Открытый урок на темуҚарсылықты салалас

Амангүл Жақсылыққызы Нахуанова. Аңқаты ЖОББМ.БҚО, Теректі ауданы, Аңқаты ауылы.

Сабақтың тақырыбы: Қарсылықты салалас.

Сабақтың мақсаты: а) Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемнің қалай жасалатынын, екі түрі бар екенін, тыныс белгілері мен жалғаулықтарын толық айтып, түсіндіру.

ә) Теориялық білімдерін практикалық жұмыстарда қолдана алуға үйрету. Жаңа белсенді оқыту әдістері арқылы баланың пәнге деген қызығушылығын арттыра түсу.

б) Алған білімдерін өмірде қолдана алатын жеке тұлға қалыптастыру.

Сабақтың түрі: ашық сабақ.

Сабақтың әдістері:түсіндіру, талдау, сұрақ-жауап, БОӘ-нің элементтері, «Ментальді карта» және постор қорғау.

Сабақтың көрнекіліктері: мультимедиялық тақта, слайдтар, топшамалар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру. Амандасу, балаларды түгелдеу. Сабаққа ынтасын аудару.

2. «Шаттық шеңберін» жасау.

Шаттанамын мен де!

Шаттанасын сен де!

Шаттанамыз бәріміз!

Арайлап атқан күнге! Сәттілік!(Бәріміз айтамыз.)

3. Үй тапсырмасы. Тақтаға 4 қушы шығып, үйден жазып келген, сөйлемдерін талдайды.

4. «Ыстық орындық» . Отырған оқушылардың біреуін «Ыстық орындыққа » отырғызып, сұрақтар қоямыз.

1.Құрмалас сөйлем деген ше?

2.Құрмалас сөйлем мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

3. Салалас құрмалас сөйлем деген не?

4. Салалас сөйлем қалай жасалады?

5.Ыңғайлас сөйлем деген не? Жалғаулықтарын ата!

6.Ыңғайлас салалас нешеге бөлінеді?

7.Себеп-салдар салалас сөйлем деген не?

8.Жалғаулықтарын ата!

9. Себеп-салдар салалас сөйлем нешеге бөлінеді?

10. Жалғаулықсыз себеп-салдар салалас сөйлемдердің арасына қандай тыныс белгілер қойылады? Себебі бірінші тұрса ше?Салдары бірінші тқрса қандай тыныс белгі қойылады?

5.Жаңа сабақ. (Жаңа сабақты түсіндіру жолының бәрі слайд арқылы жүзеге асты.)

Қаңтар айының жиырма бірі.

Сынып жұмысы.

Қарсылықты салалас.

Мысал жазайық.

Нұржан мен Бектас көл жағасына дейін жүгірді, бірақ Санжар кетіп қалыпты.Осы сөйлемдердегі айтылған ой қандай мәнде беріліп тұр.

Құрамындағы жай сөйлемдердің біріндегі іс, оқиға екіншісіндегі іс, оқиғаға қарама-қарсы болатын салаластың түрін қарсылықты салалас дейміз.

Қарсылықты салалас сөйлемдер мынадай жалғаулық шылаулар арқылы жасалады. Олар:

Бірақ, дегенмен, әйтсе де, десе де, сонда да, алайда.

Кейде бұл жалғаулықтар түсіріліп айтылады. Ондай жағдайда екі сөйлем арасына үтір мен сызықша қойылады.

Сондай-ақ, қарсылықты салаластың екі түрі бар. 1. Жалғаулықты қарсылықты салалас. 2. Жалғаулықсыз қарсылықты салалас.

Қарсылықты салаластың құрамындағы жай сөйлесдер жалғаулықты шылау арқылы байланысса, онда ол сөйлем жалғаулықты қарсылықты салалас деп аталады.

Қарсылықты салаластың құрамындағы жай сөйлесдер жалғаулықты шылаусыз байланысса, онда ол сөйлем жалғаулықсыз қарсылықты салалас деп аталады.

6. Жаттығу жұмысы.

А) Кітапппен жұмыс.106-жаттығу. Берілген жай сөйлемдерге ойларыңнан қарама-қарсы мәнді жай сөйлем ойлап жазып, қарсылықты салалас құрау, сөйлем мүшесіне талдау.1.Жел саябырлаған сияқты, бірақ екпіні әлі де қатты болып тұр.2. Теңіз тынышталды, дегенмен су бетінде әлі де толқын иірімдері бар.3.Тау астындағы көлдің үңгірі жолдан алыс емес екен, дегенмен де көп жүруге тура келді. 4. Бұрын бай еді, бірақ қазір сіңірі шыққан кедей болып қалды. 5. Көп балалы үйдің шаң-шұңы көп болушы еді, алайда ешқандай шудың белгісі де естілмейді. 6. Жаз ортасы болып қалды, әйтсе де күзге дайындық әлі басталған жоқ.

107-жаттығу. Қарсылықты салалас сөйлем екенін дәлелдеп, сөйлем мүшесіне талдау.

Ә) Топшамамен жұмыс.

1-топшама. Құрмаластың қай түрі екенін тауып, сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Мұғалімнің жұмысында қиындықтар өте көп және мұғалімнің жауаптылығы да өте зор.

2-топшама. Құрмаластың қай түрі екенін тауып, сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Адамдарға мұғалімнің еткен әсері мәңгі қалып қояды, сондықтан да мұғалім өзін-өзі бақылай жүруге тиіс.

3-топшама. Құрмаластың қай түрі екенін тауып, сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Дүниенің төрт бұрышын тегіс кезіп шығады, бірақ қайда барса да көретіні - қазып жатқан көр болады.

4-топшама. Құрмаластың қай түрі екенін тауып, сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Құдайдың қаһарынан жалбарынып құтылуға болады,-халықтың қаһарынан жалбарынып құтылуға болмайды.

7. Постор қорғау. Тақырыпқа сәйкес әр түрлі тақырыпты қоғайды.

1-топ. Жалғаулықты қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді суретпен қалай түсіндірер едіңдер?Сурет салып, тақырыпты қорғау.( Екі адамның бір -біріне көңілсіз күйде қарап тұрған суреті)

2-топ. Жалғаулықсыз қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді қандай сурет салу арқылы түсіндіресіңдер?( Сөйлем схемасы. Дым білместің суреті. Сұрақ белгісі.)

3-топ. Қарсылықты салаластың екі түріне байланысты тыныс белгілеріне қатысты сурет салып, түсіндіру.(Схема арқылы түсіндіру)

8. Бекіту. «Ментальді картаға» салу. Балалар, бүгінгі сабақ тақырыбы бойынша нені үйрендік? Соны дөңгелектеп, ішіне бас әріппен жазып, картаға түсіреміз. Соны түсіндіреміз.

9. Үй тапсырмасы.

1)109-тапсырма. Мәтіннен өткен құрмалас сөйлемнің түрлерін теріп жазу, сөйлем мүшесіне талдау.

2) «Күш атасы - Қажымұқан» туралы эссе жазу. 10 сөйлемнен кем емес.