С. Сарыг-оол Чаагай час. С. Пюрбю Час келди

Литературлуг номчулга, 2 класс.

Темазы: С.Сарыг-оол «Чаагай час», С.Пюрбю «Час келди»

Сорулгазы: уругларны медерелдиг номчулгага ооредир, номчаан чуулунун утказын бодунун созу-биле дамчыдып билир кылдыр ооредир; созуглелдин тем болгаш кол утказын тодарадып билири; аянныг номчуп, аас чугаа культуразын сайзырадып, уругларнын боттарынын бодалдарын допчу дамчыдып билириин улам сайзырадыры; шулуктун утказынга дууштур даянып уругларны доландыр турар бойдузунун чурумал чаражын онзалап демдеглеп, дириг бойдуска хумалалыг, ынак болурунга кижизидер; уругларнын угаан-медерелин, аас болгаш бижимел чугаазын, кичээнгейин,чуве сактып алырын сайзырадыр;

шулуккке дугжуп турар улегер домактан тыпкаш, чуге ынчаар бодап турарын боттарынга чугааладыр.

Планнаттынган туннелдер:

Предметтиг: бойдустун оскерлиишкиннеринин дддугайында делгеренгей домактарны боттары чогаадып билири; чогаалда деннелгелерни болгаш эпитеттерни тып, оларны чугаа-домаанга шын ажыглап ооренири; уругларны шулуктун кол утказын боттарнын состери-биле чугааладып ооредири;

Метапредметтиг: регулятивтиг: Ооредип турар материалды шингээдип, ону эки кылып ооренири. Бодунун ажылын базым бурузун шын организастап, ниити туннелдерни ундуруп билири.

П. Бердинген онаалганы шынарлыг, эки болгаш дурген кылып ооренири. Часкы бойдусту оскерлиишкиннерин ылгап, танып ооренири.

К. Янзы-буру арга, методтарны ажыглап тургаш, уругларнын аас чугаазын сайзырадыры. Эштери-биле кады ажылдап билири; демнежип тургаш ниити туннелди чедип алыры.

Бот тускайлан билиглери: номчаан чуулунге хамаарыштыр айтырыглар салып билир, оске дылдан очулдуртунган чогаалдарга сонуургалын бедидер, аас чугааны сайзырадыр. Бойдустун чурумалын чараш чугаалап оорени; уругларнын бойдуска ынак, хумагалыг чоруунга кижизидер; угаап-бодаашкын чогаадыын бижииринге белеткел; бодун планы тургузуп ооренир; аянныг номчулганын аргаларын ажыглап билири.р

Кичээлдин технологтуг картазы

Кичээлдин этаптары

Этаптын сорулгалары

Башкынын чорудуу

Оореникчинин чорудуу

1.Организастыг кезээ:

Кичээлге белеткел

Оореникчилернин кичээлге беленин хынаар:

Уруглар кичээлге белеткелин хынанырдар

2.Ооренип эрткен билиглерни хынаары

1.Онаалга хыналдазы

1) Шулуктун утказынга айтырыглар

- Ава кижинин сагыш-човаашкыны кым-биле холбашкан-дыр?

- Ол кижинин амыдыралында кандыг черни ээлеп турарыл?

- Шулук каш строфалыг-дыр?

Шулукте кандыг аяннажылга бар-дыр?

2) Шулукту шээжилээнин хынаары

Уруглар бажынга онаалгазыг айтырыгларга харыылап тургшаш, билиин быжыглаарлар.

3.Билиглерни тодаргайлаары

Берегедээшкинни тургузары

Кичээлдин сорулгаларын тургузары.

- Дараазында кино чурукту корунер, ында чунун дугайында чугаа чоруп турар-дыр, тывынар.

- Богун кичээливисте чунун дугайында ооренир-дир бис уруглар?

- Кичээливиске кандыг-кандыг сорулгалар тургузуп алыр бис.

Уруглар кино чурукту кичээнгейлиг дыннааш, кичээлдин темазын тодарадырлар

3. Кичээлдин темазы-биле ажыл:

1. Чогаалчыларнын допчу намдары.

2) Созуглел биле таныжылга

- Богун бистер кичээливисте час дугайында чогаалдар биле таныжар бис, уруглар.

- Чазын амлыг болгаш амы чок бойдуста кандыг оскерлиишкиннер болурул?

- Бистер бо кичээлде С. Сарыг-оолдун «Чаагай час» база С. Пюрбюнун «Час келди» деп шулуктери-биле таныжар бис.

- Сактып корээлинерем Степан Сарыг-оол Агбанович кажан каяа торуттунген, чуу деп билдингир чогаалдарны бижээн кижил ол?

