Статья Қалай талап ету керек

Раздел Начальные классы
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Қалай талап ету керек

№65 мектеп-психологы

Исаева Манура Нурлановна



Талапты орындау ғана емес, сонымен бірге талапты қоя білу де оңай жұмыс емес. Әр талапты орындауға әр алуан күш -жігер де керек болады.Мұның үстіне жұмсалатын сол күш-жігер қойылатын талаптың ауыр-жеңілдігіне емес,балалардың соған қалай қарайтындығына байланысты. Мысалы, мектеп оқушысы күн сайын тісін тазарту және жұмыс столының шаңын сүртуден гөрі асыранды итті күту,оған тамақ беру міндетін оңайырақ атқарар еді. Әрдайым мезгілінде және сапалы орындалсын десек,өзіміз қоятын белгілі бір талаптарға деген бала ықыласының бар-жоғын да білуіміз шарт. Өзіміздің, ересек адамдардың тәрбие жұмысымызға көмегін тигізетін талаптарға баланың ынта-ықыласын тудыратын не нәрсе екен? Мысалы,кез келген жаста ер бала да қыз бала да өздеріне тосын болып көрінген жаңалықтан туар талаптарды орындауға біршама тырысып бағады. Бір сөзбен айтқанда, қиын болса да өзі үшін жаңа нәрсені,мүмкіндігінше, жақсы істеуге тырысады, бір жасағанын қайта жасауға тырысады, бір жасағанын қайта жасауға дайын тұрады,істеген істерінің нәтижесін қарап берілген кеңесті әдеттегісінен де ыждаһаттықпен тыңдайды,оны еске алып отырады. Осындайлық өзара ұғынысу болады да, ересек адамдарда да қанағат сезімін туғызады,ал мектеп оқушыларында бұған қоса аса бағалы құлықтық көңіл күйін:міндетімді,борышымды жақсы орындадым деген зердеден туар қуанышын оятады. Шебер педагогтар дәл осы сәт балаға қойылар талаптардың ішінде ең болмағанда өзінің жаңалықтығымен қызықтырып әкелер бір талаптың болуын әрдайым да қадағалап отырады. Өздерінің ынта-ықыласына, тілегіне сай келген талаптарды балалар да дәл осылай дерлік қабылдайды. Бұл текті талаптардың елеулі бір артықшылығы болады.Әдетте баланың бірдеңеге деген ықыласы жаңалыққа бойы үйренгеніндей тез ұмытылмайды. Сондықтан баланың ықыласына қайсы бір қатынасы бар талаптар қойғанда ақылға сыйымды педагогикалық талап арқылы берілетін мінез-құлық сезімдері мен сапаларын бекітуге барынша көбірек жұмсау мүмкіндігі туады. Өзіңді тәртіпке,режимге үйретпейінше,ешқандай спорт секциясы туралы ойлама,-дейді жеткіншек баласы спортпен басымырақ әуестенетін көптеген отбасыларда. Алайда балалардың жас ерекшелігіне сәйкес келетін,денсаулығына да пайдалы мұндай заңдылық пен ықыласқа тиым салу олардың уақытты дұрыс пайдалануына,ұқыптылыққа үйренетін талаптарды орындаттыруға пайдасын тигізбейді. Ал енді былайша істейтін ата-аналар әлдеқайда дұрыс жасайды. Спортпен шұғылдану ерік-жігерді,режим сақтауды, тазалықты талап етеді,-деп ескертеді ата-анасы. Спорт секциясына кететін едәуір уақытыңды қосып,күн режимін жаса, әрдайым ұқыпты бол,сөйт те, спортыңмен керегіңше айналыса бер. Әдетте бұл бір шарт бірден қабылданады,өйткені оның артында өзі қалаған,қуанышты да бақытты әрекеттер тұрады.Көп уақыт бойы еленбей келген талаптарға сол әрекеттер жеткіншектің енді байыппен қарай бастауына ынтасын арттырып,көмектеседі. Тапсырманың орындалатындығына көз жеткенде ғана талап қойған пайдалы:талапқа жауапсыз қарау сияқты мінездің қалыптасуына аса зиян әдет жинақтала беретін болады. Дәл қазіргі кезде ересек адамдардың көмегінсіз әлде бір себептермен балаларға қиын соғатын талаптарды орындауға қажетті жағдайларды ұйымдастырып,алдын-ала дайындау үшін қиындықтан шығудың жолын табу керек болады. Мұны қалай істеу керек? Әр жағдайда,әр түрлі істеу керек:қай бала қайда,қашан және неліктен қандай тапсырманы орындай алмағандығына қарай көмек те әр түрлі болмақ. Бала тапсырманы орындады,бірақ орындау сапасы көңілдегідей емес екен делік.Оның да себебін білу керек:асықты ма,іске немқұрайды қарады ма,әлде шама-шарқы жетпеді ме? Қойылар талаптарды орындау үстінде қалқып шығатын бұл проблема ата-анадан байыпты болуды,әрдайым дұрыс шешім қабылдауды талап етеді. Егер ересектер бақылау жасау дегенді қойған талабын орындамаған сайын байыбына бармай-ақ тек қана ұрысып-жекіру,жазалау деп түсінсе,егер олардың балалармен жасар қатынасы тек қана талап қоюмен шектелер болса,онда мұның өзі қатыгездікке айналады.Мұндай қатаң талаптар өзінің құлықтық мәнін жоғалтады,жақсы қасиеттерге баулымайды,өйткені бала ондай талаптан өзіне деген достық,жан ашырлық,құрмет сапаларын сезіп білмейді.

© 2010-2022