Физик һәм рухи сәләмәтлек – йәшәү нигеҙе

Башҡарҙы:

Өфө ҡалаһы

83 -сө лицейҙың

башҡорт теле уҡытыусыһы

Нәҙербаева Лена Сәғәҙей ҡыҙы

Физик һәм рухи сәләмәтлек - йәшәү нигеҙе

Маҡсат: Сәләмәтлеккә зыянлы тәьҫирҙәр тураһында мәғлүмәт биреү, уҡыусыларҙа физик һәм сәләмәт йәшәүгә ынтылыш, рух тәрбиәләү.

Йыһазландырыу:

1. Ауырыу аш менән инә,

Аш менән сыға.

2. Һаулығың - байлығың.

3. Тыныс йәшәргә теләһәң, телеңде тый,

Оҙаҡ йәшәргә теләһәң, ауыҙыңды тый.

4. Башы һауҙың малы һау.

5. Сәләмәт тәндә - сәләмәт аҡыл.

Эпиграф:

Иң әүәл паклау кәрәк эстен керен,

Эстә тулып ятмаһын һаҫыҡ эрен.

Эй, дәриға! Эс таҙарһын, эс таҙарһын!

Булмаһа, файҙа бирмәҫ ҡоро белем.

М.Аҡмулла. (дәриға- ҡыҙғаныс, аяныс)

1. Уҡытыусының инеш һүҙе.

"Японияның Окинава тигән утрауы Ер шарының иң сәләмәт мөйөшө тип

йөрөтөлә. Унда кешеләр 100 йәшкә саҡлы йәшәп сирҙән түгел, ә ҡартлыҡтан үлә. Бында заманыбыҙҙың иң яман сирҙәре тураһында ишетеп кенә беләләр. Бында 1,3 млн. кеше йәшәй. Шуның 400-ләбе 100 йәштән уҙған, әүҙем йәшәү рәүеше алып бара. Был утрауҙа йәшәүселәрҙең сере ниҙә? Ҡыҫҡа ғына итеп әйткәндә, дөрөҫ туҡланыуҙа, физик күнкмәләрҙә һәм рухи традициялар бындағы халыҡҡа йәшәү көсөн һаҡлауға, ғүмерҙе оҙайтыуға ярҙам итә. Улар тәбиғәт көстәренә табына һәм яҡындарына ярҙам итеүҙе төп бурысы тип иҫәпләй.

2. Әңгәмә өсөн һорауҙар.

Уҡытыусы. Ә беҙҙә сәләмәтлекте ҡайғыртыу нисек тора, нимәләр эшләнә?

Яуап. Президентыбыҙ 2003 йылды Сәләмәтлек йылы, 2005 йылды - Наркоманияны, алкоголизмды, тәмәке тартыуҙы киҫәтеү йылы тип иғлан итте.

Уҡытыусы. Һәр кемдең оҙаҡ, ауырымай йәшәгеһе килә. Кешегә ғүмер бер генә тапҡыр бирелә бит. Шуға күрә, сәләмәтлекте һаҡлаһаң ғына һау булырһың. Күп осраҡта кеше үҙ теләге менән үҙенә ауырыу ала. Ниндәй зыяндар тураһында беләбеҙ?

Яуап. Тәмәкенең, араҡының, наркоманияның.

Уҡытыусы. Әйҙәгеҙ, ошо турала сәхнәләштереү ҡарап үтәйек.

Тәбиғәт күренеше, сәхнә уртаһында өс ҙур күл. Ҡулына өс һауыт тотоп Шүлгән инә. Беренсе һауытҡа -"Иҫерткес үле һыу", икенсеһенә- "Киптергес үле һыу", өсөнсөһөнә - "Тилерткес үле һыу" тип яҙылған.

Шүлгән.

Ләзәттәрҙең тәүгеһе- араҡы булһын,

Яйлап ҡына кешеләрҙең

Бар аҡылын юйһын. (тәүге һауытын күлгә бушатып, икенсеһенә китә).

Икенсе ләззәт- тәмәке булһын,

Тартҡан һайын кешеләрҙең

Эсенә мәкер тулһын. (һауытын бушата)

Ләзәттең өсөнсөһө - наркотик булһын,

Шашһын, тилерһен, кеше,

Бар ҡот юҡ булһын! (һауытты бушатып, ҡаса)

Урамда уйнашып йөрөгән балалар, һыуһап килеп, күлдәрҙән һыу эсеп, ағыуланалыр. Урал килеп сығып, аптырап ҡала, Шүлгәндең эше икәнлеген аңлай. Һыу эсеп өлгөрмәгән ҡайһы бер балалар илашалар.

