы тегіңіздің, атыңыздың, әкеңіздің атының (латын тіліндегі транслитерациясы да), туған күніңіз бен туған жеріңіздің, балаларыңыз туралы мәліметтердің, паспортыңыздың аяқталу мерзімінің (паспорттың мерзімі сапар аяқталғаннан кейін кем дегенде 6 айға дейін жарамды болу керек) дұрыс жазылғанына көз жеткізіңіз. Егер өзіңізбен бірге 16 жасқа толмаған балаларыңыз бара жатса, онда әке-шешесінің біреуінің паспортына балаларды жазып, суреттерін жабыстыру керек немесе оларға жеке паспорт алуға болады.

• Жолға аттанар алдында туыстарыңыз бен достарыңызға өзіңіздің сапарыңыз бен баратын жеріңіз туралы айтып, байланыс телефондарыңызды тастап кетіңіз.

• Баратын елдегі Қазақстан Республикасының елшілігі немесе консулдық мекемесінің телефондарын жазып алыңыз.

• Қазақстан Республикасынан үш мың АҚШ долларынан артық шет ел валютасын алып бара жатсаңыз, оны мағұлымдамада (декларация) жазып көрсету қажет. Қазақстан Республикасының азаматтары басқа елге қолындағы шет ел валютасын алған жерді растайтын құжатсыз он мың АҚШ доллары көлемінде ғана шет ел валютасын алып өте алады. Бұл сомадан артық валюта алып бара жатқан жағдайда, оларды растайтын мынадай құжаттарды көрсету қажет: айырбастау пунктінің шет ел валютасын сатып алғандығы жөнінде анықтама-куәліктер, банктік есеп-шоттан ақшаны шет ел валютасымен алғандығы туралы құжаттар, шет ел валютасын аударма арқылы алғандығы туралы банктік құжаттар, Қазақстан Республикасына алып кірген шет ел валютасы туралы кедендік декларация. Бірақ басқа елге барған кезде мағұлымдамада көрсетпеуге болатын ақша көлемін сұрап алыңыз.

• Баратын елдерде өзіңізге қажетті дәрі-дәрмектердің бар-жоғын алдын ала біліп алыңыз. Кейбір кездерде Қазақстанда оңай сатып алуға болатын дәрілерді, шет елде шығара бермейді немесе оларды тек дәрігердің берген рецептісімен ғана сатып алуға болады.

• Шетелге оқуға, жұмысқа немесе тұру үшін бара жатсаңыз, құжаттарыңызды заңдастырып немесе апостил қойғызып алыңыз. Бұл, ең алдымен, білім туралы құжаттарға, АХАЖ мекемелері берген куәліктерге, мүліктік қатынастар мен әлеуметтік қамтамасыз ету құжаттарына қатысты.

2. ЖОЛДА

Ұшақтағы қауіпсіздік талаптарының қатаюы мен жеке заттардың мұқият тексерілетініне байланысты алып жүруге тыйым салынған заттардың тізімін анықтап алыңыз. Қол жүгіңізде тескіш пен кескіш заттарды, қаруға ұқсайтын балалардың ойыншықтары мен басқа заттарды алып жүруге болмайтынын есіңізден шығармаңыз. Әуежайда кедендік мағұлымдаманы толтыруды ұмытып кетпеңіз. Алайда есіңізде болсын, әр ел алып кіретін ақшаға шектеуді өзі қояды. Сондықтан алып кіретін ақшаның бір бөлігін банктік карточкамен, жол чекімен және басқа құралдармен алып жүрген жөн. Өткізген жүктің талоны жүк жоғалып қалған жағдайда міндетті түрде керек болатындықтан сақтап қою керек. Ұшақтың билетін, паспортты, ақшаны және басқа құнды заттарды өзіңізбен бірге алып жүргеніңіз дұрыс. Шет елде паспорттық тексеру бекетінен өтер кезде паспортпен бірге сапарыңызға байланысты басқа құжаттардың (баратын адамның/ұйымның шақыруы, қонақ үйдегі брон және т.б.) болғаны жөн. Шет елге барғанда кездейсоқ адамдардың жүк салмағым асып кетіп тұр деген сылтаумен тексеру бекеттерінен заттарды өткізіп беру туралы өтінішін орындамаңыз және танымайтын адамдардан беріп жіберетін зат (хат, жіберілім, жүк және т.б.) алмаңыз, олар есірткіні, жарылғыш құралдарды, улаушы заттар мен қауіпті аурулардың қоздырғыштарын заңсыз тасу үшін құпия жасырғыш ретінде қолданылуы мүмкін.

