НИЗАМОВОЙ ЭЛЬМИРЫ Түп вә ясалма сүпәтләр Улкеншыганской средней школы

Мавзу Түп вә ясалма сүпәтләр. 339-342 көнүкмиләр.

Мәхсәт Оқуғучиларниң өткән дәрисни қанчелик өзләштүргәнлигини

байқаш, пишшиқдаш;

Оқуғучиларни оюн элементлири арқилиқ чоңқур ойлашқа, ижадий

издинишкә тәрбийәләш;

Оқуғучиларниң еғизчә вә язмичә нутқини ашуруш, толуқ ой-

пикрини йәткүзүшкә, өз алдиға ишләш қаблийәтлирини

риважиландуруш.

Дәрисниң түри Қелиплашмиған дәрис түри

Пәнләр ара бағлиниш оқуш, математика, қазақтілі, дуниятонуш.

Көрнәкликләр сүрәтләр, плакатлар, кәсмә сүрәтләр, схема, карточкилар.

Дәрисниң бериши

1. Уюштуруш пәйти

Оқуғучиларни түгәлләш. диққитини дәрискә жәлип қилиш.

Психологиялик тәйярлиқ «Смайликлар»

Оқуғучилар өзлириниң кәйпиятлирини мошу сүрәтләр арқилиқ көрситиду.

2. Өй тапшурмисини тәкшүрәш.

• Өйгә қандақ тапшурма берилди?

• қаидә ядлаш вә 338-көнүкмә.

Өй ишини карточкилар арқилиқ йәкүнләш.

Сәгәклик минути

Ормандики ейиқниң

Бөлжиргини көп екән.

Терип-терип алайлуқ

Халтимизға салайлуқ.

3. Өткән мавзу бойичә билимини бәкитиш. «Балисини тап» оюни.

Сийирниң балиси - мозай

Атниң балиси - тай

төгиниң балиси - ботлақ

Мөшүкниң балиси - аслан

4. Мәхсәт қоюш басқучи

• Бүгүнки уйғур тили дәрисидә түп вә чсалма сүпәтләр тоғрисидики билимимизни пишшиқдаймиз.

Балилар «Тез ойла» оюни арқилиқ түп вә ясалма сүпәтләрни тапиду.

Мәсилән: Йоған, йоруқ, егиз, чоң, кичик, қишлиқ, билимлик, сусиз, өткүр, бәхитлик, қорқақ, тикәнсиз,балилиқ, қара, тағил, сумбатлиқ.

5. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

• Балилар, гүллүк сөзи қандақ сүпәт? (ясалма)

• Гүл - қайси сөз түркүми? (исим)

• Демәк, ясалма сүпәтләр исимларға, пеилларға һәр хил қошумчиларниң улиниши арқилиқ ясилиду. Мәсилән:

жан-жанлиқ, ис-ислиқ, ас-асқақ.

Қазақ тілі дәриси билән бағлаштуруш.

Сүпәт - сын есім

Түп сүпәт - сапалы сын есім

Ясалма сүпәт - қатысты сын есім

Сүпәт адәм вә нәрсиләрниң рәңгини, тәмини, һәжимини, бәлгүсини билдүриду. Сүпәтләргә қандақ? қайси? дегән соаллар қоюлиду. Мәсилән:

ақ (қандақ?) кийим, бүгүнки (қайси?) дәрис

339-көнүкмә. Тахтида иш.

1. Шәртини оқуш.

2. Жүмлә ойлап йезиш.

3. Түп вә ясалма сүпәтләрни тепиш.

4. Ясалма сүпәтләрниң ясилиш йолини чүшәндүрүш.

Сәгәһләндүрүш минути. «Ким әқиллик?»

а) Миқ қақидиған жабдуқ? (болқа)

б) Мүңгизи вә сақили бар өй һайвини? (өшкә)

в) Адәмниң бешида немә өсиду? (чач)

г) Зоопаркта явайи һайванлар туридиған? (қапаз)

д) Ечилмиған қезилма байлиқ? (ғәзнә)

е) Икки санни қошқанда нөл чиқамду? (0+0=0)

ж) Бири иккинчисиниң қулиғиға киргән достлар? (жиңнә вә жип)

з) Иккиси қарап туриду, иккиси аңлап туриду. (көз вә қулақ)

и) Сән вә мән, һә сениң билән мән. Биз қанчә? (иккимиз)

340-көнүкмә. Язмичә иш.

Қиш - қишлиқ.

Әдәп - әдәплик

Интеллектуаллиқ оюн.

а) Бош чақмақларға «Қ» һәрипи билән башлинип, «Қ» һәрипи билән аяқлишидиған сөзләрни йезиш керәк.

Қ

қ

Қ

қ

Қ

қ

Қ

қ

Қ

қ

ә) Төвәндики сөзләрниң һәриплиини алмаштуруш йоли билән йеңи мустәқил сөзләрни тепиңлар.

қора - дора той - қой чойла - һойла

тала - дала сай - лай нөл - көл

кала - чала ай - өй пада - дада

палта - халта чай - май пана - чана

б) Дудуқлимай тез оқи.

Читадики аппақ өй

Черепица япқан өй

Чепионат өткәндә

Чемпионлар ятқан өй

Щетка, щетка, щеткилар

Нәччә түрлүк щетка бар

Бири чишни жуйиду

Бири чаңни жутиду.

в) Полиглот

Сүпәт - прилагательное, сын есім

Пеил - глагол, етістік

Исим - имя существительное, зат есім

Чирайлиқ - красивый, көркем

Һорун - лентяй, жалқау

дәрис - урок, сабақ

Сизиқ - линия, сызық

Китап - книга, кітап

Нахша - песня, ән

6. Йеңи дәрисни чүшәнгинини тәкшүрүш басқучи.

• Балилар, мана бүгүнки дәристә түп вә ясалма сүпәтләр тоғрилиқ чүшиник алдиңлар. Қаидини тәкрарлитиш.

«Ким диққәтчан» оюни.

-түп сүпәтләрни атайду.

-ясалма сүпәтләрни атайду.

7. Йәкүнләш.

8. Өйгә тапшурма 341-көнүкмә.

9. Баһалаш.