Литературно-музыкальная композиция «Къэрэмыхъужь ащ фэдэ зао!»

Литературно-музыкальная композиция

«Къэрэмыхъужь ащ

фэдэ зао!»

Составители: Мезужок Ш.Д.

Нехай М.Д.

Мезужок С.Б.

Мезужок С.А. Къэрэмыхъужь ащ фэдэ Зао.

Къоджэдэсхэр зэрэгъэчэфхэзэ мапк1эх. Хьэсэ гъунэм нэсыхэрэр къыхэк1ых, псынэк1ачъэм къек1

Кулэдах: Ей, къэзыухырэр сауж къерэхь!

Дарихъан: Кулэ-да-а-х!

Кулэдах: Псынэк1эчъэм пэсш1ын дунаим тетэп. Тафэдизэу сыпшъыгъэми зэрэс1уфагъэм тетэу зэк1э сщэгъупшэжьы.

Дарихъан: Кулэдах сыоплъышъ, сыохъуапсэ ренэу учэф зэпыт. Насып маш1ор къыппелъэсык1ы. К1элищ уи1эми пш1энэп.

Кулэдах: Сик1элищ! Ахэр арба сызгъэчэфхэрэр! Ей Дарихъан сабый зэрымыс унагъом хъяри, бэрчэти илъэп.

Щэрифэт: Сишъэуит1у тыгъэнэбзыйхэр симьПагъэмэ, хэта сызфыщы1эщтыгъэхэр.

Дарихъан: А Щарифэт о уик1ала сэ1о мы шъхьахьыжьэу къачъэрэр?

Кулэдах: Ар зыгорэм егъэгуа1э .

Щарифэт: А сик1ал, сыд къэхъугъэр, узэгоутыщт.

К1алэр: Нан, заор къежьагъ! Мыпчэдыжь нэмыцхэр къыттебэнагъэх.

Щарифэт: Сыд нэмыца? Сыд бэлахь къап1орэр?

• Дарихъан: Сыд зауа, сик1ал?

К1алэр: Радиом зэпымыоу къе1о. Чылэр шъхьэк1э щыт. Сыкъышъулъагъэк1уагъ къэщэжьых, а1уи.(3эк1э мэгъы, мэкуох, зэтекъагъэм фэдэу къэуцух)

(Ныр къахэк 1 ыжьышъ, къе 1 о)

Ныр: Темыжэгъахэу,типк 1 ыхьып 1 и къыхэмыфагъэу, а мафэр тигъаш1э къыхэхьагъ. Къыхэхьагъ бэлахьыбэ, сыхьат къиныбэ къытфихьынэу.

Къытхэхьагъ мэфэ минрэ шъипл1ырэ пш1ык1уйрэ (1418) тхэтынэу. Къытхэхьагъ тигъаш1э къызэпыригъэзэнэу. Къытхэхьагъ л1эш1эгъухэм ащымыгъупшэжьынэу.

(Уходят все. В комнату заходят Исмахьил, Кулэдах собирает его в дорогу)

Исмахьил: Юалэхэр чъыежьыгъэха?

Кулэдах: Бэрэ къыожагъэх.

Исмахьил: Орэчъыех рэхьатэу. Уахътэ си1эп. Зыджэ сыолъэ1у сш1оигъу. Юалэхэр егъаджэх, нэшъоу къэмыгъанэх! Сыолъэ1у. Угу умыгъэк!оды, гъэпытэ нах](макъэхэр къэ1ух) кумэ шъуарыт1ысхь (уходят)

Ныр: О удэк1ыгъ, уздэк1уагъэри зыдэбгъэзагъэри сымыш1эу. Ухэк1одагъ чэщ мэзахэм. Сытеуцуагъ гъогу к1ыхьэу ызщыожэщтым. Сытеуцуагъ, семыжэгъахэу. Гъогоу сызэрык1орэр сымылъэгъужьэу уахътэ къысэк1угъ.

Къысэк1угъ мы дунаишхор сш1обэны зэжъоу, къысэк1угъ сымыпсэужьышъун КЪЫСШ1 ОШ 1 эу...

Зэпымыоу стхьак1умэ итыгъ о умакъэ, итыгъ уигущы1эхэр К1алэхэр егъаджэх, нэшъоу къэмыгъанэх! Угу умыгъэк1оды, гъэпытэ нахь! Умакъэ, к1уач1э къисхилъхьэу, зыкъысигъэш1эжьи, сик1алэмэ апае сыпсэунэу, огц пае сыщы1энэу гугъэ мурадым сыкъырищагъ мы тигубгъо, сыкъыфищагъ типсынэк1эчъ..