3. ШЕТЕЛДЕ БОЛҒАНДА /Сингапур/

Шет мемлекетте болған кезде сізге сол елдің заңы жүретін болғандықтан оны міндетті түрде сақтауыңыз керек. Барған елдің заңдарын білмеу сізді жауапкершіліктен босатпайды. Сингапурде жалпы қабылданған этика мен әдепке сәйкес дұрыс жүріп тұрыңыз. Есіңізде болсын, шет тілінде қарапайым сөздерді білгеннің шет елде жүргенде көмегі болады және Сингапурдың жергілікті халқы оны ұнатады. Жалпы келесі кеңестерді есте ұстаған абзал:

• Қонақ үйге барғаннан кейін онда тұру мен өрттен сақтану ережелеріне көңіл бөліңіз. Қонақ үйдің визиткасын өзіңізбен алып жүргеніңіз дұрыс (қонақ үйлерде әрқашанда картасы бар кітапшаларды алуға болады).

• Күтпеген оқиғалар болған жағдайда (жергілікті құқық қорғау органдарының ұстауы, бөтен кісілер тарапынан қорқытулар, жол апаты және т.б.) сол елдегі Қазақстанның консулдық мекемесінің қызметкерімен кездестіруді талап етуге құқыңыз бар. Қазақстан Республикасының консулдық мекемесінің қызметкерлерінің қатысуынсыз шет тіліндегі қандай-да бір хаттамаға немесе құжатқа қол қоймаңыз.

• Шет елге сапар кезінде өзіңізбен бірге паспорттың, визаның және оны алуға негіз болған шақырудың көшірмелерін алып жүрген дұрыс. Қазақстан Республикасының паспорты мен жеке куәлігін жоғалтып немесе ұрлатып алған жағдайда бұл құжаттардың көшірмелері ҚР консулдығынан «Қазақстан Республикасына қайтуға куәлік» алуға көмек болады. Егер сіздің қолыңызда ешқандай құжат немесе олардың көшірмелері болмаса (жоғалтып немесе ұрлатып алған жағдайда), онда сізге аталған Куәлікті алу үшін ҚР консулдығында жеке тұлғаңызды анықтау рәсімінен өту керек болады.

• Шет мемлекетке оқуға, жұмысқа немесе тұрақты тұру үшін барған Қазақстан азаматтары жақын жердегі Қазақстанның дипломатиялық өкілдігіне немесе консулдығына барып, консулдық тіркеуге тұруы қажет. Консулдық тіркеуге тұру Қазақстанға бармай-ақ көп мәселені шешуге мүмкіндік береді (сайлау мен референдумға қатысу, паспортты ресімдеу, азаматтық хал актісін жазу және т.б.) және барған мемлекетте соғыс, жаппай тәртіпсіздіктер, табиғи апаттар болған жағдайда сізді басқа жерге көшіру жеңіл болады.

• Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» заңына сәйкес Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрып жатқан Қазақстан азаматтары еш дәлелді себептерсіз үш жыл ішінде консулдық тіркеуге тұрмаса Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылуы мүмкін екенін естеріңізге саламыз.

• Егер автокөлікті жалға алып жатсаңыз жол апатына ұшырап қалған жағдайда келген шығынды төлеп, сотқа тартылмау үшін көліктің ақаулары мен майысқан жерлерін алдын ала қарап шығыңыз, сақтандырумен бірге барлық құжаттардың ресімделуін мұқият тексеріңіз.

