Ойлаудың типін анықтау психологиялық әдістеме

«Ойлаудың типін анықтау» әдістемесі.

(модификация)

Әр адамда ойлаудың арнайы типі басым болады. Берілген сауалнама әдістемесі сіздерге өз ойлау типін анықтауға көмектеседі. Сіздерге жауап бланкі беріледі. Егер сіздер берілген сөйлеммен келіссеңіз, онда оның нөмірінің жанына «+», ал егер келіспеңіз, онда «-» таңбасын қойыңыз.

З-Ә

А-Б

С-Л

К-Б

К

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

1. Біреуге түсіндіргенше, маған өзім істеген жеңіл.

2. Компьютерлік бағдарламалар құрастыру мені қызықтырады..

3. Мен кітап оқуды жақсы көремін.

4. Маған кескіндеме, мүсіндеу, сәулеттеу ұнайды.

5. Мен қалыптасқан нәрсенің де бір жерін жақсартуға тырысамын.

6. Мен заттар немесе суреттер арқылы көрсеткенді жақсы түсінемін.

7. Мен шахмат ойнауды жақсы көремін.

8. Мен өзімнің ойымды ауызша және жазбаша түрде де жеңіл жеткіземін.

9. Мен кітапты оқығанда, онда бейнеленген оқиғалармен оның кейіпкерлерін нақты көремін.

10. Мен өзімнің жұмысымды өздігімнен жоспарлауды қалаймын.

11. Мен барлығын өз қолыммен жасағанды ұнатамын.

12. Балалық шағымда кезімде құрбыларыммен хат жазысу үшін өзімнің шарт белгілерімді құрастырдым.

13. Айтылған сөзге мен ерекше мән беремін.

14. Таныс мелодиялар менің көз алдымда анық суреттерді бейнелейді.

15. Алуан түрлі әуесқойлық адамның өмірін жарықтатып, байытады.

16. Есептерді шешу барысында маған байқау және қателесу әдістері жеңіл көрінеді.При решении задачи мне легче идти методом проб и оши­бок.

17.Табиғаттың физикалық құбылыстарын талдау мені қызықтырады. Мне интересно разбираться в природе физических явлений,

18. Теледидар бағдарламарын жүргізуші мен журналисттің жұмысы мені қызықтырады. Мне интересна работа ведущего телерадиопрограмм, жур­налиста.

19.Табиғатта жоқ зат пен жануарды елестету маған өте жеңіл. Мне легко представить предмет или животное, которого нет в природе.

20. Іс-әрекеттің нәтижесінен, оның өтілу барысы мені көбірек қызықтырады.

21. Бала кезімде конструктор жинауды ұнаттым.

22. Мен нақты ғылымдарды /математика, физика/ қалаймын.

23. Кейбір өлеңдердің дәлме дәлділігі мен ойының тереңділігі мені масаттандырады.Меня восхищает точность и глубина некоторых стихов.

24. Таныс иіс менің есімде өткен оқиғаларды елестетеді. Знакомый запах вызывает в моей памяти прошлые события.

25. Мен өз өмірімді белгілі бір жүйеге бағындырғым келмейді.Я не хотел (а) бы подчинять свою жизнь определенной систе­ме.

26. Музыканы естігенде, менің билегім келеді.Когда я слышу музыку, мне хочется танцевать.

27. Математикалық формулалардың әдемілігін мен түсінемін. Я понимаю красоту математических формул.

28.Мен қандай да болмасын аудитория алдында жеңіл сөйлеймін.Мне легко говорить перед любой аудиторией.

29. Мен көрме, спектакль , концерттерге барғанды жақсы көремін..

30. Басқаларға әлбетті болғандыға да мен күмәнданамын. Я сомневаюсь даже в том, что для других очевидно.

31. Мен қолөнерімен айналысуды, шеберлеуді ұнатамын.Я люблю заниматься рукоделием, что-то мастерить.

32. Ежелгі мәтіндерді мұқамалау мені қызықтырады.Мне интересно было бы расшифровать древние тексты-

33. Тілдің грамматикалық құрамын мен жеңіл меңгеремін.

34. Сұлулық мен үшін пайдадан маңызды.Красота для меня важнее, чем польза.

35. Бір жолмен жүргенді ұнатпаймын.Не люблю ходить одним и тем же путем.

36. Қолмен ұстап көрген ғана ақиқатты.Истинно только то, что можно потрогать руками.

37. Мен формулалар, рәміздер, шартты белгілерді жеңіл жаттаймын.Я легко запоминаю формулы, символы, условные обозначе­ния.

38.Мен бір нәрсені әңгімелесем, жолдастарым тыңдағанды жақсы көреді. Друзья любят слушать, когда я им что-то рассказываю.

