Тәрбие сағаты Қазақ халқының мерейтойлары

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының мерей тойлары.

Сабақтың мақсаты: Осы жылғы мерей тойлар жайында мағлұмат беру, ғарыш әлемі жайлы түсінік беру. Ғарыш айлағы - Байқоңыр туралы білім беру. Ғарыш әлеміне деген қызығушылықтарын қалыптастыру. Ғарышкерлерге деген құрмет сезімдерін тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Байқоңырдың, ғарышкерлердің, зымыранның суреттері, слайд.

Сабақтың жүрісі:

Мұғалім:

- Балалар, біздің тұратын жеріміз - Жер планетасы деп аталады. Төбемізде әдемі аспан әлемі бар. Бұл - аспан әлемі - ғарыш. Біз өзіміздің Жер планетасында тату - тәтті өмір сүреміз. Қане, бәріміз Жермен, Күнмен, достарымызбен амандасайықшы.

Амансың ба, алтын Күн!

Амансың ба, Жер ана!

Амансың ба, достарым,

Сендерді көрсем қуанам!

- Көліктердің қандай түрлерін білесіңдер?

- Жер көлігі (машиналар, велосипед, мотоцикл), су көлігі (кеме, қайық), әуе көлігі (ұшақ, тікұшақ, зымыран).

- Дұрыс айтасыңдар, балалар! Ерте заманнан адамдар әуеде құс сияқты ұшуды армандаған, сондықтан аспанға көтерілудің түрлі жолдарын ойластырған. Ең алдымен, әуе шарлары пайда болды. Келе - келе ұшақ, тікұшақ пайда болды. Ұшақтар адам тасымалдауға арналған. Ал тікұшақтармен ауыр жүктерді тасиды.

- Қазір мен сендерге жұмбақ жасырамын. Дұрыс шешуге тырысайық:

Аспанда бір алып құс,

Ызғып ұшып барады.

Қарап тұрсаң ғажайып,

Соңында із қалады. (Зымыран)

- Неге осы жұлдыздар жайында, зымыран жайында айтып кеттік? Бүгінгі сабаққа не жайында, кім жайында болмақ? (оқушылардың жауаптары)

- Дұрыс айтасыңдар, ал зымыран бізге не үшін қажет? Зымыранмен кімдер ұшады? Зымырандар ұшатын орынды не деп атаймыз? (Балалардың жауаптары тыңдалады).

- Зымыранмен ғарышкерлер ұшады. Олар ғарышқа ұшып барып, аспан әлемін зерттейді. Біз бүгін ғарышкер ағалармен, аспан әлемімен танысамыз. Зымырандар ұшатын орынды ғарыш айлағы деп атаймыз. Біздің Қазақстанда ғарыш айлағы Байқоңыр деген жерде орналасқан. Байқоңыр ғарыш айлағы - Қазақстанда, оның ішінде өзіміздің Қызылорда облысында орналасқан. Ғарышкерлердің бәрі осы жерден ғарышқа ұшады.

- Ал, балалар, осы ғарышкерлер туралы не білесіңдер, соны мына алдарыңда жатқан қағазға түсіріп көріңдер.

Ал, балалар, сендерге тағы мынадай тапсырма: осы Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев неше жаста екен? Білгілерің келе ме? Ендеше мен сендерге қазір олардың туған жылдарын беремін, сендер есептеп көріңдер, олардың жасы нешеде?

Тоқтар Әубәкіров 1946 жылы туған екен, ал Талғат Мұсабаев 1951 жылы туған. Ал олардың жасы нешеде?

Демек Тоқтар Әубәкіров 1946 жылы туған болса, оның жасы 70, ал Талғат Мұсабаев 1951 жылы туған, оның жасы 65 жас.

Ал осы жастар жайында не айтуға болады? Олар жайлы қосымша мәлімет оқып көрейік.

Талғат Амангелдіұлы Мұсабаев - қазақтың 2-ші, ал әлемнің 309-шы ғарышкері, техника ғылымдарының докторы (2008), авиация генерал-лейтенанты (2007). ҚР Инвестициялар және даму министрлігінің Аэроғарыш комитеті төрағасы.

• 1994 ж. ғарышқа 1-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-19) 126 күн ғарышта өткізген.

• 1998 ж. ғарышқа 2-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-27) 208 күн ғарышта өткізген. Гиннестің үздік табыстар кітабында бір айдың ішінде 5 рет не бары 30 сағат 8 минут ұзақтығымен ашық ғарышқа шыққанны жазылып алынған. Ұшқанда американ ғарышкері Л. Эйартс пен ресей ғарышкері (шуваш ұлтынының өкілі) Николай Бударинмен бірге. Қонғанда ресей ғарышкерлері Николай Бадурин мен Юрий Батуринмен бірге.

• 2001 ж. ғарышқа 3-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-32) 8 күн ғарышта өткізген.

Әскери атағы - запастағы РФ ӘӘК генерал-майоры, ҚР авиация генерал-лейтенанты (2007 жылдан).

