• Һаумыһығыҙ, хәйерле иртә! Кәйефтәрегеҙ нисек, балалар?
• Ҡояшлы иртә кеүек.

4. Актуалләштереү.

5. Уҡыу мәсьәләһен ҡуйыу.Проблемалы хәл-осраҡтар балаларҙа ҡыйынлыҡ барлыҡҡа килтерә, аптырау тойғоһо уята һәм яңы материалға ҡарата ҡыҙыҡһыныу уята.

6. Уҡыу мәсьәләһен сисеү.

-Башҡорт телендә интонация буйынса өс төрлө һөйләмдәр бар: һорау, хәбәр, өндәү. (5-се слайд)

Балаларҙы һөйләм төрҙәре менән таныштырып үтеү .

Һорауҙы белдергән һөйләм һорау(вопросительное предложение) тип атала. Ул һорау интонация менән эйтелә һәм аҙағында һорау билдәһе(вопросительный знак) ҡуйыла. Мәҫәлән: Бөгөн көн һалҡынмы? Бөгөн көн ниндәй? Һорау мәғәнәһе -мы,-ме ялғауҙары һәм һорау һүҙҙәре менән белдерелә.(6-сы слайд)

Һорау һөйләмгә яуап биреүсе һөйләм хәбәр һөйләм (повествовательное предложение) тип атала.Хәбәр һөйләм тыныс тауыш (интонация) менән әйтелә. Уның аҙағында нөктә (точка) ҡуйыла. Миҫал: Мин "Аҡбуҙат" журналын уҡыйым.(7-се слайд)

Һоҡланыуҙы, бойороуҙы, көслө тойғоно белдергән һөйләм өндәү һөйләм тип атала. Уның аҙағында өндәү билдәһе(восклицательныц знак) ҡуйыла. Мәҫәлән: Кешеләргә гел яҡшылыҡ эшлә! (8-се слайд)

Физкульминуттар ҡулланыу ҙа отошло. Бының нигеҙендә уҡыусы менән уҡытыусы араһында тулыһынса аңлашыу мөнәсәбәте ята. Ошо минуттар балаларға, бигерәк тә инде башланғыс класс уҡыусыларына физик яҡтан бик кәрәк.

7. Физтәнәфес. 1,2,3-беҙҙә берҙәм көс

Туған телгә өйрәтеүҙең тағы бер мөһим бурысы булып, балаларҙың һөйләү телмәрен үҫтереү тора.

8.-Балалар, хәҙер ниндәй йыл миҙгеле бара? Ниндәй ҡыш айҙарын беләһегеҙ? Нисек үҙгәрә тәбиғәт күренештәре? Һоҡланғыс та һуң беҙҙең яҡтарҙа ҡыш! Буранда ла, салт аяҙ көндәрҙә лә ғәжәп матур ул! Аҡ юрған ябынған яландар, мамыҡ шәл бәйләгән ағастар, боҙ аҫтына йәшеренгән йылғалар, ҡояшта йымылдап ятҡан ҡар бөртөктәре- бөтәһе лә гүзәл! Тик ул гүзәллекте күрә, аңлай, ярата белергә генә кәрәк.

(9-сы слайд) Ошо текст буйынса эштәрҙе үтәйек. Һөйләмдәрҙе уҡып, тыныш билдәләрҙе ҡуяйыҡ.Дәфтәрҙәргә яҙҙырыу.(10-сы слайд)-тикшереү.

Рус телле мәктәптәрҙә башҡорт теле дәрестәрендә һүҙлек эшенә күп иғтибар һәм ваҡыт бүленә. Уҡыусыларға ярҙам булып һәр шиғыр йә хикәйә аҙағында һүҙҙең тәржемәһе бирелә. Иң мөһиме- уҡыусы һүҙҙе аңлаһын һәм телмәрҙә дөрөҫ ҡулланырға өйрәнһен.

• Балалар, ҡар яуғанын төрлөсә эйтеп була.

Эй күңелле! Тәү тапҡыр

Ҡар яуҙы бит ябалаҡлап

Уңған да һуң, көн эсендә

Бөтә ерҙе ҡуйҙы аҡлап. (11,12,13слайдтар)

Баланың фекерләү ҡеүәһен арттырыу өсөн йомаҡ ҡойоу, сисеү- борон-борондан килгән иң мөһим сараларҙың береһе. Йомаҡтарҙың асылына, тәбиғәтенә, "йәбешкәгенә" зирәк бала ғына төшөнә. Зирәклек тәрбиәләү- башҡорт халҡының иң хөрмәтле эштәренән һаналған.

