Мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті, топтық жұмыстан рефлексияға дейін немесе оқушыны жаңаша ойландыруға ұмтылыс

Мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті, топтық жұмыстан рефлексияға дейін немесе оқушыны жаңаша ойландыруға ұмтылыс

XXI ғасыр ғылым мен білімнің қарыштап дамыған ғасыры. Жаңа қоғам кеңістігінде жас ұрпаққа жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Білім жүйесіндегі осы өзгерістерді жүзеге асыратын, оның сапасын көтеретін ұстаздың теориялық білімі мен кәсіби шеберлігі, шығармашылық қызметі екені белгілі.

Елбасымыз «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер-бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр» деп атап көрсеткеніндей, ұстаз алдында жауапты да, қызықты да іс пен үлкен міндет тұр. Жас ұрпақты жан-жақты, терең білімді, интеллектуалдық деңгейі жоғары етіп қалыптастырудың бірден-бір жолы - оқушыға білімді терең игертудің тиімді әдіс-тәсілдерін іздестіру, шығармашылықпен жұмыс істеуге жетелеу.

Ал шығармашылық жұмысты оқушылар топтасып отырып істесе, қарым-қатынастары нығайып, жақсы білім алуға мүмкіндік туады. Берілген жұмысты бірлесе отырып талдайды, талқылайды, содан кейін барып қорғайды.

Мұғалімнің міндеті барлық оқушылардың іс-әрекетінің бірлікте болуын басқару, яғни барлық оқушылар бірдей тапсырманы орындайды, жұмыс бәріне ортақ, барлық сынып талқылайды, нәтижені салыстырады, жинақтайды. Бұл тәсіл

• оқушылар мен ұстаз арасындағы сенімді нығайтады;

• ұжымдық сезімді тәрбиелейді;

• пікірлерді талқылауға үйретеді;

• басқаның ойын, өзінің ой-түйіндерімен салыстыруға дағдыландырады;

• сабаққа деген қызығушылықтарын арттырады.

Топтық жұмыс кезінде мұғалімге қойылатын басты талап қандай болмақшы ?

• оқушылардың ішінен ең тиімді ой-тұжырымды дәл таба білуі;

• оны алдын ала болжауы;

• сабақтың міндеттеріне жауап іздеуі ;

• барлық айтқысы келген ынталы оқушыны ықыласпен тыңдауы;

• оны мәдени тұрғыда қолдауы;

• қажетті сәттерде түзетулер енгізуі;

• әр оқушының мүмкіндігіне жол ашуы.

Топтық жұмысты бастауыш сынып мұғалімі ретінде, маған қазақ тілі, әдебиеттік оқу, дүниетану, математика сондай-ақ , еңбек сабақтарын өткізгенде қолданған тиімді. Жұмыстың бұл түрінде ұжымдық талқылау қолданыла отырып, өзара кеңес беріп, іс-әрекетті біртіндеп күрделендіріп , өздік жұмыс тиімділігі жағынан бұрынғыға қарағанда жақсара түсетіні анық. Сабақ барысында топтық жұмыс кезінде оқушылардың білім деңгейлеріне сәйкес тапсырмаларды орындауда,

- танымдылық қасиеті артады,

-талантты және дарынды балалардың шығармашылық қабілеті толығынан ашылады

құрдастарын, өзін әділ бағалауға үйренеді;

әр жауабын сыни ойлап талдауға дағдыланады;

өз бетімен жұмыс жасауға үйренеді;

«Тұйық» оқушылар еркін сөйлеуге;

бір-біріне сұрақ қоюға;

оған нақты жауап беруге үйренеді;

-оқушылар арасынан көшбасшылық қасиеті бар оқушылар танылады.

Тапсырманы орындау барысында бұған дейінгі алған білімдері толықтырылады, жаңа ғылыми түсініктер және білім жолындағы кездесетін әр түрлі жағдайларда қолданыла алатын әрекеттердің тәсілдері қалыптасады, оқушылардың оқу әрекетін бақылау мен түзету жүзеге асады, ойларын ашық айтуға үйрене отыра,олар білімсіздіктен білімге, епсіздіктен біліктілікке қарай қадам жасайды.