1. вед: Орэдэу «Свящ. война» къе1о «Къэтэдж, хэгъэгу инышхор,

Хьадэгъум къыфэтэдж!

Фашизмэу к1оч1э ш1уц1эм,

Пэгъок1 мэц1эшхом мардж!

2. вед : Заор къежьагъ!

Чэфыгъор ренэу зыдэ 1 у к 1 ыгцтыгъэу КЪЫСШ 1 ОШ 1 ыщтыгъэ сичылэ а гугцы1ит1ум къызэрахъок1ыгъ умыш1эжьынэу. Тыгъэшхоу тыкъэзгъэнэфэу ык1и тыкъэзгъэфабэу къыкъок1ыгъэм нэрымылъэгъу пэ1ухъо фаш1ыгъ къысш 1 ош 1 эу гугцы1э гомьйухэу радиом къилъэтыгъэхэм тигцагухэри тиурамхэри щынэгъо хьылъэзэфэшъхьафхэмк1э къаут1эсхъыгъ.

1.вед: Зао! А гущы1э к1эко ц1ык1ум бэдэд жъалымагъэу къак1оц1ык1ыгъэр. Апэу гущы1эк1э заор тиурамхэм къатёхьагъ, тиунэхэм къарыхьагъ. Тятэхэр, тшыхэр, ти1ахьылхэр, тигъунэгъухэр зэлъыдащыгъэх!

1. уч. Хэгъэгу зэошхок1э зэджагъэхэм имэфэ хьылъэхэр джарэущтэу тич1ыгу щызэк1элъык1охэу ригъэжьагъ.

2. уч. Заор! Сыдэу гущы1э мэхъаджа! Къызэпигъэджагъ ащ тич1ыгуи, тиогуи, тикъали, тикъуаджи! Пый мэхъаджэр тихэгъэгу къибэнагъ. К1оч1э пытэу ащ пэуцужьыгъэх зэк1э тиц1ыфхэр. Къиныгъ, къин дэдагъ а зэо мэхъаджэр къезгъэжьагъэм ыпсэ 1ухыгъэныр.

3. уч. Зао! Къэсыгъ ар адыгэ къуаджэм. Ныхэм нэпсыр къячъэхы, ятэхэм, як1алэхэм, я1ахьылхэм - зэк1э хэгъэгум иц1ыфхэм агу зыгъэбэгыгъэ хьазабэу къафыкъок1ыгъэм имэкъэгъэ1угъэх ахэр. Хъулъфыгъэхэу зыныбжьык1э заом 1уханхэ къызтефэхэрэм, а гущы1э тхьамык1агъом агуч 1 э ыгъэсысыгъэми, къызхагъэщырэп, ч 1 ыгур къэмыщтэу укъэмыщт сик1ал»! зы1огъэ ным игущы1эхэр быракъ афэхъугъ!

4. уч. Зэо гущы1эм нахь мэхъаджэ ц1ыф лъэпкъым ыбзэ хэт mlylya? Сэ сш1эрэп. Ау сэ сш1эрэр зы:

а гущы1э мыгъом ц1ыфыр тич1ыгу къызытехъуагъэм къыщегъэжьагъэу тхьамык1агъоу къыфихьыгъэр

къэзылъытэни, къэзы1они щы1эпщтын. Заор-ц1ыф к1одып1, заор-хьадэгъэ зэпымычыжь, заор- ц1ыф ибэ къэгъан, заор псэугйэ ык1и лэжьэп1э гъэтакъу.

5 уч: Тэджыгъэ хэгъэгушхор. Зытефэрэр зэо мэш1о лыгъэм пэхьагъ. Тихэгъэгу иц1ыф миллион пчъагъэ заом 1ухьагъ. Адыгеим ик1ыгъ нэбгырэ мин 80-м ехъу. Ахэмэ л1ыгъэу зэрахьагъэр гъунэнчъэ. Тихэку къыщыхъугъэхэу, щап1угъэхэу нэбгырэ 33-мэ Советскэ союзым и Л1ыхъужъыц1э къафаусыгъ, ахэмэ ащыщэу нэбгыри 7-р адыгэх:Андрыхъое Хъусен, Бжыхьакъо Къымчэры1, Ацумыжъ Айдэмыр, Къош Алый,Нэхэе Даут, Тхьагъушэ Исмахьил, Ш1уц1э Абубочыр, Шъхьак1умыдэ Масхъуд. Нэбгырэ 15-мэ Щытхъум иорден истепенит1у къаратыгъ. Хэкум гцыщэу заом хэлэжьэгъэ мин 15-м ехъумэ орденхэмрэ медальхэмрэ къафагъэшъошагъ.

