Мектеп психологтың жылдық есебі

Мектеп психологының 2008-2009 оқу жылының есебі

Оқу басталуы кезі оқушыларға психологиялық және физикалық жағдайларында өте күрделі және жауапкершілікті уақыт.

Құрал (бейімделу) балаларда жылдам болмайды. Бұл ұзаққа созылатын процесс, барлық ағзаның жүйелерін шиелінетін жағдай. Осы жағдай бірінші бесінші сыныптардың оқушыларында білініеді, себебі өзгерген жасау жабдық және оқу жағдайлары, интеллектеріне, тұлғаның дамыуына және білім, оқу әрекеттеріне, әдеттерінің т.б дәрежелерінің қалыптасуына жоғарға талаптандырады,

Зерртеу жүргізілгенде әр түрлі жақсы бейімделудің факторлары есепке алынды. Оқушыларға бақылау жүргізгенде физиологиялық бейімдеу процессы үшінші кезеңге сәйкес келді, бұл кезең қатыстылық табанды қүрал жағдайын қалыптасқанын білдіреді, себебі ағза жүйелеріне берілген жүктемелерге сәйкес келетін жеңілді жолдарын табып алғандары белгілі.

Оқушының мектепте ең маңызды психологиялық беиімдеу көрсеткіштері адекваттық тәртібі қалыптасқаны, жанындағы оқушылармен, мұғаліммен байланысы, оқу іс әдеттері қалыптасқаны саналады.

Әр түрлі әдістемелермен қолданып мысалы бақылау, әңгімелесу, сауалдамалар жүргізіп сынып жетекшелермен бірге психологиялық педагогикалық карталар құрылды, оның ішінде оқушының - танымдық сфера, мiнез-қулық және араласу ерекшелiктерi, жеке сфера ерешектелерi, әлемге және өз-өзiне деген қарым қатынас ерекшелiктері белгіленіп әр оқушының беімделуінің деңгеиінің жағдайы анықталған. Осы карта бойынша сараптамасының нәтижелері 50% пайыз 1 сыныптың және 60% пайыз 5 сыныптың оқушыларының жоғары психологиялық педагогикалық көрсеткіштері анықталып оқу процессіне жоғарғы деңгейінде бейімделгенін білінді, ал 30% пайыз 1 сыныпта және 20% пайыз 5 сыныпта орташа психологиялық педагогикалық көрсеткіштері анықталып және 20% пайыз 1 сыныпта, 20% пайыз 5 сыныптағы оқушылар төмен психологиялық педагогикалық көрсеткіштері, осы оқушылармен сынып жетекшілермен бірге коррекциялық бағытында жұмыстар өткізілді.

Бірінші сыныптың бақылауы жұмысын қарасақ балалардың мектепте әлуметтік психологиялық бейімделуі дұрыс бағытта жүріп жатқаны анықталды, балалар сыныпта бір бірімен тіл табысып, достасып, көңіл күйлері әр қашанда көбінесе ақжарқын болып, сабыр сақтап, мұғалімнің бәр тапсырмаларын мойындап қиналмай жеңіл істейді.

Төртінші сыныпта келешекте болатын бейімделу және алмасу кезендегі мәселелеріне қарай әр түрлі диагностикалық әдістемелер қолданып оқушылардың әр қайсысына мінездемелер құрылып жатыр. Осы мінездемелер арқылы алмасу кезеңінде пән мұғалімдерге компетентік жұмыс атқару үшін қолдану қажет.