Жадынама

/Мектеп мұғалімдері мен оқушылар үшін/

Бұл жадынама Қазақстан Республикасының шет елге шығатын азаматтарына арналған. Жадынамада шет елге саяхат кезінде қиындықтарға ұшырамау үшін және әрбір адамның / оқушының/ психологиялық жай- күйін реттеуге, мәдени тұрғыдан өзін қалыпты ұстауға негізделген жалпы тәртіптер мен кеңестер берілген.

1.САПАРҒА ДАЙЫНДЫҚ

• Шет елге шыққан кезде, ең алдымен, жол құжаттарыңыздың дұрыстығын тексеріп алу керек. Әсіресе, паспорттағы тегіңіздің, атыңыздың, әкеңіздің атының (латын тіліндегі транслитерациясы да), туған күніңіз бен туған жеріңіздің, балаларыңыз туралы мәліметтердің, паспортыңыздың аяқталу мерзімінің (паспорттың мерзімі сапар аяқталғаннан кейін кем дегенде 6 айға дейін жарамды болу керек) дұрыс жазылғанына көз жеткізіңіз. Егер өзіңізбен бірге 16 жасқа толмаған балаларыңыз бара жатса, онда әке-шешесінің біреуінің паспортына балаларды жазып, суреттерін жабыстыру керек немесе оларға жеке паспорт алуға болады.

• Жолға аттанар алдында туыстарыңыз бен достарыңызға өзіңіздің сапарыңыз бен баратын жеріңіз туралы айтып, байланыс телефондарыңызды тастап кетіңіз.

• Баратын елдегі Қазақстан Республикасының елшілігі немесе консулдық мекемесінің телефондарын жазып алыңыз.

• Қазақстан Республикасынан үш мың АҚШ долларынан артық шет ел валютасын алып бара жатсаңыз, оны мағұлымдамада (декларация) жазып көрсету қажет. Қазақстан Республикасының азаматтары басқа елге қолындағы шет ел валютасын алған жерді растайтын құжатсыз он мың АҚШ доллары көлемінде ғана шет ел валютасын алып өте алады. Бұл сомадан артық валюта алып бара жатқан жағдайда, оларды растайтын мынадай құжаттарды көрсету қажет: айырбастау пунктінің шет ел валютасын сатып алғандығы жөнінде анықтама-куәліктер, банктік есеп-шоттан ақшаны шет ел валютасымен алғандығы туралы құжаттар, шет ел валютасын аударма арқылы алғандығы туралы банктік құжаттар, Қазақстан Республикасына алып кірген шет ел валютасы туралы кедендік декларация. Бірақ басқа елге барған кезде мағұлымдамада көрсетпеуге болатын ақша көлемін сұрап алыңыз.

• Баратын елдерде өзіңізге қажетті дәрі-дәрмектердің бар-жоғын алдын ала біліп алыңыз. Кейбір кездерде Қазақстанда оңай сатып алуға болатын дәрілерді, шет елде шығара бермейді немесе оларды тек дәрігердің берген рецептісімен ғана сатып алуға болады.

• Шетелге оқуға, жұмысқа немесе тұру үшін бара жатсаңыз, құжаттарыңызды заңдастырып немесе апостил қойғызып алыңыз. Бұл, ең алдымен, білім туралы құжаттарға, АХАЖ мекемелері берген куәліктерге, мүліктік қатынастар мен әлеуметтік қамтамасыз ету құжаттарына қатысты.

2.Ұлыбританиядағы іскерлік қарым-қатынастар

Ұлыбритания- көпұлтты мемлекет. Англия, Шотландия, Уэльс, Солтүстік Ирландия сияқты 4 елдің мәдениетін қамтиды.Олардың әрқайсысының өзіндік ұлттық мінезі, ерекшеліктері бар.