Пчъагъэмк1э мыбэу тилъэпкъ, ащ фэдиз л1ыхъужъ къызэритыгъэр пстэумэ агъэиПагъо.

Уч: Тичылэ ик1элэ п1угъэхэу заом л1ыхъужъныгъэшхо щызезыхьагъэхэм агцыщых:

1)Батмэн Щэбан Зэчэрые ыкъу: Ленинграды иоборонэ ык1и Сталинград заохэм ахэтыгъ, наградэу къыфагъэшъошагъэхэр: орденэу « Красная Звезда», медалыхэу « За боевые заслуги», «За оборону Ленинграда», «За оборону Сталинграда», «За Победу над Германией».Дэчлэжъ Ибрахьим Моссэ ыкъу - Кавалер Ордена Славы! Наградэу къыфагъэшъошагъэхэр: орденхэу «Славы III степени», «Красная Звезда», медалыхэу «За отвагу», «За победу над Германией»

2. Дочлэжъ Мухътар Газизэ ыкъу- Кавалер ордена Славы! Гъэхъагъэу и1эхэр: Орденэу «Слава III степени», медалыхэу: « За отвагу», «За боевые заслуги», «За победу над Германией»

3. Пэнэшъу Гис Хак1ышъао ыкъу- Наградэу и1эхэр орденхэу «Красное Знамя», «Красная Звезда», медалыхэу «За отвагу», «За победу над Германией».

4. Гут1э Мадин Исмахьилэ ыкъу - Советско-Финляндскэ заомэ ахэтыгъ. Ленинграды иоборонэ хэтыгъ, наградэу и1эхэр: орденэу «Отечественной войны II степени», медалыхэу: «За отвагу», «За боевые заслуги» (т1огъогогъо), «За обороны Ленинграда», «За победу над Германией». Ащ фэшъхьафэу щытхъу тхылъипш1 къыритыгъ Верховна Главнокомандующэу тов. И.В. Сталиным «дэгъу дэдэу нэмыц техак1охэм зэрязэуагъэм пае».

5. Трахъо Хъалид Шъалихьэ ыкъу - Ленинградрэ ык1и Советскэ Заполярьемрэ, яоборонэ хэлэжьагъ.Наградэу и1эхэр: орденэу «Красная Звезда» (т1огъогогъо), медалыхэу: «За боевые заслуги», «За оборону Ленинграда», «За оборону Советского Заполярья», «За

победу над Японией», «За победу над Германией».

7. Дэгуф Мэджыд Нухьэ ыкъу- Берлин иштурмырэ, иштэрэ ахэтыгъ. Медалыхэу и1эхэр: «За взятие Берлина», «За победу над Германией».

8. Талъэкъо Батырбый Махьмудэ ыкъу- Наградэу и1эхэр: орденэу «Красная Звезда!», медалыхэу: «За победу над Японией», «За победу над Германией». Ащ фэшъхьафэу щытхъу

тхылъипл1 къыритыгъ Верховнэ Главнокомандующэу тов. И.В. Сталиным «Дэгъу дэдэу нэмыц техак1охэм зэрязэуагъэм пае».

7. Емт1ылъ Ибрахьим Азмэты ыкъу - Кавказы иоборонэ хэтыгъ, Малэ Землям щызэуагъ! Наградэу и1эхэр: медалхэу «За отвагу», «За оборону Кавказа», «За Победу над Германией».

8. Бэгугъэ Айдамыркъан Шыхьанчэрые ыкъу- Кавказы иоборонэ хэтыгъ, Шынджые шъхьэфит зыш1ыгъэмэ ык1и Днепрэ форсировать зыш1ыгъэмэ ахэтыгъ! Наградэу и1эхэр: орденэу «Красная Звезда», медалхэу «За боевые заслуги», «За отвагу», «За оборону Кавказа», «За Победу над Германией»

Емт1ылъ Махьмуд Чыхъо ыкъу - Кавказы иоборонэ ык 1 и Днепрэ форсировать зыш 1 ыгъэмэ ахэтыгъ, Кенигсбергрэ Берлинэрэ яштурмрэ яштэнрэ ахэтыгъ.Наградэу и1эхэр: орденэу «Красная Звезда» медалхэу: «За отвагу», «За боевые заслуги», «За взятие Берлина», «За победу над Германией». Ащ фэшъхьафэу щытхъу тхылъипш1 къыритыгъ Верховно Главнокомандуюгцэу тов. И.В. Сталиным «дэгъу дэдэу нэмыц техак1охэм зэрязэуагъэм пае».