Мен мүмкіндігімше, бұл жаңа әдіс-тәсілдің өзім үшін әлі де болса тың тұстарын меңгерейін деген оймен деңгейлік курсты бітіріп келген әріптестерімнің сабақтарына отырып, тәжірибе алмастым. Бұндай тәсілді кез-келген сабақта қолданудың соншалықты қиын , әрі жауапты екенін түсіндім. Өйткені бұл іс-әрекетті ұйымдастыру мұғалімге алдын-ала көп даярлануды қажет ететіні сөзсіз. Әріптестерімнің сабақ барысында өткізген топтық жұмыстарында курста үйренген, әдіс-тәсілдерінің, алған тәжрибелерінің тигізген пайдасын байқадым. Дәстүрлі сабақтарға қарағанда жаңаша әдіс-тәсілдерді қолданылып өткізілген сабақтар мені тәнті етті. Бірде -бір оқушы сабақта босқа отырмай, қызыға, белсене жұмыс атқарды. Мысалы: Әсел Мырзабайқызы (слайд) өткізген тақырыбы бойынша дүниетану сабағында топтық жұмыстың артықшылығы оқушылардың өз беттерімен жұмыс жасауы, ал мұғалім тек бағыт-бағдар беріп отырды. Мұның өзі ұстаздың жұмыстың бұл түрін жүйелі түрде үнемі ойластырып өткізетінін көрсетті. Оқушылардың сыни ойлауын дамытуды үнемі диалог арқылы жүргізіп отыруға тырысты. Әр түрлі деңгейде сұрақтар даярланған . Мен бұл сабақта бақылау, талдау, қорытынды және интерпретация дағдыларын қалыптастыру арқылы оқушылардың сыни ойлана алуын зерттедім. Сабақта ассосация, эссе жазу, семантикалық кесте, тұжырымдамалық кесте, Блум таксаномиясы, кластер жасау сияқты әдістер қолданылды. Ал Светлана Қажайқызы әдебиттік оқу сабағында «» тақырып бойынша сыныпты қиынды суреттер арқылы бес топқа бөлді. Әр топқа оқушыларды бес оқушыдан топ арасында түсіндіру жұмысын жүргізу үшін орналастырды. Жаңа тақырыпты оқушылар өз бетімен топтық талдау жасау арқылы түсінді. Әр топ талдау жасап болғаннан кейін оқушылар орындарын ауыстыру арқылы басқа топ мүшелеріне түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Бір топта бес оқушыдан айналдыра отырып тақырыпты ашуға тырысты. Мұғалім тарапынан оған қосымша диалог орнату арқылы тақырыптың ашылуына бағыт берілді. Менің байқағаным мәтін бойынша мұғалім проблемалық сұрақтар берген кезде оқушылар жауаптарын қызу талқылап, өздерінің ойларын сыни тұрғысынан дәлелдей алулары. Тәлімгерлерден үйренген іс-тәжірибелерді, алған жаңа тың идеяларды өзімнің бұрынғы қолданып жүрген әдіс-тәсілдермен ұштастыра білуім сабақтың сапасын арттыруға бірден-бір көмегін тигізді деп нақты айта аламын. (слайд оқушылар топтық жұмыс) .Бұған дейін менің түсіндіруіммен ғана тақырыпты түсінуге дағдыланған оқушыларым әуелгі уақытта қиынсынып, үйренісе алмай жүрді. Біртіндеп жүйелі жұмыстың нәтижесінде оқушыларым топтық жұмыстың қызықты өтетінін, өз ойларын айта білуге мүмкіндік туғанын, пікірлесудің артықшылығын мойындады. Әрине топтық жұмыс болған кезде оқушылардың барлығы қамтылып, біреуі сурет салса, біреуі тақырыпқа қатысты сөздерді тізбектесе, енді біреуі қорғауға дайындалып жатады. Бұл жерде бір-бірінің арасында ынтымақтастық орнап, лидерлер қасындағыларды да сөйлеуге тартып, бір-біріне жанашырлықпен көмектесе бастайды. Мен мұндай нәтиже күтпеген едім, осыдан кейін мен оқушыларға көп еркіндік беріп оларға тек бақылаушы ретінде қарауым керек екеніне ой түйдім. Осыдан шығатын қорытынды сабақта нәтижеге жету үшін оқушыларға жетелеу сұрақтарын қоя отырып, жауап алып, балалардың бір-біріне сұрақ қоя білуін және оған ұтымды жауап беруін қалыптастыру керек екендігіне көз жеткіздім.

Тәжірибе алмасу мақсатында Светлана Қажайқызымен бірлесе отыра Облыстық тамыз конференциясында «Сыни тұрғысында ойлау технолгиясындағы уәждеме мен ынталандыру» тақырыбында қала және облыс бастауыш сынып мұғалімдеріне мастер-класс өткізіп, топтық жұмыстың сабақтың сапасын көтеруде бірден-бір тиімді тәсіл екендігін көрсеттік. Тыңдаушыларды 6 топқа бөліп, Эдвард де Бононың «6 ойлау қалпағы» , Блум таксономиясы әдістері арқылы бірнеше жұмыстың түрлерін өткіздік. Топтық жұмысты қорытындылаған кезде рефлексияның алатын орны ерекше. Тыңдаушыларға рефлексияның мынадай түрі ұсынылды. (слайд рефлексия). Сабақта көбінесе рефлексияны өткізген кезде «Тілек ағашы», «Тілек құмырасы», «Сөйлемдерді жалғастыр» , «Бірін-бірі бағалау» т.б. Тәжірибемде өткізген әдіс-тәсілдерімді әлі де түрлендіріп қолдану менің мақсатымның бірі Алдағы жұмыс барысында оқушылардың сыни тұрғыдан ойланып, өз ойларын толық, ашық айта білулерін дамытуым қажет. Сонымен қатар, сапалы және табысты оқыту барысында топтық жұмыстың ұтқырлығын тиімдлігін пайдалануға тырысамын. .

«Парасат » мектеп лицейі

«Мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті, топтық жұмыстан рефлексияға дейін немесе оқушыны жаңаша ойландыруға ұмтылыс»

Байындаған : Қорғанбаева З.Т

Бескөл 2014-2015