3.Іскерлік қарым- қатынастың психологиялық құндылықтары

1. «үшкір бұрыштан » сақ болыңыз: Британдықтар,ерекше ағылшындықтар сыпайылылықты, әдептілікті құрметтейді. Британдықтардың қарым- қатынас стилі мен мәдениетіндегі ең негізгі түсінік - адам бойындағы биязылық болып табылады. Сондықтан, ең алдымен дауыс ырғағына және бет-әлпетіңіздіңқимыл-әрекетіне мән беріңіз.Сіздің тікелей қойылған сұрағыңызға жанамалап айтылған жауап алуыңыз мүмкін.

2. «Stiff upper lip» - аудармасы «қатты жоғарғы ерін». Бұл терминдік сөз көбінесе британдықтардың ұлттық сапаларын, атап айтқанда ұстамдылық пен өзін- өзі меңгеру қасиеттерін суреттегенде қолданылады. Британдықтардың мәдениетінде эмоцияны негативті немесе позитивті түрде демонстрациялау өте сирек кездесетін жағдай. Сондықтан өз сезіміңізді көпшілік алдында ашық білдірмеңіз. Британдықтармен іскерлік қарым- қатынаста мұндай әрекет жасандылықты білдіреді.

3. Әзіл- Ұлыбританиядағы жан- жақтылықты көрсететін негізгі түсінік болып табылады.Іскерлік қатынасты қоса алғанда, барлық жағдайларға байланысты айтылған әзілдің маңыздылығын бағалау өте қиын.Ұлыбританияда әзіл көбіне қорғану механизмі ретінде қолданылады.

4. Британдық қызметтесіңізді оның жеке өмірі, өткені, болашағы, тұратын мекен-жайы туралы сұрақтармен мазаламаңыз, мұндай жағдай мәдениеттілікке жатпайды.

5.Айтатын ойыңызды көбінесе өтінішпен жеткізіңіз.

6. Ұлыбританиядағы іскерлік қарым-қатынас құрылымдылықпен және реттілікпен жүргізіледі, дегенмен де ешқандай жасандылықсыз, басталуы да бітуі де кәдімгідей әңгімемен аяқталады.

7.Адамдармен немесе серіктесіңізбен қарым-қатынас «есім» айту арқылы жүргізіледі. Бірақ бұл ережеге жоғары әкімшілік кірмейді. Дегенмен де серіктесіңіздің бастамасын күтіңіз.

8. Әркімнің «жеке аумағын» сыйлаңыз. Британдықтар дистанция сақтағанды ұнатады.

9. Ең бірінші кездесуде қолды қысып амандасуды \серіктесіңіздің\ ұмытпаңыз. Бұл әдептілікке жатады.

10. "formal" таңбасы әйел адамдар костюм немесе көйлек, ал ер адамдар іскер қатынастағы костюм киюді ұсынса, "casual" таңбасы кез- келген киімде болуды ұсынады.

11.Жестке үлкен мән беру қажет: "V"таңбасын бейнелейтін қолмен жасалынған жест мінез- құлықтың мәдениетсіз түріне жатады.

12. Іскер қарым-қатынаста қолды кеудеге қапсырып ұстау- британдықтарша еш нәрсеге қызықпау, жалығуды бейнелейді.

13. Британдық этикетте бөлмеге ең бірінші қызметіне байланысты кіру ұсынылған, өйткені «атақ» сыйлау әдетке айналған.

14. Британдық дәстүрде «тиянақтылық» ең негізгі орынға қойылған, кешігу британдық этикетке жатпайды. Көбінесе кездесуді алдын-ала белгілеп қояды.

15. «13» саны британдықтар үшін ең «бақытсыз» сан болып есептелінеді.

Берілген қарапайым кеңестер шетелде уақытыңызды жақсы да тиімді өткізуге және демалуға көмектеседі деп сенеміз. Осымен бірге, баратын еліңіз туралы, оның саяси жағдайы, климаты, заңдық және ұлттық дәстүрлерін, қоғамдық және басқа орындарда жүріп-тұру ерекшеліктерін қосымша біліп алғаныңыз дұрыс. Сізге сәт сапар тілейміз.