9.14,15-се слайдтар. Йомаҡты сисеү, тыныш билдәләрҙе ҡуйыу.

10.Дәреслек менән дә эштәрҙе байтаҡ үтәбеҙ.Дәреслек-ул баланың һәм уҡытыусының да иң мөһим нәмә.

131-се күнегеү. Йомаҡтарҙы уҡыу, яуаптарын табыу. Йомаҡтарҙан һорау, хәбәр һөйләмдәрҙе күсереп яҙыу.

Сәйәхәт дәрестәрендә йә айырым формаларҙы ҡулланып Башҡортостан ҡалалары, уның баш ҡалаһы менән таныштырам.

11.16,17,18 слайдтар

Өфө ҡалаһында Совет майҙаны бар. Ул бик матур күренеш.Өфө-матур ҡала! Ҡаланың билдәле күренеше-Ләлә Тюльпан мәсете.

Һеҙ циркта булғанығыҙ бармы?

- Һөйләмдәрҙе ниндәй интонация менән уҡыйбыҙ? Ни өсөн? Бындай интонация ниндәй мәғәнәне белдерә?

Проектлау ысулы-яңылыҡлы алым. Уның нигеҙендә проблема тыуҙырыу ята. Был ысул белемдәрҙе дөйөмләштерә, танып белеү эшмәкәрлеген нығыта.Бөгөнгө уҡыусыларыбыҙ бер нисә телде өйрәнеүен иҫәпкә алып беҙ инглиз теленән башҡорт теленә тәржемә итеү эштәрен дә башҡарабыҙ.

12.Проект эш. Альбом биттәрендә 2-гә бөкләп беренсе яртыһында рәсем төшөрөргә, ә икенсе яртыһында мөмкин тиклем ошо рәсем буйынса һөйләмдәр(һорау) төҙөп яҙыу.

13. Рефлексия. Интонация буйынса ниндәй һөйләмдәр була? Һорау, хәбәр, өндәү һөйләм-интонация, тыныш билдәләре? 18-слайд, 19-слайд

14. Өйгә эш.Проектты яҡларға, тәүҙә төркөмдәр буйынса. Аҙаҡ йомғаҡлау дәресендә һәр уҡыусы класс алдында темаһын яҡлай.

Ошондай эш алымдары ярҙамында үткәрелгән дәрестәр уҡыусыларҙа телгә ҡыҙыҡһыныу, һөйөү тәрбиәләй.

Уҡыусыларҙың һөйләү телмәрен һәм ижади фекерләүен үҫтереү

Кеше фекерен, теләк һәм хистәрен башҡаларға һөйләү телмәре аша еткерә. Ул ни тиклем нығыраҡ үҫешкән, камиллашҡан булһа, бала үҙ фекерен шул тиклем еңелерәк аңлай. Баланың һөйләү телмәрен үҫтереү уй-фекерҙе сағылдырыу өсөн кәрәкле һүҙҙәр табыу, уларҙы урынлы ҡулланыу, йәғни әҙәби телдә йөкмәткеле итеп һөйләргә өйрәтеү ул. Шуға күрә, башланғыс мәктәптә төп иғтибар шул: эшкә бирелеп, системалы рәүештә һәр дәресте алып барыу. Уҡыусыларҙың иғтибарын йәлеп итеү өсөн төрлө эш сараларын һайлайым. Был маҡсатта түбәндәге эш төрҙәрен файҙаланам:

1 .Башланғыс синыфтарҙан уҡ туған телде өйрәнә башлар алдынан иң тәүҙә: өндәрҙе дөрөҫ әйтергә өйрәтәм, һәр һүҙҙең мәғәнәһен аңлатам, һөйләмдәр төҙөп һәм дә уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү өҫтөндә эшләйем. һорауҙарға яуап биреү, тиҙәйткестәр, һанашмаҡтар, шиғырҙар, тел шымартҡыстарҙы үҙ аллы, хор менән ҡабатлау, иң мөһиме- өндәрҙе дөрөҫ әйтә белеү. Балаларҙың йәш үҙенсәлектәрен өйрәнеп, телде үҙләштереүгә йүнәлтелгән эффектлы алымдарҙы эҙләйем. Бәләкәй синыф уҡыусыларының хәтерләү һәләте үҫеш ала. Улар ишетеп, күреп иҫтә ҡалдыра алалар.