Уч: Гухэк! нахь мыш1эми а зэо мэхъаджэм къелыжьыгъэхэм япчъагъэ нахь мак1э мэхъу зэпыт, ахэм зэк1эмэ ягугъу тш1ыныр, то, псаухэм къыттефэ. Джырэ уахътэм заом хэлэжьэгъэ ветеранэу, тикъуаджэ дэсыжьыр Абрэдж Хьамед ары.Него тизэ1ук1э Хьамедэ къедгъэблагъэ тш1оигъуагъ, ау ипсауныгъэ къыхьырэп.

Уч: Адыгеем ик1ыгъэхэу хэгъэгу зэошхом нэбгырэ мин 80-м ехъоу хэлэжьагъэм , щыщэу мин 30-м ехъумэ къыгъэзэжьыгъэп. Тичылэ щыщхэу нэбгырэ 323-рэ заом к1уагъэ, 175-рэ къагъэзэжьыгъэп.

Него зэк1э заом хэлэжьагъэмэ ац1э къет1онэу къыттефэ. Зэк1э ини ц1ык1уи, жъи к1и, а мэш1о лыгъэм хэтыгъэмэ шъхьащэ афэтэш1ы. Тхьашъуегъэпсэу шъотэ1о непэрэ мэфэ дахэр къызэрэтфэшъухьыгъэм пае.

6 уч: Зэо жъалымэр зиунагъо къимы1эбагъэ, ымыгъэгу1агъэ къэгъотыгъуай. Хэты ят, хэты ыш, ышыпхъу, ишъхьэгъус, илъфыгъ, бэ, бэ дэд лъэужынчъэу заом ыгъэбзэхыгъэр. Зыдэхъугъэр амыш1эу к1одыгъэ- джары ахэм ц1эу я1эр. (Стих. Сят, слайд)Уч:Заом ианахь мэш 1 о лыгъэ зэридзагъэмэ ащыщ Хьэрахъомэ яунагъо. Хьэрэъо Долэрэ Чэбэхъанрэ унэгъо зэк1ужь дахэ я1агъ. Як1элитф зым нахьи, зыр нахь 1орыш1эу псэущтыгъэх. Зэшитфыри зым ыуж зыр итэу к1уагъэх заом. Джа мафэм къыщегъэжьагъэу Чэбэхъан гъолъыжьын хъумэ ошэкурыр тырихыти пхъэм тегъуалъхьэщтыгъэ. Аущтэу ыш1ымэ ик1алэмэ нахь апэблагъэ хъугъэу ылъытэщтыгъэ. Чэщ мычъыябэ къек1угъ Чэбэхъанэ. Гук1э ик1алэхэр зэпик1ухьэщтыгъэ чэщ реным. Нэпе тхьапш ригъэхыгъэр. Заом пая шъузык1эсп1угъэр сик1элэ дышъэх! Ным ыгук1э ыш1эщтыгъэ ик1алэмэ къарык1орэр. Зым ыуж зыр итэу Хьэрахъомэ къэбар гомы1ухэр къафахьыгъ, як1элитф я Родинэ къаухъумэзэ фэхыгъэх.

Чэбэхъанэ л1ыхъужъитф къылъфынэу, ып1унэу насып зе1эм - и1эжьыгъэп ащыщ 1ук1эжьынэу ихьэдашъхьи ащыщ теплъэжьынэу.

Ащ нахь тхьамык1агъо мэхъужьа? Гоу зэгоутыгъэм фэщьйэжьа? Зынык1э къин бащ, зы унагъо 1ахьк1э- лыегъащ!

Вед: О ц1ыфыгур! Сыдэу адэ Щэ1эгъэшхо адэ уи1!

Тхьамык1агъоу,

Игъоджэшхоу

О пфэщэчырэр къэпчъыгъуай Угъуч1ыгъэмэ О устыныгъи,

У мыжъу агъэмэ- Утэкъоныгъи...