Жадынама

/Мектеп мұғалімдері мен оқушылар үшін/

Швейцария

Бұл жадынама Қазақстан Республикасының шет елге шығатын азаматтарына арналған. Жадынамада шет елге саяхат кезінде қиындықтарға ұшырамау үшін және әрбір адамның / оқушының/ психологиялық жай- күйін реттеуге, мәдени тұрғыдан өзін қалыпты ұстауға негізделген жалпы тәртіптер мен кеңестер берілген.

1.САПАРҒА ДАЙЫНДЫҚ

• Шет елге шыққан кезде, ең алдымен, жол құжаттарыңыздың дұрыстығын тексеріп алу керек. Әсіресе, паспорттағы тегіңіздің, атыңыздың, әкеңіздің атының (латын тіліндегі транслитерациясы да), туған күніңіз бен туған жеріңіздің, балаларыңыз туралы мәліметтердің, паспортыңыздың аяқталу мерзімінің (паспорттың мерзімі сапар аяқталғаннан кейін кем дегенде 6 айға дейін жарамды болу керек) дұрыс жазылғанына көз жеткізіңіз. Егер өзіңізбен бірге 16 жасқа толмаған балаларыңыз бара жатса, онда әке-шешесінің біреуінің паспортына балаларды жазып, суреттерін жабыстыру керек немесе оларға жеке паспорт алуға болады.

• Жолға аттанар алдында туыстарыңыз бен достарыңызға өзіңіздің сапарыңыз бен баратын жеріңіз туралы айтып, байланыс телефондарыңызды тастап кетіңіз.

• Баратын елдегі Қазақстан Республикасының елшілігі немесе консулдық мекемесінің телефондарын жазып алыңыз.

• Қазақстан Республикасынан үш мың АҚШ долларынан артық шет ел валютасын алып бара жатсаңыз, оны мағұлымдамада (декларация) жазып көрсету қажет. Қазақстан Республикасының азаматтары басқа елге қолындағы шет ел валютасын алған жерді растайтын құжатсыз он мың АҚШ доллары көлемінде ғана шет ел валютасын алып өте алады. Бұл сомадан артық валюта алып бара жатқан жағдайда, оларды растайтын мынадай құжаттарды көрсету қажет: айырбастау пунктінің шет ел валютасын сатып алғандығы жөнінде анықтама-куәліктер, банктік есеп-шоттан ақшаны шет ел валютасымен алғандығы туралы құжаттар, шет ел валютасын аударма арқылы алғандығы туралы банктік құжаттар, Қазақстан Республикасына алып кірген шет ел валютасы туралы кедендік декларация. Бірақ басқа елге барған кезде мағұлымдамада көрсетпеуге болатын ақша көлемін сұрап алыңыз.

• Баратын елдерде өзіңізге қажетті дәрі-дәрмектердің бар-жоғын алдын ала біліп алыңыз. Кейбір кездерде Қазақстанда оңай сатып алуға болатын дәрілерді, шет елде шығара бермейді немесе оларды тек дәрігердің берген рецептісімен ғана сатып алуға болады.

• Шетелге оқуға, жұмысқа немесе тұру үшін бара жатсаңыз, құжаттарыңызды заңдастырып немесе апостил қойғызып алыңыз. Бұл, ең алдымен, білім туралы құжаттарға, АХАЖ мекемелері берген куәліктерге, мүліктік қатынастар мен әлеуметтік қамтамасыз ету құжаттарына қатысты.

Мемлекет туралы қысқаша мәлімет

Швейца́рия (нем. Schweiz, фр. Suisse, итал. Svizzera, ромш. Svizra), ресми атауы - Швейцария Конфедерациясы (нем. Schweizerische Eidgenossenschaft, фр. Confédération suisse, итал. Confederazione Svizzera, ромш. Confederaziun svizra) - Орталық Еуропадағы мемлекет. Солтүстігінде Германиямен, батысында Франциямен, оңтүстігінде Италиямен, шығысында Австрия және Лихтенштейнмен шектеседі.