Балалар. Улар һыу эстеләр, һыу ғына эстеләр...

Урал. Был һыу ғына түгел шул...Улар донъялағы иң яман ағыуҙан ауыҙ иткәндәр. Был ағыуҙарҙың береһе - тәмәке. Тәмәке - ул ағыу. Уның төтөнөндә аммиак, углевод оксиды, сероводород, синиль кислотаһы, никотин, терегөмөш, ацетон, ҡурғаш, дегет һәм башҡа канцероген матдәләр бар. Уларҙан кешенең бөтә органдары ла зарар күрә, үпкәләге яман шеш - тәмәкәселәрҙә иң йыш осраған сир.

Тәмәкенең зыяны тураһында тәрән аңлап, уға ҡаршы көрәшеүселәр ҙә бар республикала. Шуларҙың береһе - Заря Бикташева. Уның тураһында һеҙ уҡыусылар нимәләр беләһегеҙ?

Уҡыусыларҙың яуабы. Заря Бикташева - ике бала әсәһе, Өфөлә йәшәй. Бер ҡатындың лифтта тәмәке төтөнөнән үлгәндән һуң, тәмәкегә ҡаршы көрәш башлай. Ә теге ҡатын йөрәк сирле була. З.Бикташева нисек көрәш алып бара? Ул : "Тәмәкесе үҙ ғүмерендә 5-тән 7 меңгә саҡлы АҠШ долларын йәки ике иномарканы елгә осора", -тигән яҙыуҙы автобустың тәҙрәләренә яҙған. Был саҡырыуҙы листовкаларға, мәктәп класы стеналарына яҙырға кәрәк тип иҫәпләй.

Урал. Икенсеһе - араҡы, иҫерткес эсемлек, халыҡ уны "йәшел йылан" тип тә йөрөтә. Араҡы ғаиләләге ығы-зығы һәм талашҡа, үҙеңде һәм туғандарыңды хурлыҡҡа ҡалдырыуға, ғөмүмән, кешелек сифаттарын юғалтыуға сәбәпсе.

Өсөнсөһө - наркотик, ул бәләнең иң ҙуры. Ул кешене тулыһынса тилертә. Наркотик тәмләп ҡараған кеше уның ҡолона әүерелә. Артабан организм бер туҡтауһыҙ "доза" талап итә. Аңы томанланған наркоман наркотик һатып алыу өсөн ҡайҙан аҡса табыу тураһында ғына уйлай башлай. Ахырҙа ул урлаша, кеше талай, башҡа насар юлдарға бара...

Шүлгәндең был бысраҡлығын таҙартыр өсөн тереһыу алып килдем, был изге һыу бысраҡлыҡтарҙы йыуып алып китер. Ә һеҙ, уҡыусылар, бындай насар юлдарға, насар нәмәләрҙе ауыҙ итмәгеҙ, йүнәлеү юлдары бик ҡатмарлы.

Уҡытыусы. Үҙ аллы тормош юлында һеҙҙе һағалап торған ҡурҡыныс ағымға бирешмәҫ өсөн кеше үҙендә нимә тәрбиәләргә тейеш?

Яуап. Көслө рух, ихтияр көсө.

Уҡытыусы. Сәләмәтлекте сыныҡтырыу кеүек, рухты ла сыныҡтырыу кәрәк. Нәфис әҙәбиәт уҡыу, халыҡ ижады, тарихы менән ҡыҙыҡһыныу,халыҡ педагогикаһына, дингә таяныу, донъяға битараф булмау - рухты байыта. Ә рухлы кеше - сәләмәт кеше.

Йомғаҡлау.

Заявка

на участие на районном конкурсе на лучшую организацию антинаркотической работы среди образовательных организаций Орджоникидзевского района городского округа город Уфа Республики Башкортостан в рамках реализации комплексной профилактической программы «Здоровая молодежь - успешная Россия»

Надербаева Лена Сагадеевна - учитель башкирского языка МБОУ Лицея №83, 8 963 135 07 13, [email protected]

Тема: "Физик һәм рухи сәләмәтлек - йәшәү нигеҙе" классный час для учащихся 5 кл.