39.Әңгіменің немесе фильмнің мазмұнын мен образдар арқылы жеңіл елестете аламын. Я легко могу представить в образах содержание рассказа или фильма.

40.Өзімнің жұмысымды мүлтіксіз орындағанша, мен тыным таппаймын. Я не могу успокоиться, пока не доведу свою работу до со­вершенства.

Әдістемені өңдеу және нәтижелерін интерпретациялау:

Бес бағандарының әрқайсысында «+» таңбасы неше рет кездескенін санап, шыққан санды әр бағанының астындағы бос жолына жазыңыз. Әр баған тиісті ойлау типіне сәйкес келеді. Ойлау типі - бұл адамның ақпаратты өңдеудің жеке даралық әдісі. Өзінің ойлау типін білу арқылы белгілі маман іс-әрекеттерінде өзінің жетістіктерін болжауға болады.

Әр бағандағы баллдар саны сол ойлау типіне сай даму деңгейін анықтайды. (0-2 - төмен, 3-5 - орта, 6-8 - жоғары).

1. Заттық-әрекеттік ойлау (З-Ә) іскер адамдардың қасиеті. Оларды «Қолы алтын» деп атайды.Олар ақпаратты қимыл арқылы жақсы меңгереді. Әрқашан белгілі іс-әрекетпен айналысып жүрген адамдарда кездеседі. Олар ақпаратты қозғалыс арқылы өңдейді. Оларда қозғалыстың жақсы координациясы, тепе-теңдігі болады. Олар машиналарды жүргізеді, компьютерлерді құрастырады. Оларсыз ең қызықты ойды жүзеге асыру қиын. Бұл ойлау типі көптеген спортсмендер мен бишілерде кездеседі.

2. Абстракты-символикалық ойлау (А-С) теоретик-физиктерде, математиктарда, аналитиктерде, программистерде, экономисттер мен басқа ғалымдарда кездеседі. Осындай ойлау типімен кездесетін адамдар ақпаратты елестете алмайтын және түйсіне алмайтын математикалық кодтар, формулалар және операциялар арқылы өңдейді. Осы ойлау типінің ерекшелік негіздерінің болжамдары арқасында барлық ғылым салаларында көп ашулар жасалды.

3. Сөзді-логиқалық ойлау (С-Л) вербалды интеллекті дамыған адамдарда байқалады. (латын тілінен аударғанда «verbalis» - «сөзді»). Сөзді-логикалық ойлау арқылы ғалымдар, мұғалімдер, аудармашылар, жазушылар, филологтар, журналистер өздерінің ойларын дұрыс жинап, басқаларға сөз арқылы жеткізе алады. Бұл дағды негізінен басшыларда, саясаткерлерде, қоғамдық іс-әрекеттің өкілінде болу қажет.

4. Көрнекі-бейнелік ойлау типі (К-Б) суретшілерде, ақындарда, жазушыларда, режиссерлерде, құрастырушыларда, дизайнерлерде, сәулетшілерде кездеседі. Яғни, олар ақыл-ойының көркемділігімен не болды, не болады, не ешқашанда болмады және не ешқашанда болмайтындығын өте айқын елестете алады.

Таза түрде осындай ойлау типтері өте сирек кездеседі. Адамдардың көпшілігінде ойлаудың бір немесе екі типі кездеседі. Кейбір мамандықтар ойлаудың әр түрлі типтерін болуын талап етеді. Мысалы, психолог мамандығы. Осындай ойлау түрін синтетикалық деп атайды.

5. Креативтілігі (К) - бұл жағдайды шешудің өзгеше, ерекше шешімдерді табу және шығармашылық ойлау қабілеті болып табылады. Бұл өте сирек кездесетін және талантты адамдарды басқа адамдардан ажырататын қабілеті болып саналады.

Американ зерттеушісі Коэнның пікірінше, "біз өзіміздің мүмкіндіктеріміздің шекараларына мүлдем жақындамаймыз. Ал миіміз тек қана өз күшінің ең ұсақ бөлігін қолданады". Психологтардың ойлауынша, гениалдылық - бұл норма. Біздің ең негізгі міндетіміз - ойлауды кеңейтіп, табиғаттың бізге берген үлкен әлеуетін /потенциалын/ қолдану. Ойлау - өте қиын жұмыс. Оны орындау үшін ұйымдастырушылық, жақсы дамыған зейін мен есте сақтау, байқағыштық, жұмыскерлік қажет. Біздің дененің массасының 2 пайызында ми бүкіл өңделген энергияның 15 пайызын пайдаланады. Интеллектуалды тапсырмаларды жақсы орындауда эмоционалды көңіл-күй, денсаулық қалпы, жұмыс жағдайлары әсер етеді. Сондықтан интеллектуалды тесттерді жақсы көңіл-күйде және жағымды, қолайлы жағдайда орындау жөн болады.