Сабақтың тақырыбы: Кітап - өмір шуағы

«Бұлақ жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

/Ауызша журнал/

Өткізген - Юсупова Ғ.Т.

2014 - 2015 оқу жылы

23 сәуір Бүкіл дүниежүзілік кітап күніне арнап өткізілген таным сабағымыздың мақсаты оқушылардың кітапқа деген сүйіспеншілігін арттырып, кітап арқылы мейірімділікке, ізгілікке тәрбиелеу, кітап оқуға баулу болды.

Көрнекілігі: кітап көрме «Кітап - өлмейтін дүние», кітап туралы қанатты сөздер, мақал-мәтелдер, слайд «Кітап тарихы».

Кітапханашы: Қайырлы күн құрметті оқушылар,ұстаздар!

Бүгінгі ауызша журналымыз ақыл айтатын адал досымыз кітап жайылы болмақ.Сендер бүгінгі кітаптардың түп атасы алғашқы кітаптың қашан, қайда жасалғанын білесіңдер ме?

Ауызша журналдың қызықты әңгімелерін, кітап тарихын 9 сынып оқушылары айтып береді.

1-бет.Кітап тарихы.

1-оқушы: Алғашқы кітапты осыдан әлденеше мыңдаған жылдар бұрын вавилондықтар, ассириялықтар, тағы басқа көне халықтар жасапты.Біреулер ол кітаптарды өздерінің қолындағы оқулықтар сияқты болар деп ойлап қалуы мүмкін. Ол кезде мұндай кітаптар қайдан бола қойсын, балшықтан жасалыпты.Онда ойыншық кітап болар деп ойлар тағы біреулер.Тіпті олай емес. Оқитын кітап.Ол қалай жасалады дейсің ғой? Жұмсақ балшықтан қыш жасап, бетіне үшкір таяқпен таңбалар түсірген.Қыш кептірілген.Содаң соң отқа күйдірілген.Дәл күйген кірпіш сияқты.Сөйтіп, тіпті кітапхана жасақталған.

Ал Қытайда бамбуктен жұқа таяқшылар әзірленіп, соған жазған.Таяқшыларды жіпке тізіп қойған.Келе-келе жазуға жібек маталарды пайдаланған.

2-оқушы: Біздің заманымыздың II ғасырында қағаз дүниеге келген. Ал Ежелгі Египет кітап сөздерін тасқа қашап жазған.Біздің жартастағы жазуларды өздерің де көзбен немесе суретінен көрген боларсыңдар. Ежелгі ата-бабаларымызды да сөйткен ғой. Одаң кейін папируска, қамыс тәрізді өсімдіктің жапырағын нығыздап, бір-біріне желімдеп, соған жазған.

Ондай кітаптардың ұзындығы ондаған метрге жеткен. Ондай кітаптарды қалай сақтаған? Шиыршықтап орап, түтікшеге салып қойған. Греция, Рим 2 мың жыл бойы осындай кітаптар шығарып келген.

3-оқушы: Біздің заманымыздың II ғасырында Пергам патшалығында кітап жазуға арналған тағы бір материал дүниеге келген. Ол пергамент деп аталған. Жануарлардың терісінен әзірлеген. Осыдан біраз жыл бұрын біздің Қожа Ахмет Иассауи бабамыздың өлеңдері жазылған пергамент табылғанын білетін боларсыздар. Ал Пергам патшалығы б.з.д. 283-133 жылдар аралығындағы Кіші Азияның солтүстік батыс жағында өмір сүрген. Римнің ықпалында болған.

Папирус пен пергамент қымбатқа түскендіктен, Греция мен Рим бетіне балауыз жағылған тақталарға үшкір таяқшамен із қалдырып жазған.

Сөйте-сөйте XIII ғасырда Еуропада кітап шығарудың негізгі материалы қағаз пайда болған.

Осылай, кітап қазіргі күйіне жету үшін қаншама заманды, қаншама ғасырларды артқа тастаған.

2-бет. Кітап баспасы.

4-оқушы: Кітап - арабтың «жазу» деген сөзі.Кітап - рухани қазына, өмір айнасы, замана сыры, тарих шежіресі, оқу-тәрбие құралы.Алғашқы кітап жазу құпиясың тек дінбасылар мен монахтар ғана білген. Соңдықтан, дүние жүзіндегі тұңғыш кітаптар - еврей еліндегі «Таурат», қытай тіліндегі «Конфуция», парсы тіліндегі «Авеста», Юнан грек тіліндегі «Інжу» Евангедиеев, араб тіліндегі «Құран».

