Мәтінге байланысты жүргізілетін жұмыстар

№6 орта мектебі

Баяндама

Тақырыбы:

Мәтінге байланысты жүргізілетін жұмыс түрлері









Дайындаған: Ерішова Ә

2010-2011 оқу жылы Мәтінмен жұмыс жүргізудің маңызы- оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытуға, сөздік қорын молайтуға, адамгершілік, эстетикалық тәрбие беруге әсіресе әдеби және тарихи деректерді түсінуге көмектеседі. Оқушылар оқыған материалдарының мазмұнын дұрыс қабылдап, ондағы негізгі ойды жақсы ұғыну үшін оқу сабақтарында алуан түрлі жұмыстар ұйымдастырылады. Мұндай жұмыстар оқылатын материалдың сипатына, оқушылардың жасына, дайындықтарына, білімі мен дағдылану дәрежесіне байланысты іріктеледі. Оқушылар мәтінді дұрыс қабылдау үшін негізінен мынадай жұмыстар жүргізіледі: 1.Мәтінді қабылдауға оқушыларды психологиялық жағынан дайындау. 2.Мәтінге байланысты сөздік жұмысын жүргізу. 3.Шығарманы оқу. 4.Жоспар жасау. 5.Шығарманың мазмұны бойынша жүргізілетін шығармашылық жұмыстар.
Мәтінді қабылдауға оқушыларды психологиялық жағынан дайындау Көркем шығарма жазушының сөз арқылы жасаған көркем бейнесі, картинасы арқылы қабылданады. Шығарманы оқыған кезде оқушының көз алдына елес пайда болады. Бұл оқушының сезімін де қозғайды. Мысалы: Абайдың «Қыс» өлеңін өтер кезде сурет бойынша әңгіме айтқызуға болады. Осылайша әңгіме жүргізілгеннен кейін, «Қыс» өлеңінің мазмұнын білуге оқушылардың ынтасы артып, оны тереңірек ұғынуларына және молырақ әсер алуларына жағдай жасалады. Сонымен, шығарманы оқуға дайындау жұмысы, біріншіден, балаларды оқылатын әңгіменің мазмұны мен ондағы кейіпкерлердің ісін саналы түрде түсіне білуге дайындау; екіншіден, оқылатын әңгіменің мазмұнына қызықтыру; үшіншіден, ондағы түсініксіз сөздер мен ұғымдарды түсіндіру мақсатында жүргізіледі. Дайындық жұмысының көздейтін түпкі мақсаты- балаларға шығарманы толық та саналы меңгеруіне мүмкіндік туғызу.

Оқып болғаннан кейін

Мәтінді оқу барысында

Мәтінді оқуға дайындық кезінде

Сөздік жұмысын жүргізуМәтінге байланысты сөздік жұмысын жүргізу

Мәтіндегі түсініксіз сөзді сол сөйлемімен қоса оқытса оқушылар жақсы түсінеді. Мысалы:

Мәтінді оқу Мәтінді оқу- дұрыс қабылдауға байланысты жүргізілетін жұмыс түрі. Мұнда түрлі тәсілдерді қолдануға болады. Көпшілік мұғалімдер, егер шығарманың мазмұны күрделі, көлемі ұзақ болмаса, оны өзі дауыстап оқып шығады немесе балаларға оқытады.Шығарма бірінші рет оқылғанда, оқушылар ондағы кейіпкерлердің істерімен танысуға тиіс. Сондықтан шығарма әуелі тұтас оқылғаны тиімді. Өйткені бөлініп оқылса, балалар оның мазмұнын толық ұғына алмайды. Шығарманың мазмұнын бір оқығанда-ақ оқушылардың көкейіне қондырып, санасына жеткізу үшін ол нақышына келтіре мәнерлеп оқылуға тиіс. Шығарма алғаш оқылғанда нашар оқитын оқушыларға оқытылмауы керек. Мұғалім шығарманы әуелі өзі оқып көрсеткені дұрыс. Кейде оқу техникасын меңгерген мәнерлеп, жақсы оқитын оқушыларға да оқытуға болады.Бірақ, әсіресе, ырғағы қиын немесе жолдары ұзақ, баланың демі жетіңкіремейтін өлеңдер, көркем фразалар мен сөз өрнектері кездесетін шығармаларды мұғалімнің өзі оқығаны жөн. Шығарманы бір рет тұтас оқып шыққан кезде балалар оның мәнін терең ұғына қоймайды, шығарма туралы оларда жалпы ұғым ғана қалыптасады. Енді осы тұтас қабылдаудан бірте-бірте оның жеке бөлімдерін талдауға көшу керек. Бірақ қайталап оқуға кіріспес бұрын оқушылардың мәтінді алғашқы қабылдау дәрежесін тексеру қажет. Мұғалім мәтіннің мазмұнын балалардың дұрыс түсінген- түсінбегенін, әңгіменің қай жері ерекше әсер еткенін біліп, ойларына бағыт беру үшін екі-үш сұрақ қояды. Сұрақ көбінесе негізгі фактіні анықтау үшін қойылады.

Шығармаға жоспар жасау Жоспар оқушы ойының, шығарманың мазмұнын көрсететін оқиғалардың жүйесін білдіреді. Жоспар жасау жұмысы екі түрлі жолмен іске асады: 1.Әңгімені бөлімдерге бөлу; 2.Бөлімдерге ат қою, оны рет-ретімен жазу; Оқушылар әңгімені бөлімдерге бөлу үшін ондағы басты ойды және қосымша мәселелерді анықтайды. Жоспар жасау шығарманың мазмұнын толық та терең түсіндіруге мүмкіндік береді. Бөлімдерге бөлу процесі шығарманы бір рет оқып шыққаннан кейін яғни қайталап оқу кезінде іске асады. Жоспар кейде қорытынды әңгіме кезінде де жасалады. 3-сыныпта мәтінді бөлімдерге бөлу жұмысы жүйелі түрде жүргізіледі: 1)мұғалім оқушылар мәтінді оқып келе жатқанда тоқтатып, олардан не жөнінде оқылғанын, нені білдіргенін , мұндағы басты ойдың не екенін сұрайды; 2)ол бөлімнің неліктен аяқталғанын дәлелдетеді;3)оқушылар кімге қай бөлімі ұнағанын айтады, сонан соң барлығының айтқан бөлімдері ретке келтіріледі.5)бөлімдерге ат қойылады.

Мәтінмен жүргізілетін жұмыс түрлері Бұл жұмыстар, біріншіден, оқушылардың оқылған материалды тереңірек меңгеруіне мүмкіндік туғызса, екіншіден, оларды өз беттерімен ойланып жұмыс істеуге талаптандырады. Төмендегідей жұмыстарды жүргізуге болады. Сонымен, мәтінге байланысты жүргізілетін жұмыстардың барлығы оқушыларды өз беттерімен ізденуге үйретіп, ақыл-ойы мен дүниетанымын кеңейтуге, тілін дамытуға септігін тигізеді.