Русские поговорки

«Мың бір мақал,жүз бір жұмбақ»

Мақсаты: ана тілі туралы кең түсінік бере отырып тіл әуезділігін, көркемдігін, байлығын,шешендігін көрсететін нақыл сөздер,мақал-мәтелдер арқылы оқушы дүние танымын,ой өрісін дамыту.

Көрнекілігі: суреттер, қанатты сөздер.

Жүргізуші: «Тіл-халықтың ең ұлы байлығы» деген еді өткен заманымыздың көрнекті жазушысы.Халқымыз«Сөздің көркі- мақал»дейді.Тарихи әлеуметтік- өмір тәжірибелерін алып терең де зерделі тұжырым жасап, алтындай қорытып.алмастай шыңдап,айтатын мақал- мәтелдерді халық өлшеусіз көп шығарған. «Бір-бірлеп мың болады,тама-тама көл болады» демекші, ойлау мен сөзді саптау нақыштарымыз өзара ұқсас болатын «Мың бір мақал,жүз бір жұмбақ» ойынымызды бастаймыз.

Сіздерді ойынға қатысушы сыныптармен таныстырайын.(Ретімен қатысушылар таныстырылады негізі үш сынып 6-а,6-б,6-г).

Ойынның өтілу барысы.

1. «Мақал-сөздің мәйегі» (мақалдар сайысы)

2. «Сөз тапқанға қолқа жоқ»(жұмбақ сайысы)

3. «Тапқыр дос» (өлең құрастыру)

4. «Мәтелдер-көңіл айнасы»(мәтелмен жауап беру)

Жүргізуші: Мақал-мәтелдер талай замандар бойы қалыптасқан, ұрпақтан ұрпаққа ауысып келе жатқан асыл мұра. Қасиетті билер мен шешендердің дәстүрін жалғастырушылар сайысымыздың бірінші бөлімі мақал-мәтелдерге арналады. «Мақал-сөздің мәйегі»атты сайыс «Тіл» туралы мақалдар айтып жарысады,санына шектеу қойылмайды.

Тіл өзара сырласады,өсек-аяң сыбырлсады.

Ақыл мен мен білімнің тілмашы -тіл

Тіл жарасы бітпейді, оқ жарасы бітеді.

Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады.

Жүргізуші: Келесі сайысымыз «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деп аталатын жұмбақ сайысы.Әр сынып бір-біріне жұмбақ жасырап шешеді.

Жүргізуші: Бұл сайысымыз жазбаша өтеді,яғни мемлекеттік тілде ауыз екі сөйлеу білумен қатар сауатты жаза білуге де дағдылануымыз керек. Сол мақсатта сайысымыздың келесі бөлімі«Тапқыр дос» деп аталады,берілген сөздер бойынша өлең құрастыру.

6-а сыныбына

Тілім ...... .... аманат,

Аманатқа ... .... жамағат.

Ар- .... ...... жаманат

Өз ..... ..... бағалат

6-б сыныбына

Тілім .... -асылым, ..... арым ...... ,

Арым кетсе не ..... ...... менің?!

Бас кескендер ...... кесе ...... ,

Тілден ....... ....... жалын демім.

6-г сыныбына

Тілсіз ......- тіргім, ....... менің,

Тілсіз ...... болады ...... менің?

Өз халқыма ....... өз мәнінде,

Өз ....... оқылса ...... менің.

Жүргізуші: Келесі сайысымыз «Мәтелдер-көңіл айнасы » деп аталады.Мұнда берілген сұраққа мәтелмен жауап берулері керек:

Қар жана ма? (Қалауын тапса қар жанады).

Қарғыстың жаманы не?(Өзі білмеу, білгеннің тілін алмау).

Тас ауыр бола ма? (Тас түскен жеріне ауыр).

Кімнің малы түгел?(Басы аманның малы түгел).

Сиырдың сүті қай жерінде? (Сиырдың сүті тілінде).

Адамда арқау бар ма?(Ас адамның арқауы).

Адамның қолынан келмейтіні бар ма? (Қолыңнан келсе,қонышыңнан бас).

Кімнің кілті аспанда? (Кісінің кілті аспанда).

Ауыз бен қолды қандай жерде тыю керек?(Ішің ауырса,ауызыңды тый,көзің ауырса,қолыңды тый).

|Жүргізуші: Құрметті оқушылар! Міне «Мың бір мақал-жүз бір жұмбақ» ойынын ойнап жеңімпаздарымызды анықтадық. Ойынға ат салысқандарыңызғы сіздерге көптен-көп рахмет.

«Мың бір мақал,жүз бір жұмбақ»

Мақсаты: ана тілі туралы кең түсінік бере отырып тіл әуезділігін, көркемдігін, байлығын,шешендігін көрсететін нақыл сөздер, мақал-мәтелдер арқылы оқушы дүние танымын, ой өрісін дамыту.

Көрнекілігі: суреттер, қанатты сөздер.

Жоспар:

1. «Мақал-сөздің мәйегі» (мақалдар сайысы)

2. «Сөз тапқанға қолқа жоқ» (жұмбақ сайысы)

3. «Тапқыр дос» (өлең құрастыру)

4. «Мәтелдер-көңіл айнасы» (мәтелмен жауап беру)

Барысы.

Мұғалім: Құрметті ұстаздар,оқушылар! Еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіл қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» заңы күшіне енді.Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз -тіліміз. Әрбір тілде сақталып келген сөздің інжу-маржаны да атам заманнан бері жасалып келе жатқан көне мәдениеттің көзі. «Бір-бірлеп мың болады,тама-тама көл болады» демекші, ойлау мен сөзді саптау нақыштарымыз өзара ұқсас болатын«Мың бір мақал ,жүз бір жұмбақ» сайысымызды бастаймыз.