2. Дәрестәрҙә ҡулланылған яңылыҡлы алымдар араһында проектлау ысулы айырым урынды биләй. Проекттың нигеҙендә проблема тыуҙырыу ята. Мәктәп шарттарында был ысул менән эшләү балаларҙың белемен дөйөмләштерә, танып белеү эшмәкәрлеген нығыта, ижади эҙләнеү күнекмәһен үҫтерә, дәрескә ҡыҙыҡһыныу арттыра.

3. Дәрестәрҙә проблемалы мәлдәр тыуҙырыу. Проблемалы хәл-осраҡтар Заман менән бер юлдан атлап, яңынан-яңы башҡорт теле һәм әҙәбиәтенә эффектлы юлдар эҙләгәндә һәм тапҡанда, туҡтауһыҙ камиллашҡанда ғына ыңғай һөҙөмтәләргә ирешеп була. Уҡыусыларҙы һәр ваҡыт яңы технологиялар менән тәьмин итеп, яңы аҫыштар булдырырға, артабан да башҡорт телен-туған телебеҙҙе нығытыу өҫтөндә эшләйем. Һөҙөмтәһендә беҙҙең уҡыусыларыбыҙҙың уңыштары байтаҡ артты. Бәләкәйҙән башлап уҡыусылар төрлө сценарийҙарҙа актив ҡатнаша. Беҙ төрлө конкурстарҙа, олимпиадаларҙа яҡшы маҡсаттарға ирештек.

Дәрестең планы

1. Ойоштороу.

2. Мотивация (хикәйә һөйләү)

3. Тиҙәйткесте әйттереү, число, матур яҙыу-1 слайд

4. Актуалләштереү (һүрәттәр)-2 слайд,өйгә эш (интонация)-аңлатмалы һүҙлек

5. Уҡыу мәсьәләһе ҡуйыу(тыныш билдәләрҙе ҡуйыу)-3 слайд

6. Проблемная ситуация(ҡаршылыҡ ҡуйыу), тема-4 слайд

7. Интонация буйынса һөйләмдәр төрҙәре-5 слайд

8. Һорау һөйләм-6слайд

9. Хәбәр һөйләм-7 слайд

10.Өндәү һөйләм-8 слайд

11. Физтәнәфес

12.Ҡыш тураһында әңгәмә. Текст буйынса эш-9,10 слайд

11,12,13 слайдтар-ҡар тураһында

13.Йомаҡты сисеү-14,15 слайд

14. Дәреслек менән эш, 2 һөйләм(һорау,хәбәр)

15.16,17,18 слайд-һөйләмдәрҙең төрҙәрен билдәләү

16.Проект эш, һорау һөйләмгә миҫал-19 слайд

17.Рефлексия, йомғаҡлау-20,21 слайд

Мин бөгөн бишле алдым

Тышта әкрен генә ҡар яуа

Ниндәй матур көн

Һин Өфөлә булғаның бармы

Иртәгә кесаҙна көнө була

Мин бөгөн бишле алдым

Тышта әкрен генә ҡар яуа

Ниндәй матур көн

Һин Өфөлә булғаның бармы

Иртәгә кесаҙна көнө була

Мин бөгөн бишле алдым

Тышта әкрен генә ҡар яуа

Ниндәй матур көн

Һин Өфөлә булғаның бармы

Иртәгә кесаҙна көнө була

Һөйләмдәргә тыныш билдәләре ҡуй

• Мин бөгөн бишле алдым

• Тышта әкрен генә ҡар яуа

• Ниндәй матур көн

• Һинең Өфөлә булғаның бармы

• Иртәгә кесаҙна көнө була

Дәрестең темаһы

Интонация буйынса

Һөйләм төрҙәре

Интонация буйынсаһөйләмтөрҙәре:

• Һорау

• Хәбәр

• Өндәү

Һорау һөйләм

• Һорауҙы белдергән һөйләм һорау(вопросительное предложение) тип атала. Ул һорау интонация менән эйтелә һәм аҙағында һорау билдәһе(вопросительный знак) ҡуйыла. Мәҫәлән: Бөгөн көн һалҡынмы? Бөгөн көн ниндәй? Һорау мәғәнәһе -мы,-ме ялғауҙары һәм һорау һүҙҙәре менән белдерелә. Ҡасан? Ҡайҙа? Нисек? Ниндәй?

• һәм башҡа.