Адыгэ хэкум илэжьак1охэм тек1оныгъэм ифонд зэхащагъэ. Ахъщэ, гъомылапхъэхэр, щыгъын фабэхэр ащ къырахьыл1эщтыгъ. Джарэущтэу фронтым пае танк колоннэу зэхащагъэм пэ1уагъэхьанэу сомэ миллиони 4,5- рэ, самолетхэм яш1ын пае сомэ миллионрэ ныкъорэ тилэжьак1охэм къаугъоигъагъ. Хэкум илэжьак1охэм пстэумк1и фондым пае сомэ миллион 150-рэ фэдиз къаугъоигъагъ.

Адыгэ хэкум фашистхэм мэзихэ зетхэм, ч1энэгъэшхо тиэкономикэ рагъэш1ыгъ, промышленнэ предприятие анахь инхэу итыгъэхэр зэхакъутагъэх, колхозхэм, совхозхэм, МТС-хэм ямылъку зэрапхъуагъэ, еджап1эхэр, сымэджэгцхэр, библиотекэхэр, клубхэр акъутагъэх. Хэкум сомэ миллиардым ехъу зэрар рагъэш1ыгъ.

Уч: Заом 1утхэм ящык1агъэхэр а1эк1эгъэхьанымк1э ахэм 1эпы1эгъу афэхъунымк1э тихэку щыпсэухэрэм аш1агъэр бэ дэд. Чылэмэ къадэнэгъагъэхэр л1ыжъхэр , бзылъфыгъэхэр, к1элэ 1этахъохэр арыгъэ. Псынк1эу апшъэ къыдэфагъэр зыфэдэр къагуры1уагъ. Иуцуагъэх ятэмэ,ашымэ, ач1ып1э. Чэщи мафи ямы1эу лажьэщтыгъэх.

Щынджыек1э апэрэу тракторым те1ыстэгъэ пшъэшъэжъыемэ ащыщыгъ Емт1ылъ Мариет. Ащ ыуж ихьагъэх Пратэкъо Загрэт, Мамый Сарэт. Трактормэ ате 1 ыстагъэх шъэожъые 1 этэхъо ц 1 ык 1 ухэу: Тэкъэшэ Хьаджыбирам, Абрэдж Мэджыд, Мэзыужьэкъо Къадырбэч, Емт1ылъэ Пщышъэукъан. Колхоз шъофым ишъыпкъэу щылэжьагъэмэ ащыщых : Ток Мы1умин,Батмэн Загрэт, Ток Джантыгъ, Ошъогунэкъо Ибрахьим, Галъэкъо Ахьмэд.

Гек1оныгъэшху!

Шыгъэ зыхэлъэу заом хэк1одагъэхэу занасып къыубыти зщ къыхэк1ыжьыхи тимафэхэм къанэмысыгъэу чамырныгъэ щы1ак1эм лъэгъохэщ фэхъугъэхэр гщыгъупшэнхэ тыфитэп. Заом игъогу хьылъэхэр зэпызычыгъэхэу непэ псаоу къытхэтхэм егъэш1эрэ дытхъур адэжь!

' орэдэу - «Хашъулъхь ветеранхэр орденхэр шъубгъэ») Садик

Гек1оныгъэшху!

Сыд фэда ар зик1алэ зэо лыгъэм хэстыхьагъэхэмк1э, зятэ къызфэмык1ожьыгъэхэмк1э, егъэш1эрэ шъузабэу къэнагъэхэмк1э , зышхэр зымылъэгъужьыгъэхэмк1э, зипсэлъыхъо ежэзэ дэмык1оу къэнагъэхэмк1э? ^Стихотворение «Нымэ яп1эшъхьагъ ч1элъ письмэхэр»)

Вед: Родинэм ишъхьафитныгъэ къагъэгъунэзэ заом ок1одагъэхэм непэ лъхъанчэу шъхьащэ афэтэш1ы!Ахэм ац1эхэр дышъэ хьарыфк1э тарихъым егъэш1эрэу кэхьагъэх. Тылым 1оф щызыш1агъэхэми заводхэм, фабрикэхэм, губгъэхэм арытыгъэхэм инэу тафэраз.

Вед: Мы ч1ыгум щыпсэухэрэм шъащыгъупшэщтэп! Ветеранэу непэ къытхэтхэм псауныгъэ пытэ шъуи1энэу, шъуигъаш1э к1ыхьэ хъунэу тышъуфэлъа1о!

(Чэпэе М и поэмэу «Ным игумэк!» щыщ пычыгъу).