Алғашқы кітап басылымы ағаштан жасалды.Каллиграфия қалыбы XI ғасырда пайда болды. Ал 1045 жылы шың елінің өнерпазы Би Шен құймалы әріптерді жасап шығарды. Еуропада тұңғыш рет XY ғасырда неміс өнертапқышы И.Гутеньерг баспа станогын жасады. Русьте тұңғыш басылымды 1564 жылы Мәскеуде Иван Федоров пен Петр Мстиславец басып шығарды.

5-оқушы: Қазақ кітап баспасы Ресейге қосылған соң қалыптасты. Бірақ араб тілінде IX ғасырда жазылған «Оғызнама»,Махмұд Қашқаридың «Диуани лұғати-ат-түрке» кітаптары болды. 1800 жылы тұңғыш қазақша кітаптар шығарыла бастады. Төңкерістен кейін өзімізде шықты.Қазақ тілінде кітап басып шығару ісіне Татарстан, Өзбекстанның прогресшіл басшылары едәуір ат салысқан.

3-бет. Кітап туралы не білеміз?

6-оқушы: Адамзат қауымы өзінің ілгері дамуында бір белеске қол жеткіздім, білімді, мәдениетті болдым, айшылық алыс қиырларға бір сағатта жететін техпрогресті игердім десе, бәрі де кітап өнерінің дауымен тікелей байланысты.

Кітап - білім бұлағы! Кітап - даналардың данасы.Оған жететін бірде-бір құндылық жоқ.

Жер жүзіндегі ең үлкен энциклопедия - «Суретті евроамерикандық әмбебап Энциклопедия». Басылымы 105 мың беттен тұрады. 1983 жылдың тамызында энциклопедияның 104 томы жарық көрген.

Әлемде мұндай аты шулы басылымдар аз емес. Дамыған мәдениетті елдер келер ұрпаққа қажетті негізгі білім қайнарларын осындай ірі-ірі басылымдарға жинақтап, буын-түйіп, болашак күндерге аманаттап отыр.

4-бет. Кітап туралы толғау.

7-оқушы: Біздің ата-бабамыз «Кітап - көп ақылдың құйылған көлі», «Кітап- білім бұлағы», «Кітап - ғажап дос» деп бекер айтпаған. Барлық білімді біз кітаптан аламыз, кітап бізді қайырымдылыққа, адалдыққа, әділеттілікке, зұлымдыкпен күресуге үйретеді.

Кітап арқылы біз өткенге көз жібереміз, жақсысынан тағылым аламыз.Қымбат мұра ретінде бағалаймыз.Кітап туралы: «Мен одан қайырымды көршіні, одан әділдосты, одан асқан елгезек жолсерікті, одан артық көнбіс ұстазды, одан асқан дарынды ақылшыны білмеймін»,- деген екен араб жазушысы Әл-Жиһаз.

Кітап туралы данышпандар аз айтып, аз жазбаған.Соның бірі антика дәуірінің әйгілі ғұламаларының бірі Плинийдің «нет такой книги, из которой нельзя было бы извлечь пользы» деген сөздері кітап біткеннің бәрі көне заманнан бері адамзат баласынын тек кәдесіне ғана жарап келе жатқанының айғағы болса керек. Ендеше оны қайта түлету мемлекеттің ғана емес, ел болашағын ойлаған барша зиялы қауымның да ісі болмақ.

5-бет. «Білімнің көзі - кітапта».

Мақал-мәтелдер мен ғұламалар айтқан нақыл сөздер жарысы.

Оқушылар бір-бір мақал-мәтел немесе нақыл сөз оқып береді.

«Кітап аяулы досы бола бастаған шақтан былай ғана әрбір жан өзін интеллигент бола бастадым деп санауына болады». М.Әуезов

«Кітапсыз өтілген бір күн, орны толмай бос кеткен күн».