1 және 5 сынып оқушыларымен қобалжу зертейтін тестін өткізіп әр баланың жеке қобалжу себебін анықтап сынып бойынша матрица құрылды. Осы анықталған себептерге қарай коррекциялық жұмыстар өткізілді тренинг түрінде. Тренингте балалар бір бірімен пікір алысып. шамаларының деңгейлеріне қарай өзі өзідерін дұрыс бағалауды үйреніп. бір біріне жақын болып ұйымшыл береке сезімдеріне келді. өткізілген тренринг жаөсы позитивті нәтижелерге жеткізді. оны балалардың түрлерінен және сөздерінен белгілі болды

Жалпы оқушылардың бейімделуі мектепте жақсы өтті деп айтуға болады, бұл мұғалімдердің еңбегі деуге болады себебі барі өздерінің жұмыстарында ағзаның функционалдық ерекшеліктерін біле отырып оның өзгеруіне байланысты сабақ кезінде, кун бойы, жыл бойы, жоспар құрғанда есепке алып оқу процессіндегі күрделі қиын тақырыбтарды оптимум уақытында ал жеңілдерді күштері, шамалары азайғанда береді, және әр баланың ерекшеліктеріне қарай дифференциалдық тапсырмалар беріп жетістіке талаптандырады.

Бесінші сыныпқа арналған беиімдеу жұмыстары бірнеше кезеңнен кұралады

Төртінші сыныптағы оқушының төменгідей әр түрлі сфера мәліметтері бойынша

психологиялық педагогалық карта құрастыру.

Әр оқушының психологиялық мінездемелерін құру , тұлғаны

толық қалыптастыратын мәлімет

- психологикалық педагогикалық консилиумды ұйымдастыру

- сынып жетекшіні және пән мұғалімдерді оқушылардын психологикалық

педагогикалық және психологикалық мінездемелерімен толық таныстыру

• төртінші сынп жетекшесімен психологпен сыныптың және оқушылардың

ерекшеліктерімен таныстыру

- кепілдемелермен ұсыныстар беру және қортындылау

- бесінші сыныптың оқу процесін қадағалау

- сабақтарға қатысу ұсыныстармен бақылау

- ата аналар жиналыстарына қатысу және кепілдемелер жасау

Осы бағытта жүргізілген жұмыстар арқылы психологиялық педагогикалық карталарымен психологиялық мінездемелері құрылып консилиумда талқыланды. Сынып жетекшесімен және психологпен жана жетекшіге пән мұғалімдерге әр оқушының ерекшеліктеріне және қабілеттеріне қарай отырып ұсныстармен кепілдемелер беріліді.

Психологиялық қадағалау жұмыстары оқу жыл басынан жүргізіліп пән бойынша

сабаққа қатысып мұғалімдерге бейімдеуге және алмасу кезеңіне арналған

ұсыныстар беріліп, қатысу хаттамаларына еңгізілді.

Алмасу кезең жүмысына арнайы ата-аналар арасында сауалдама жүргізіп нәтижесіне қарай ұсыныстар ала отырып, бірнешесі сабақтарға қатысты.

Осы алмасу кезінде және бейімдеуге арналған жұмыстар қорытындысын айта отырып жылдан жылға маңызды мәселесі деген түсінік өскені көрініп тұр. Себебі барлық оқу процесіне үлес қосқан адамдар анық түсінеді, тек осы алмасу кезеңінде баланың іште жатқан және жаңа жаңа қалыптасып келе жатқан қабілеттері, оқу талаптарын өшіріп жоғалтып алмау өте қажет келешекте. Сондықтан мектеп мұғалімдері алмасу кезенінде оқушыларға бәр жағдайларын жасап танымдық iс-әрекеттерін қалыптасуға мүмкіндік жолдарын табады, бұны оқушылардын білім сапасыныан және сая, көңілді жүргендерінен белгілі.

Социометрия сауалдамасына 13 бала қатысып жауаб берді. Социометрия жүргізу мақсаты оқушылардың бейімделу және араларындағы қарым қатынастарын анықтау.

Социометрия сауалдамасының көрстекіштерін социоматрицаға еңгізгенде, барлық балалардың қарым қатынасы анықталып, оның ішінде кім лидер кім «шетте» қалғаны білінді. Бірақ сыныптың социоматрицасына қарасақ барлық балалар бір бірімен тең байланыста, лидерлер және «шетте» қалып қалған жоқ. Балалардың бір бірімен қарым қатынастары бірдей деп айтуға болады және бейімделу жағдайлары жақсы екені көрініп тұр.

