Жұртына білім сыйлаған

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

А.С.Пушкин атындағы №1 гуманитарлы -экологиялық мектеп-гимназиясы.

Тақырыбы: «Жүртына білім сыйлаган»

окырмандар конференциясының бшдарламасы (Ыбырай Алтынсариннің 165 жылдыгына арналган)

дайындаған: Ангаралиева П.Б.

Шымкент қаласы

Ыбырай Алтынсариннің 165 жылдық мерейтойына арналған оқырмандар
конференциясының бағдарламасы.

Конференция тақырыбы: Жүртына білім сыйлаған.

Мақсаты: Оқушыларға Ыбырайды әр қырынан таныту,шығармаларының ерекшелігін түсіндіріп, кітапханадағы бар шығармалармен таныстыру,олардың білімін ортаға салу, ойын өрбіту,Ыбырайдың қазақ даласына сіңірген еңбегінің маңыздылығын санасына жеткізу.

Көрнекі жабдықталуы: Ыбырай Алтынсариннің портреті, дойексоз, күй,кітапхана кормесі,қазақша киім.

Жүмыс барысы : Ортада - дәйексөз. Мүғалім соз алады.

Ол өмірдің ағымын жіті бақылай отырып, халықты терең түсіне білді. Барлык күш-жігерін және іс-әрекетін халық ағарту ісіне жүмсауды өзіне максат етіп қойды.

Ф.Д.Соколов

Міне, осы создерден кейін біз Ыбырай Алтынсариннің кім екендігін, әрі біздің осындай мектепте білім, алып козі ашық азамат болуымызға қандай еңбек еткендігін білуімізге болады. Әрине,бүл -тск соз басы. Ал ,енді оқырмандарымыз осы моселе тоңірегінде дер екен. Қүлақ түрейік.

Жүргізуші: Күн жарқын болсын ,кадірменді қонақтар мен оқырман қауым! Бүгінгі біздің конферециямыз ағартушы-педагог, балалар жазушысы, этнограф, фольклоршы, қоғам қайраткері Ыбырай Алтынсариннің 165 жылдьтғына арналады.

Ведущий: Ыбырай Алтынсарин- выдающийся просветитель, общественный деятель, педагог - новатор, ученый-этнограф, поэт и прозаик, один из основоположников казахской письменной литературы и литературного языка, создатель казхского алфавита на основе русской графики.

Күй ойнап түрады. 1 оқушы өлең оқиды. Жырын жаттап жатамыз Жалықпастан қыс-жазы. Үлы Ыбырай атамыз-Үстаздардың үстазы.

Үран тастап кеп елгс: "Кел, балалар, оқылық!"-Деген сөзін көңілге «Ықыласпен тоқылық!

Оқығаннан кезінде - Озған алғаш - сол екен! "Әліппенің" өзін де, Жазған алгаш- сол екен!

.. 4

Бұларды да мектепте Білдік алғаш- оқып біз! Үлы болып кетсек те, Үлы үстазға- шокіртпіз!

Жарасқан Әбдірашев

Жүргізуші: Үлы адамдардың өмірінде оларға жөн сілтеп отырған ардақты ата-аналары болған. Соның бірі - Ыбырайдың атасы Балғожа. Ол Ыбырайдың әкесі ерте қайтыс болғаннан кейін, баласының тәрбиесімен өзі айналысады. Баланы Орынбордағы орыс-қазақмектебіне береді. Балғожа баласы оқып жүрген кезінде былай сәлемдеме жіберіп отырған екен.

Балғожаньщ сөзі (2-окушы ).

Үміт еткен козімнің нұрьь балам,

Жаныңа жәрдем бсрсін хақ тағалам.

Атаң мүнда анаңмен есен-аман,

Сүйіп сәлем жазады бүгін саған.

Атандът сағындым деп асығарсың,

Оқуға коңіл бөлсең, басыларсың.

Ата-ананды онер білсең, асырарсың, <

Надан боп білмей қалсаң, аһ үрарсың.

Шырағым, мүнда жүрсең не етер едің, Қолыңа қүрық алып кетер едің. Тентіреп екі ауылдың ортасында Жүргенмен , не мүратқа жетер едің.

Ведущий : Талантливый юноша , считавший целью своей жизни, не погоню за карьерой и чинами ,а просвещение народа, с увлечением занимается педагогической деятельностью. В 1879 году Алтынсарин становится инспектором народных училищ торгайской области. При его прямом содействий открываются ссмь начальных школ для казахских детей, четыре двухклассных училища и учительская школа. Для школ нового типа педагог-просветитель пишет учебные пособия "Начальное руководство к обучению киргизов к русскому языку" и "Казахская хрестоматия".

Кітаптардың сол кездегі мүкабалары (көрсетіледі).

Жүргізуші: Ыбырайдың арман еткен мектебі 1864 жылы ашылады. Қазақ тілінде оқу қүралдарын жасаған кезде ол мектепте қазақ балаларына білім мен торбие берумен қатар ана тілін таза және үқыптылықпен үйретуді, шағын коркем шығармалар арқылы оларды жақсы мінез-қүлыққа баулуды коздейді. Жақынырақ танысқыларыңыз келсе, осы кітапханадағы мына шығармаларды алып, оқып көріңіздер (кітаптарды көрсетеді).

Ведущий: Ыбырай Алтынсарин персписывался с Николаем Ивановичем Ильминским более двадцати пяти лет. С болыним нетерпением ожидал Ыбырай вестей от друга, в письмах делился проблемами и советовался.