«Кітап - адамзат ақыл-ойының, інжу-маржанын бойына жинайды да, оларды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізеді, біз бір уыс топыраққа айналамыз». М.Айбек

«Кітаптың қасиеті - мәңгілік»

«Кітап - өмір ұстазы»

«Кітап - көп ақылдың құйылған көлі»

«Кітап - білім бұлағы, білім - өмір шырағы»

«Кітап - біздің досымыз ғана емес, мәңгілік тұрақты серігіміз»

«Кітап - ел мен жерді сүюге, талапты кішіпейіл болуға, төзімділікке баулиды»

«Кітап - мидың миуасы» М.Әлімбаев

Кітапханашы: Кітаптың қасиеті мәңгілік. Ол қасиет қалам ұстаған сөз зергерлерінің ғана емес, өзін қоғамның белді мүшесімін деп есептейтін әрбір адамның бойына дарығанда ғана өмір нұрлы болмақ.

Қандай да өркениетті елдің дамуында білім, ғылым, мәдениет басты орын ала отырып, кітап оқуға деген құштарлық та арта береді.Кітаптан асқан қазына жоқ.Ешқандай байлық, дүние оның орнын баса алмайды.

«Бұлақ жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

Ертеңгілік 1-4 сынып

Өткізген Юсупова Ғ.Т.

2014 - 2015 оқу жылы

Ертеңгіліктің мақсаты: оқушыларды кітапты күтіп ұстауға, кітапты құрметтеуге үйрете отырып, кітаптың шығу, жасалу жолдарын білуге үйрету.

Көрнекілігі: кітап көрмесі, кітап туралы жазылған қанатты сөздер, ескі және жаңа оқулықтардың көрмесі.

Өтетін орны: кітапхана бөлмесі.

Жазылған қанатты сөздер: «Арттық ғылым кітапта, ерінбей оқып көруге»№ /Абай/

«Кітап - ғасырларға жол шеккен ақыл ескерткіш» /Давенанд/

«Кітап маған тақтан да қымбат» /У.Шекспир/

Қатысушылар: ана тілі, тарих, математика пәндері

Кітапханашы: Ардақты жас достар! Бүгін біздің кітапханамызда білім бұлағы - кітап мерекесі.

Өмірдегі ең жақсы кеңесшің - кітап.Сондықтан да қолдарыңдағы оқулықтарынды сүйіңдер.

Кітаптың жаны жоқ болғанымен тілі бар.Ол өзін аялауды, күтіп ұстауды қажет етеді.Нашар оқитын оқушылардың қолына түскен мына оқулықтардың мұңын тыңдап көрейікші.

Сахнаға сүйретіліп, аяқтарын әрең басып Ана тілі мен Тарих шығады.

Тарих: -Ей, тірімісің өзің? Қайдан келдің?

Ана тілі: Ойбай, мазамды алма.Бүйткен тіршілік құрысын! Мұнан да парақтарым дал-дұл болып, желмен бірге ұшып, не өртеніп кеткенім жақсы еді.

Тарих: Не болып қалды? Жалғыз сенің басыңа келді деймісің бұл қасірет? Біздің де көрген қорлығымыз аз емес. Биылғы оқу жылын зорға аяқтап шықтық.Басыңды көтер. Жөн сұрасайық, өзің кімсің? Сыртың бүп-бүтін ғой.

Ана тілі: Сыртымды қайтесің, сыртым бүтін болғанмен, ішім түтін, Ана тілі оқулығымын. Мен үшін авторлар түн ұйқысын төрт бөліп, қанша қызмет етті десеңші!Баспа редакторларының еңбегі өз алдына, баспахана қызметкерлері әрбір әрпімді жекелей теріп, көз майын тауспап па еді.Балалар оқысын, сауатын ашсын, адам болсын деген ізгі ниет еді ғой бәрінікі.

Қолымнан келгенше, өз бойымдағы білімімді беріп, балаларды адамгершілік парасатқа тәрбиелеуге тырыстым.Сөйткен күнім не болды? Сорым қайнағанда Адырбай деген баланың қолына түсіп, бір жыл болмай мынандай күйге түстім.Егер қүтіп ұстаса, келер жылы мені екінші бала оқымас па еді? Іші-бауырымнан сау жерім қалмады.Жыртылмаған, шимайланбаған, сия тамбаған парағым кемде-кем шығар.