Осы социоматрицаны сынып жетекшесі өз сабақтарында, топтық және т.б жұмыстарын ұйымдастырғанда, қолдану қажет деп кеңес беремін.

Социометрия зертеуін жүргізу мақсаты 5 сынып оқушыларының бейімделу жағдайының және бір бірімен қарым қатынсатарын білу, лидер және «шетте» қалып қалған балаларды анықтау. Социометрия сауалдамасының көрсеткіштерінің социоматрицаға еңгізілгенде барлық балалардың байланыстары анықталды және араларындағы лидерлер көрінді, мысалы: Шакеров Ерасыл, Рахимбаева Жанель,Молдағалиев Аидос, Жақсылыков Арнур, Ерболат Ақбота, Балысбаев Әділбек, қалғандарының бір бірімен байланыстары орташа, «шетте» қалған бала жоқ. Сонымен социоматрицаға қарағанда 5 сынып оқушылардың бір бірімен қарым қатынастары қалыптасып жақсы бейімделгендері көрініп тұр.

Осы социоматрицаны пән мұғалімдерге, өз сабақтарында, топтық және т.б жұмыстарын ұйымдастырғанда, қолдану қажет деп кеңес беремін.

Шағын зерттеудін жүргізілген мақсаты: Мұғалімнің және оқушының арасындағы қарым қатынас. Қарым қатынасты зерттеу үшін алтыншы сыныптың оқушылар арасында сауалдама жүргізіліп тренинг өткізілді. Сауалдманың нәтижелері кестеге еңгізіліп көрсетіліп тұр, осыған қарай тренингте жеке балаларға әр түрлі сұрақ қойылып өз пікірлерін айтуыңа мүмкіндік берілді. Бірақ, әр оқушының пікірі ерекше болды, мұғалімдердің кемшіліктерін айта отырып өздерінікін де қоса талқылады. Содан кейін, ролдік ойын ұйымдастырып соңында қортынды жасалды. Қортынды: Оқушылар мұғалім болу қыиын екенін айтып келешекте сабақта тыныш отырып мұғалімді толық тыңдауға талап ететіндіктерін аитты. Барлық балалар тренингке риза болды, себебі көңілдері жеңілдеп, бір-біріне және мұғалімдеріне көз қарасылары өзгеріп ерекше сыйласымды сезім пайда болды,

Осындай сауалдаманы және тренингті өткізу тиімді деп оилаймын, себебі оқушылардың және мұғалімнің қарым қатынасының рөлі білім сапасымен байланысты, сондыңтан мұғалімдердің және оқушылардың кемшіліктерін түсініп түзөтуіне осындай пікірталастар болуы жөн.

Өз өміріне қол жұмсау проблемасын шешудің алдын-алу мақсатында психологтар, жазушылар, медиктер, арнаулы оқыған мамандар, ғалымдар, жазушылар, психотерапевтер жұмыс істеуде. Бала психикасы өте нәзік, ситуациялық жағдайларға тез бой алады. Психикасы бұзылған балалармен арнаулы оқыған мамандар ғана жұмыс жасайды.

Әр жас ерекшелігіне қарай суицидтің өзі әр себептермен ерекшеленеді. Сол себептердің төңірегіне көз салып қарау керек - ол жағымсыз психологиялық климат ортасы, жанұяның ұрыс-керісі, бала жанұя арасында немесе құрбы-құрдас арасында өз рөлінің аяққа басуы - жеке баланың осындай өз өміріне қол жұмсау себептерін туғызады.

Мектеп психологтары өз ортасынан «қөмек топтары» құрылып, жасырын түрде баланы бақылауға алып, коррекциялық жоспар құрады. Мектеп пен үй міндетті бір-біріне сілтемей екі жақты болып жұмыс істеу қажет. Сонда барып қана бұл жағдайдың алдын-алуға болады.

Бақылауға өзіне-өзі қол сұғуға ұмтылған бала ғана тіркеуге алынады. Бұндай оқушылармен үнемі қадағалап, жұмыс жүргізіп тұру қажет.

Мектеп психологі Турганбеков Н.Н