Жүргізуші: «Тіл-халықтың ең ұлы байлығы» деген еді өткен заманымыздың көрнекті жазушысы.Халқымыз «Сөздің көркі- мақал»дейді. Тарихи әлеуметтік- өмір тәжірибелерін алып терең де зерделі тұжырым жасап, алтындай қорытып.алмастай шыңдап,айтатын мақал- мәтелдерді халық өлшеусіз көп шығарған. «Мың бір мақал ,жүз бір жұмбақ» атта сайыс сабағымызды бастау рұқсат етіңіздер.

Сіздерді ойынға қатысушы сыныптармен таныстырайын. (Ретімен қатысушылар таныстырылады 6-а,6-б,6-г).

Жүргізуші: Мақал-мәтелдер талай замандар бойы қалыптасқан, ұрпақтан ұрпаққа ауысып келе жатқан асыл мұра. Қасиетті билер мен шешендердің дәстүрін жалғастырушылар сайысымыздың бірінші бөлімі мақал-мәтелдерге арналады. «Мақал-сөздің мәйегі» атты сайыс «Тіл» туралы мақалдар айтып жарысады,санына шектеу қойылмайды.

Тіл өзара сырласады, өсек-аяң сыбырлсады.

Ақыл мен мен білімнің тілмашы -тіл

Тіл жарасы бітпейді, оқ жарасы бітеді.

Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады.

Жүргізуші: Келесі сайысымыз «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деп аталатын жұмбақ сайысы.Әр сынып бір-біріне жұмбақ жасырап шешеді. Жұмбақты көп айтып,шешкен сынып жеңімпаз болады.

Жүргізуші: Бұл сайысымыз жазбаша өтеді,яғни мемлекеттік тілде ауыз екі сөйлеу білумен қатар сауатты жаза білуге де дағдылануымыз керек. Сол мақсатта сайысымыздың келесі бөлім і «Тапқыр дос» деп аталады,берілген сөздер бойынша өлең құрастыру.

6-а сыныбына

Тілім ...... .... аманат, Тілім менің ғасырлардан аманат,

Аманатқа ... .... жамағат. Аманатқа адал болсын жамағат.

Ар - .... ...... жаманат Ар - намысқа келтірмейік жаманат,

Өз ..... ..... бағалат Өз тіліңді өзгелерге бағалат!

6-б сыныбына

Тілім .... -асылым, арым ...... ,

Арым кетсе не ..... ...... менің?!

Бас кескендер ...... кесе ...... ,

Тілден ....... ....... жалын демім.

6-г сыныбына

Тілсіз ......- тірегім, ....... менің,

Тілсіз ...... болады ...... менің?

Өз халқыма ....... өз мәнінде,

Өз ....... оқылса ...... менің.

Жүргізуші: Келесі сайысымыз «Мәтелдер-көңіл айнасы » деп аталады.Мұнда берілген сұраққа мәтелмен жауап берулері керек:

Қар жана ма? (Қалауын тапса қар жанады).

Қарғыстың жаманы не? (Өзі білмеу, білгеннің тілін алмау).

Тас ауыр бола ма? (Тас түскен жеріне ауыр).

Кімнің малы түгел? (Басы аманның малы түгел).

Сиырдың сүті қай жерінде? (Сиырдың сүті тілінде).

Адамда арқау бар ма? (Ас адамның арқауы).

Адамның қолынан келмейтіні бар ма? (Қолыңнан келсе,қонышыңнан бас).

Кімнің кілті аспанда? (Кісінің кілті аспанда).

Ауыз бен қолды қандай жерде тыю керек? (Ішің ауырса,ауызыңды тый,көзің ауырса,қолыңды тый).

Жүргізуші: Сайысқа қатысушылар марапатталады.Сөз тәрбие ісі жөніндегі директордың орынбасарына беріледі.

Жүргізуші: Құрметті оқушылар! Міне «Мың бір мақал,жүз бір жұмбақ» атты тақырыппен сыныптар арасында ұйымдастырып отырған сайысымыз осымен өз мәресіне жетті. Ойынға ат салысқандарыңызға сіздерге көптен-көп рахмет. Қош,сау болыңыздар.

6-а сыныбына

Тілім ...... .... аманат,

Аманатқа ... .... жамағат.

Ар- .... ...... жаманат

Өз ..... ..... бағалат

6-б сыныбына

Тілім .... - асылым, арым ...... ,

Арым кетсе не ..... ...... менің?!

Бас кескендер ...... кесе ...... ,

Тілден ....... ....... жалын демім.

6-г сыныбына

Тілсіз ...... - тірегім, ....... менің,

Тілсіз ...... болады ...... менің?

Өз халқыма ....... өз мәнінде,

Өз ....... оқылса ...... менің.

6-а

Тілім менің ғасырлардан аманат,

Аманатқа адал болсын жамағат.

Ар - намысқа келтірмейік жаманат,

Өз тіліңді өзгелерге бағалат!

6-б

Тілім менің-асылым, арым менің,

Арым кетсе не пайда барым менің?!

Бас кескендер тілімді кесе алмаған,

Тілден бұрын кетеді жалын демім.

6-г сыныбына

Тілсіз менің- тірегім, дінім менің,

Тілсіз қандай болады күнім менің?

Өз халқыма жетеді өз мәнінде,

Өз тілімде оқылса жырым менің.