Тарих: Мен тарих оқулығы боламын.Дүкенге түсісімен Сотқарбай деген баланың меншігіне тидім.Әдепкіде оқулық болып мектеп босағасын аттағаныма куанышты едім.Оным көпке бармады.Бірнеше күн өтпей-ақ, Сотқарбай көзімді бақырайтып қойып, суреттерімді ақ қағазға түсіре бастады.Көтеріп жүруге ауырсына ма, кейін өзіне керекті кейбір беттерімді жыртып алатынды шығарды.Оқу жылы аяқталған күні мектеп ауласында доп қылып тепкілеп, сілікпемді шығарды да тастап кетті.

Ана тілі: Әріптесім, қанша айтқанмен Ана тілімін ғой, менің айтқаныма қулақ сал.Бұл жерде кішкентайлар ғана емес, жоғарғы сынып оқушылары да кінәлі-ау!

Тарих: Дұрыс айтасың, Ана тілі.Менің оқушым үйінде парақтарымды жыртып алып, кептер жасап, ұшырып ойнағанда да қой демеді ғой.Сондағы сылтауы «оқу жылы аяқталды»,-дейді.

Ана тілі: Шындығын айтқанда, әркім өз дүниесіне ұқыпты болуы керек қой.Ондай балалар да көп.Алайда, олардың бір кемшілігі, Адырбай мен Сотқарбай сияқты балаларға достық ақыл айта алмай келеді.

/Ақырындап, аяғын санап басып, есеп кітабы келеді/

Есеп кітабы: Екеуіңнің әңгімелерінді сырттарыңнан естіп тұрдым.Мен де сендердің мұндастарың боламын.Ұқыпты оқушы туралы сөз қылдындар. Мен сендерге бір мысал айтайын.Менің өзім сияқты құрдасым болды, екеуіміз дүкенге бір күнде түстік.Қызық болғанда, сыныпта да парталас болдық.Ондай баланың қолына бір күн түссең де арманың болмас шіркін. Кітабына шаң жуытпайды.Керек бетін белгілеу үшін, парағын қайырып бүктемейді, қағаз салып қояды, сызбайды, сия тамызбайды.Оның кітабы қыстан су жаңа күйінде шықты.

Ана тілі: Енді бізді не істер екен? Әлде жинап-жинап отқа тастар ма екен?

Тарих: Мүмкін, бір кәдеге жаратар.Түптер.

Есеп кітабы: Түптер! Түптесе, сені түптер.Ал түптеуге келмейтін бізді қайтеді? Көрмеймісің, көзге түсуге ұялып, бір түкпірде бұқпалап тұрғанымды.

Ана тілі: Пысықтығыңа қарағанда, есеп кітабы боларсың, бізден енді оқулық шықпайды.

Тарих: Әріптесім, отқа тамызық қылады деп ұнжырғаларың түспесін.Мен тарихты білсем,

Бізді жуып, тазартып, сиямыздан арылтып, баяғыдай ақ қағаз жасап, баспаханаларға жөнелтеді.Баспахана қайтадан кітап жасап шығарады.

Есеп кітабы: /қуанып кетіп/ «Олай болса, келесі жолы ұқыпты оқушының қолына түссек деп тілейік»,-дейді.

Ана тілі: Тілім барда, үнім жоқ,

Мені адам түсінген.

Жүрегім бар, қаным жоқ,

Сөйлей туған ішімнен.

Тарих: Мен де бір сандық өзгеше,

Қолыңа алып жүрерсің.

Мені ашып ақтарсаң,

Өткеніңді білерсің.

Есеп кітабы: Амал, тәсіл әр түрлі,

Қолдан қолға өтеді

Өмірдің талай мол сыры,

Ішіме сиып кетеді.

Ана тілі: Қойған жерінде жатамыз,

Қолыңа алсаң, өзіңе тіл қатамыз.

Егер күтіп ұстасаң

Үлкен алғыс айтамыз.

Тарих: Оқы талмай, түй санаңа, жас бөбек

Сыр құямыз, нұр құямыз бойыңа.

Таза ұстап, оқы бізді қастерлеп

Бар білімді біз егеміз миыңа!

Кітапханашы: Міне, балалар, таза, күтіп ұстамаған кітаптардың мұңын тыңдадыңдар.

Сендердің алдарында елеулі бір мақсаттарың бар.Ол - оқу,үйрену.Оқу мен жазуға үйрететін ол сендердің - оқулықтарың.

Сол оқулықтарыңды таза, күтіп ұстаңдар.Ол сендерді талапты, кішіпейіл болуға, мейірімділікке, төзімділікке баулиды.