Халқы 7,3 млн. (2001), оның 65,6%-ы - неміс тілді швейцарлар, 22,8%-ы - француз тілді швейцарлар, 8,4%-ы -италиян тілді швейцарлар, 0,6%-ы - реторомандықтар ^[1]. Дінге сенушілердің 50%-ы католиктер, 48%-ы протестанттар.

Астанасы - Берн қаласы. Негізгі қалалары: Цюрих, Женева, Лозанна, Санкт-Галлен, Базель.

Швейцария - федеративтік парламенттік республика. Мемлекет басшысы - Президент, жоғарғы заң шығарушы органы - екі палаталы Федералдық жиналыс (Ұлттық кеңес пен кантондар кеңесі). Мемлекеттік тілі - неміс, француз, италиян тілдері. Ұлттық мейрамы - Конфедерацияның негізі қаланған күн, 1 тамыз (1291).

Швейцария - Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымның, Еуропалық кеңестің (1963) мүшесі. Ақша бірлігі - швейцария франкі.

Швейцариядағы этикалық нормалар

"Швейцариялық тәлім-тәрбие"- асқан тәлім-тәрбие синонимі болып табылады.

Швейцария халқы өте тәрбиелі және дамыған ел қатарына жатады. Сонымен қатар олардың қонақжайлылығы Швейцария мемлекетінің дамуы мен өркендеуіне септігін тигізеді.

Швейцария халқына тән зейінділік, сенімділік және еңбексүйгіштік сияқты мінез -құлықтарды әрбір ел өзінің жастарының бойынан көргісі келеді.

Іскерлік қарым -қатынас нормалары

1.Швейцарлықтар өте ұстамды халық, ол ұзақ уақыт дистанция сақтай алады. Сонымен қатар мамандық немесе атқаратын лауазымына сәйкес емес, әр адамның есімін атап, әңгіме жүргізгенді қалайды. Жергілікті тұрғындар бір- бірімен бетінен сүйіп амандасса, аз танитын және алғаш көрген адамдарымен қол алысу немесе жай сәлемдесу арқылы амандасады.

2.Швейцарлық серіктесіңіздің жадында қымбат аксессуарлармен және автомобильмен қалудың қажеті жоқ, оларда мұндай әрекет негативті реакция тудырады.

3.Серіктеспен әңгімеде уақытты ұтылдырмай, бірден іске көшіңіз.

4. Ешқашан келісілген уақыттан кешікпеңіз.

5. Тазалық Швейцарлықтардың жаны сүйетін ұғым. Сондықтан таза жүруге тырысыңыз.

6. Қоғамдық орындарда және транспортта бір- бірімен сөйлеспейді. Барлық жерде такт, ұстамдылық, дистанция сақталады.

7.Швейцарлықтар нақтылығымен және шыншылдығымен бүкіл әлемге әйгілі. Мұны да ескерген жөн.

Стөл басындағы этикет

Стөл басындағы этикет нормалары Европа елдерінен ерекшеленбейді. Стөл басында темекі шегуге болмайды, қандай да болмасын көрсетілген қызметке өте әдемі әрі жылы әуенмен «мерси», «грасие», «данке» деп айтуға болады.

Үй егесіне құрмет ретінде гүл сыйлауға болады, бірақ хризантеме және ақ астра болмауы керек.

Берілген қарапайым кеңестер шетелде уақытыңызды жақсы да тиімді өткізуге және демалуға көмектеседі деп сенеміз. Осымен бірге, баратын еліңіз туралы, оның саяси жағдайы, климаты, заңдық және ұлттық дәстүрлерін, қоғамдық және басқа орындарда жүріп-тұру ерекшеліктерін қосымша біліп алғаныңыз дұрыс. Сізге сәт сапар тілейміз.