Көрініс. Хат жазып отырған Ыбырай (3-оқушы)

Кассетада: «Осы жылы қаңтардың 8-і күні менің көптен күткен арманым орындалып, мектеп ашылды. Оган 14 қазақ баласы кірді, борі де жақсы , есті балалар... . Қазақтар мектепке балаларын беруге ынталы екенін корсетіп отыр. Мен оқытуға өте қызу кірістім. Бүл балалар да менің айызымды қандырып, неборі үш айдың ішінде оқи білетін және орысша , татарша жаза білетін болды... Кейін парақор болып шықпаулары үшін оларға адамгершілік жағынан әсер етуге де бар күшімді салып отырмын. Күлсеңіз күле беріңіз, мен кейбір оқытудан бос уақыттарда оларға ресми түрде молда болып та қоямын, сөйтіп, оларға дін тарихынан білгенімді айтып, оған басқа да пайдалы және түсінікті оңгімелерді де қосып айтамын. Менің қашаннан арман-тілсгім-қалай да пайдалы адам болып шығу еді. Ал казір осыған қолым жетіп отырғанын ойласам, көңілім толық жүбаныш табады...«

Жүргізуші: Бүкіл өмірін ағарту ісіне арнаған Ыбырай өз өлеңдерінде халық ағарту идеясын көтереді. Кел, балалар, оқылық өлеңі жастарды оқуға, білім алуға шақыру үлгісінде жазылған. Өнер-білім бар жүрттар өлеңінде оқу, білім алудағы мақсат неде екенін ксңінен аша түседі.Ал Озен олеңінде табиғат сүлулығын барынша коркем жеткізеді.Ал енді оқырмандарымыздың осы өлендерді қаншалықты жүректеріне жақын қабылдап жүргендігін байқайық.

4-оқырман «Кел, балалар, оқылық

Кел, балалар, оқылық, Оқысаңыз балалар, Шамнан шырақ жағылар. Тілегенің алдыңнан Іздемей-ақ табылар.

Кел, балалар, оқылық. Оқығанды көңілге, Ықыласпен тоқылық.

Сиса көйлек үстіңде-Тоқуменен табылған. Сауысқанның тамағът-Шоқуменен табылған. Өнер-білім - борі де Оқуменен табылған.

Кел, балалар, оқылық. Оқығанды көңілге Ықыласпен тоқылық.

Надандықтың белгісі-Еш ақылға жарымас.

- ;

Жайылып жүрген айуандай Ак, қараны танымас. Аяңшыл ат арымас, Білім дегсн қарымас.

Кел, балалар, оқылық. Оқығанды коңілгс Ықыласпен тоқылык.

5-окырман Өнер- білім бар жүрттар.

Онер-білім бар жүрттар Тастан сарай салғызды. Айшылық алыс жерлерден

Козівді ашып-жүмғанша

Жылдам хабар алғызды.

Аты жоқ күр арбаны Мың шақырым жсрлерге Күн жарымда барғызды. Адамды күстай үшырды. Мал істейтін жүмысты От пен суға түсірді. Отынсыз тамақ пісірді. Сусыздан сусын ішірді.

Теңізде жүзді балықтай. Дүниені кезді жалықпай. Білгендерге осылар-Бәрі-дагы анықтай, Білмегенге танықтай. Біз де бекер жатпалык,, Осыларға таныспай.

«Онср- жігіт коркі « деп, Ескермедік мақалды... Біз болмасак, сіз барсыз, Үміт еткен достарым, Сіздсрге бердім батамды.

■ 6-өқырман «Өзен «

Таулардан өзен ағар сарқыраған, Айнадай сәуле беріп жаркыраған, Жел соқса, ыстық соқса бір қалыпта, Аралап тау мен тасты аркыраған.

Коңілің суын ішсең ашылады.

Дененде бар дертінді қашырады.

Оксіген оттай жанып жануарлар

Өзеннен рақат тауып басылады. Қойнында тілсіз түрған тоғайлар Шуылдап желмен бірге бас ұрады.

Он мың мал айдап өтсең де лай калмайды. Тасыса су бармаған сай қалмайды.

Тасыған өзсн судың қуатымен,

Кок шалғын шол бітпеген жай қалмайды.

Жургізуші: Ендігі оқырмандарымыз Ыбырай атамыздың әңгімелері, аудармалары₍^иші-(№ төңірегінде ойларын ортаға салғысы келіп отыр. Келіңіздер, ой болісейік.

7. оқырман Ыбырай Алтынсарин әңгімелерінін тәрбиелік мәні- баяндама.
   «Әке мен бала «Бір уыс мақта»-Ыбырай Алтынсарин-ағартушыөпедагог

8. оқырман Ыбырай аудармалары- баяндама Ыбырай Алтынсарин-выдающийся педагог

Ведущий Ыбырай Алтынсарин был пламенным борцом за прогрессивное

развитие казахского народа. Он заложил основы общсго и профессионального

образования, открыв начальные школы , ремесленные и женские училища.

Явился основателем педагогического образования в Казахстане, придавая

исключительное значение воспитанию подрастающего поколения в духе

гуманизма и любви к Родине.

Қазақша би.

Жүргізуші Қазақтың оку-ағарту ісіндегі тұңғыш кайраткері бола отырып, Ыбырай

Алтынсарин орыс ағартушыларның көзқарасы негізінде жас үрпақты төрбиелеуге

үмтылған жаңа ғылымның іргетасын калады, қазақтың жазба көркем әдебиетін

дамытты.Сөйтіп, Ыбырай шын мағынасында казақ арасынан шыккан түңғыш

кемеңгер болды, өз еліне «Еуропа мәдениетінің жарык соулесін таратты.

Бар білімнің бүлағы

Әліппеден басталар.

Балғын бала білімі

Тауды бүзып, тас жарар.

Енді Кітапханашыдан оз кормесін таныстыруын сүранамыз. (корсетеді) Осымен конференцияны аяқтаймыз. Сіздерге көп рахмет.

■