Каспийдің тірі алтыны

І-топ Көмірлі өлкен. 1. Қарағанды көмір кен орны қалай ашылды? 2. Тас көмірден қандай пайдалы заттар алады? 3. Тас көмірді жердің қойнауынан кімдер өндіреді?

ІІ-топ Қара алтын өлкесі. 1. Қара алтын деген не? Одан қандай заттар алынады? 2. Мұнайды қалай өндіреді? 3. Маңғыстау өңіріндегі жер қойнауында тағы да не кездеседі? 4. Бұл жер бұрын қалай атанған қазір ше? - Еліміздің қай өңірін, қай аймағын алсақта жер үстінде, астын да байлық көздері тұрып тұр. Әр қалада түрлі шаруашылық санасы дамып өркендеуде. Ал бүгін елеулі өңірлер туралы білгендеріңді ортаға салдыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын бекіту.
пластилин кір жуатын заттар
жер май Мұнай каучук
спирт бензин жағармай
- Міне мұнайдан қаншама адамға пайдалы заттар алынады екен. Осы мұнайдың ең көп шоғырланған жері Каспий теңізі екен. Теңізде мұнайдан басқа да байлықтар бар екен. Олар Каспийдің «тірі алтындары» балықтар. - Бүгінгі біздің сабағымыз осы, Каспийдің тірі алтындары жайлы болмақ. ІІІ. Жаңа сабақ. (слайд көрсету) Каспий теңізі бірнеше мемлекеттермен шектеседі. Ресей, Азербайжан, Түркменстан, Иран, Қазақстан. (картадан көрсету) Ертеде Каспий теңізінің тартылып кеткен табанына ел қоныстанып, балық және мал шаруашылығымен айналысқан. 1640 жылы ағайынды орыс көпестері Гурьев атымен аталған. Ал 1992 жылдан беру Атырау деп өзгертілді. Атырау қаласы Каспий маңы ойпатында орналасқан. Теңіздің түбі де суы да байлыққа тұнып тұр. Теңіз түбіндегі тереңдіктен мұнай алынса суында өте бағалы алтынмен бағаланатын балықтар мол. Жалпы әлемде балықтың 20000 мыңнан астам түрі бар. Ал Қазақстанның су ай айдынында 180 түрі бар. Каспийдің өзінде 97 түрлі балық бар. Олар бекіре, қызылбалық, сазан, шортан табан, майшабақ, ақмарқа т.б. Бекіре мен қортпа өте үлкен балықтар. Бұл балықтар 3 теңізде ғана кездеседі. Қортпа ұзындығы 6 м, бекіре 3 м. Олар уылдырықты көктемде шашады. Көктем мен жазда жылу мен жарық жеткілікті. - Балық шаруашылығында балық аулап түрлі тағам дайындайды. Консербілейді, сүрлейді, тоңазытқыштарда сақтайды. Балық еті дәмді. Қара және қызыл уылдырықтарды шет елдіктер алтынмен бағалайды. Балық майының емдік қасиеті бар. Олан емдік дәрілер жасайды. Косметикалық кіремдер жасайды. Балық сүйегінен түрлі әшекейлер жасайды. IV. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді тізбектей оқыту. V. Дәптермен жжұмыс. Мәтінде кездесетін балық аттарын теріп жазу. VI. Бекіту сұрақтары. «Балық аулау» ойыны. Әр бір оқушы бір балықты таңдап алып артындағы сұраққа жауап береді. 1 балық: Каспий теңізінде қандай шаруашылық дамыған? 2 балық: Теңізде қандай балықтар тіршілік етеді? 3 балық: Балықтан алған қандай өнімді алтынға бағалайды? 4 балық: Атырау қаласы қандай теңіздің жағасында орналасқан? 5 балық: Каспийде балықтардың қанша түрі кездеседі?
Жұмбақ. 1) Айдында жүзеді. Тірі күміс сүзеді (балықшы) 2) Өзі көк көлеңкесі жоқ. (теңіз) Сонымен балықтың қандай пайдасы бар? Одан адамға қажетті қандай заттар алады?
уылдырығы
сүйегі еті әшекейлер Балықтар консерві
майы емдік дәрілер
VIII. Қорытындылау. Қазақстан жері түрлі қазба байлыққа толы. Бұл қазба байлықтар еліміздің мақтанышы оны үнемдеп пайдалану, қорғау әрбір адамның мүндеті. IX. Үйге тапсырма: Каспий «тірі алтыны» оқу. Суды қорғау эссе жазу. Балық суретін салу. Х. Белсенді оқушыларды бағалау, мадақтау.