- С.Сарыг-оолдун «Бистин малывыс» деп шулуунун номундан алган кандыг шулуктерни шээжи-биле билир силер, чугааланар.

- Сергей Бакисовичч Пюрбю - деп кымыл ол?

1. Башкынын аянныг номчулгазы

2. Словарь ажылы: дажый берген - суг кодурлуп, улгады берген; онгур ногаан торгу хептер- оът-сигеннин ногаан ону; ховен де гак аржыыл - чодурааларнын частып келген чечектери; дазыр - тас, оът-сиген унмээн; чергедештир - ден

3. Айтырыгларга харыы

- Чогаалдын кандыг хевирин номчудум?

- Чаагай час деп шулукте кандыг аяннажылга бар-дыр?

- Час келди деп шулук каш строфалыг, каш одуруглуг-дур?

- Шулуктернин кол темазын айтынар?

- С Сарыг-оол часты канчаар чуруп коргускен-дир? Часкы уеде хемге кандыг оскерлиишкиннер болуп трурар-дыр, ша кол одуругларны тывынар,

- -Аргада ыяштар канчаар каастаныпкан-дыр?

- Хектер уну чуну медээлеп ырлажып турарыл?

- С Сарыг-оол шулуун чуге «Чаагай час» деп адааныл?

- С Пюрбю чуге шулуун «Час келди»деп адап алганыл?

- Частын келгенин чуу медээлеп турарыл?

- Автор шулуунде силерге кандыг суме берип турарыл?

- Бо ийи чоаалчынын шулуктерин денненер, домейлежип турар чуулдерин, одуругларын номчунар.

Уруглар башкынын айтырыгларынга харыылап, частын ылгавыр демдектерин амылыг болгаш амы чок бодустан тып чугаалаарлар.

С.Сарыг-оол 1908 чылдын ноябрь 17 Овурнун Торгалыгга торуттунген. Чогаалдары «Ангыр-оолдун тоожузу» (1962), «Саны-Моге» (1947), уругларга «Бистин малывыс» шулук ному (1963), Тыва АССР улустун чогаалчызы.

- Анай, Кулун, Халбынмай, Бодаган. Бызаа.

- С.Пюрбю 1913 чылдын сентябрь 7-де Улуг-Хемнин Эжимге торуттунген. «кызыл кош» шулук ному (1943), уругларга номнары «Шынапайнын чугаалары» (1960), «Мерген бичиилер болгаш мелегей кучутеннер». ССРЭ-нин чогаалчылар эвилелинин кежигуну.

Уруглар айтырыгларга харыылап ийи чогаалчынын чогаалдары чоок чуулдерин айтып, шулуктун сайгарылгазын кылырлар.

4. Сула шимчээшкин

Чанган куштар ужуп келди,

Хоглуг чазым душту,

Чайырланган эрээн шокар

Ковей чечек унду.

Херелденген часкы хунде

Дамырактар акты.

Хээлиг торгу хевин

Дазыр шыктар кетти.

Уруглар шулукту шээжилээринге белеткенип, сула шимчээшкиннер-биде денге кылырлар.

5.Созуглел-биле ажыл. Быжыглаашкын

1. Аянныг номчулга

2. Ажылчын кыдыраа-биле ажыл

Уругларнын номчулгазы:

1. Чугурту номчулга

2. Медерелдиг номчулга

- Кыдыраажынарга дараазында домактарны орус дылче очулдургаш бижинер. Куштар ужуп келди. Чечектер частып келген. Дамырактар агып чыдыр.

- Час, хем, арга, чодураа, хадын, хек деп состерни орус дылче очулдургаш, кыдыраажынга бижи.

Уруглар аянныг номчулганы кылыр, кыдыраажынга онаалгаларны кылгаш, шулуктернин кайы-бирээзин шилип алгаш, шээжи-биле ооренир.

6. Рефлексия

Уругларнын боттарыны ажылын унелээри

- Чунун дугайында чогаал-биле таныштывыс?

- Чогаалдын кол темазын тодарадынар

- Чогаалдын хевирин тодарадынар.

- Частын демдектери кирген домактардан аас-биле чогаадынар.

- Час дугайында чанында олурар эжин-биле чуруктан чуру.

Уруглар айтырыгларга харыылап, боттарынын алган билиглерин бадыткаарлар.

7. Кичээлдин туннели

Бот унелел.

Башкынын унелели

Боттарынарга унеледен беринер, смайликтерни кодурунер, чанынарда олурар эжинерни унеленер.

- Давраазында силернин ажылынарны мен унелеп тур мен (демдек салыр)

Онаалга: шулукту кайы-бирээзин шилип алгаш, шээжилээр.

Уруглар боттарын болгаш чанында эжинин ажылын унелээр.