Марапаттары

Қазақстан Республикасы:

• «Халық қаһарманы» атағы (1995)

• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы (1995)

• «Отан» ордені (1998)

• «Барыс» 1-ші дәрежелі ордені

• «Астана» медалі (1999)

Ресей Федерациясы:

• «Дружба народов» ордені (1991)

• «Герой Российской Федерации» атағы (1994)

• «Лётчик-Космонавт РФ» (1994)

• «За заслуги перед Отечеством» 3-ші дәрежелі ордені (1998)

• «За заслуги перед Отечеством» 2-ші дәрежелі ордені

Аустрия Республикасы:

• Аустрия Республикасының ордені

Америка Құрама Штаттары:

• «Ғарышқа ұшқан үшін» NASA медалі (1998)

Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров (27 шілде 1946 жыл, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысы, Қазақстан) - қазақтан шыққан тұңғыш ғарышкер, ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры (1988), Қазақстан Республикасының Халық қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры

Ғарышқа ұшуы

• 1991 Ю.А. Гагарин атындағы ғарышкер дайындау орталығында әзірлігін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталды кешенінде сынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті.

• 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Апта бойы «Мир» орбиталды кешенінде жұмыс істеді.

• 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарыштаөткізген мерзімі - 7 күн 22 сағат 13 минут.

Марапаттары

Қазақстанның:

• «Халық қаһарманы» атағы

• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы

• «Отан» ордені (1995)

Кеңес Одағының:

• «Знак Почета» (Құрмет Белгісі) ордені (1987)

• «Герой Советского Союза» (Кеңес одағының батыры) атағы (1988),

• «Золотая Звезда» (Алтын Жұлдыз) медалі (1988)

• «Ленин» ордені (1988),

• «Заслуженный Летчик-испытатель КСРО» (КСРО-ға еңбек сіңірген сынақшы ұшқыш) (1990)

• «Летчик-космонавт КСРО» (КСРО ғарышкер-ұшқышы) (1991)

• «Октябрьская революция» (Қазан төңкерісі) ордені (1991)

Австрия Республикасының:

• «Алтын Крест» ордені 1988)

• «Алтын Крест» ордені (1993)

Дұрыс, осы жастағы адамның мерейлі жас дейді. Осы жылдары тағы осындай мерейтойлар бар ма екен? Қалай ойлайсыңдар?

Ең алғашқы ғарышқа кім ұшты?

Қай жерден ұшты?

Ең алғаш 1961 жылы 12 сәуірде ғарышқа ұшқан Ресей азаматы Ю. А. Гагарин болды. Ю. А. Гагариннен бұрын екі ит - Белка және Стрелка ұшырылған.

Осы алғашқы ұшудан кейін қанша жыл өтті. Санап көрейікші.

Сонда осы жылы бізде бірнеше айтулы, мерейтойларымыз көп екен.

- Ал, Қазақстаннан ең алғаш ғарышқа ұшқан кімдерді білесіңдер?

Қазақстаннан алғаш ғарышқа ұшқан ғарышкерлер - Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев. Олар ғарышқа ұшып, зерттеу жұмыстарын жүргізді. Бұл кісілер біздің еліміздің мақтаныштары. Олар - ержүрек, батыр, халық қаһармандары. Осы кісілер сияқты батыл, ержүрек болу үшін, білімді, тәртіпті үлкен азамат болуымыз керек.

Ғарышкерлер ғарышқа ұшар алдында олар әр түрлі дайындықтан өтіп, арнайы білім алады. Ғарышта адам демалатын ауа жоқ, көлеңке жақта қатты суық, күн түсіп тұрған жағы өте ыстық болады. Сондықтан осылардан сақтану үшін ғарышкерлер «скафандр» деп аталатын арнайы киім киеді. Скафандрдың арқасында ауа толтырылған баллоны, жермен және өзара байланысқа арналған байланыс құралдары болады (бейнефильм көрсету).

Сөздік жұмысы:

Айлақ - ғарышқа ұшуға арналған қолайлы алаң.

Ғарыш - аспан әлемі.

Сергіту сәті: Аспан, аспан, арайлым,

Саған жиі қараймын.

Сені көзбен шоламын,

Мен ғарышкер боламын.

Ал, балалар, біз бәріміз қай елде тұрамыз? Ал біздің еліміздің тәуелсіздігіне неше жыл?

• Ал, санадық па? Осы жылы - тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы. Ал осы жас жайында не айтуға болады?

• Дұрыс айтасыңдар. Бұл - екінші мүшел.осы еліміздің байрағы мәңгілік замғай берсін, өркендей берсін. Ендеше қазір сендерге мынадай тапсырма - осы Отанымыз жайлы білімімізді мына алдарыңда жатқан қағаздарға жазып, қорытынды жасайық.

Сабақты қорытындылау.

Дидактикалық ойын: «Ғарышқа ұшу». Ойынның шарты: Балалар зымыранмен ғарышқа ұшып, жұлдыздың тапсырмасын орындап, сұрақтарға жауап береді:

- Аспан денелеріне нелер жатады?

- Ғарышқа ұшқан ғарышкерлерді ата.

- Скафандр деген не?

- Ғарышқа қандай көлікпен ұшады?

- Ғарышкер, ғарыш, Байқоңыр туралы туралы қандай тақпақ білесің?

- Міне көрдіңдер ме, балалар, сендер білімді, ақылды екендеріңді көрсетіп, сұрақтарға өте жақсы жауап беріп, жұмбақ шешіп, суретті жақсы салып, сабаққа жақсы қатыстыңдар! Жарайсыңдар! Енді сабағымызды жақсы әнмен аяқтайық.