Мың бір мақал, жүз бір жұмбақ

Тақырыбы:Мың бір мақал, жүз бір жұмбақ

Мақсаты:1. Оқушыларды «Сөз мәйегі - мақал» дегендей, ата-бабамыздан қалған өсиет сөздері арқылы адамгершілікке, ойын нақты, дұрыс жеткізуге, тапқыр сөйлеуге

үйрету.2. Сөз өнері арқылы оқушылардың дүниетанымын кеңейтуге тәрбиелеу.

Көрнекілігі: қанатты сөздер жазылған плакаттар, шарлар.

Жүрісі:

І.Ұйымдастыру

ІІ. Кіріспе сөз

Алдыменмақал-мәтелдегеніміз не? Қысқаша тоқталып өтсек:

Мақал-мәтел - атабабамызданқалғанөшпес мұра. Көлемі жағынан шағын болғанмен, уақытөткенсайынмағынасытереңдеп, құныартып, қымбатқазынағаайналыпкеледі. Мақал-мәтел - тәрбиелікмәнізор, руханибайлық. Осы тұста мен осы мақал мен мәтел айырмашылығынтүсіндіріпөткімкеліпотыр.

Мысалы: Мақалдақорытынды, тұжырымдытүйінайтылады. Айтылар ой нақтытолықжеткізіледі. Мысалы: «Ер жігітеліүшінтуады, еліүшінөледі» дегенмақалдаелдіқорғау, жердіқорғаунағызжігіттіңісіекендігіайтылыптұр.

Ал, мәтелде ой тікелейбілдірілмейтұспалдап, жанамалапайтылады.

Мысалы: «Көппенкөргенұлы той». Мұнда не көрсең де халықпенбіргекөр, өзбасыңныңғанақамынойламадегенсөзтұспалдапайтылыптұр.

Біздіңмақсатымыз, оқушыныңбілімгедегенқұштарлығын, ізденімпаздығын, оқудеңгейінжәнеойыннақтыдұрысжеткізуге, тапқыр сөйлеуге салмақты ой айтуғаүйретуболыптабылады.

Бүгін біздің сыныбымызда «Мың бір мақал, жүз бір жұмбақ» ойыны өткелі тұр.

Бұл сайысқа екі топ қатысады: 1. «Сұңқар» тобы. 2. «Барыс» тобы.

Құрметті ұстаздар сіздердің іштеріңізден әділ қазыларды сайлап алсақ.Ендеше біз бүгінгі сайысымызды бастайық.

1-тур: «Кім көп біледі?»Қатысушы топтар мақал - мәтел айтудан жарысады.(1 минут уақыт беріледі, сол уақыттың ішінде топтар қанша мақал айтса, ұпай саны да соған қарап қойылады)

2-тур: Мақал - сөздің мәйегі

(тақтадамақал-мәтелдің басы беріледі, қатысушытоптармақалды жалғастырады)

1. Жақсыкісібайқапсөйлер, ...(жаманкісішайқапсөйлер)

2. Ер еліне, ...(итиесіне)

3. Балапанұяда не көрсе ... (ұшқандасоныіледі)

4. Өнер - ағып жатқан бұлақ, ...(Білім - жаныптұрғаншырақ)

5. Жақсыныңатыөлмейді ...(Ғалымның хаты өлмейді)

6. Көзжетпегенжерге, ...(сөзжетеді)

7. Отызтістеншыққансөз, ...(отызрулыелгетарайды)

8. Дұшпаны көптер сақтана жүреді, ...(Досыкөптермақтанабіледі)

9. Жалғандостан ...(жауартық)

10. Өнерлінің қолы алтын, ...(өлеңшінің сөзі алтын)

11. Еңбекетсеңерінбей, ...(тоядықарныңтіленбей)

12. Отанүшінкүрес - ...(елгетигенүлес)

3 - тур: Кімтапқыр?

-Ал балалар, менСіздергежұмбақайтамын. Жұмбақдегеналақандыжұмудан, яғниқолдыңішіндебірнәрсеніжасырып, жұмыптұрып, соны тап дегенненшыққан. Жұмбақжасырғандаайтыларнәрсеніойдабүгіп қалып, соған ұқсас нәрселергетеңеп, тұспалдапсипаттапайтады. Мысалы:

Тұрғанмен жырақ өзі,

Таусылмайтын шырақ көзі (Күн)

Шарты: Мұғалім жұмбақ жасырады, жауабын айту керек, сол жұмбақтың жауабын тауып айтқан соң, жауабына сәйкес мақал айту керек.

1.Жұмбақ:

Шыңдары шырқау,

Көшіп жүр бір тау. (Түйе)

Мақал: Көрмес түйені де көрмес.

2. Жұмбақ:

Жайған жастық сөгілді,

Аппақ мамық төгілді. (Қар)

Мақал: Қалауын тапса қар жанар.

3. Жұмбақ:

Желден желігеді

Судан шегінеді. (От)

Мақал: Отаноттан да ыстық.

4. Жұмбақ:

Жылт-жылтетеді

Жылғадан өтеді. (су)

Мақал: Судың да сұрауы бар.

5. Жұмбақ:

Өзімнен өзгенің бәрін көремін. (Көз)

Мақал: Көз қорқақ, қол батыр.

6. Жұмбақ:

Сылдырданқорқады, шошыныпжортады. (Қоян)

Мақал: Қояндықамыс, ердінамысөлтіреді.

4-тур: Даналықойдандәнізде

Шарты: Топтарсандардытаңдауарқылы өздері мағынасын түсіндіретінмақал-мәтелдітаңдап, талдайды.

1- ұяшық: Апамажездемсай. 20

2-ұяшық: Тастыжердеегінболмас,

Текті бала тегінболмас. 30

3-ұяшық: Азғақанағатетпеген, көптенқұр қалар.40

4-ұяшық: Жалғандостанжауартық. 10

5-тур: Не деукерекмұндайда?

(Сіздергебір-біржағдаяттанберіледі. Сіздеросындайжағдайдаайтылатынмақалдардыжазыпоқисыздар)

1-топ. ЕртедеОдағайдегенөтірікшіболыпты. Олбаласынөтіріккебаулыпты. Бұғанәбденмашықтанғанбаласыөтірікайтпасаотыраалмайдыекен. Біржиындаәкесініңқасындаотырғанол:

- Аспандаитқыңсылайдығой, - депті.

- Итұшатын ба еді? - дептібіреу.

- Бағанабірқұскүшіккөтеріпкетіпеді, әліөлтірмегенекенғой, - депті Одағай.

Сонда бірқария: - Апыр-ай, - депөкінішпенбасыншайқағанекен.

2- топ. Сырым Бөкенбигесәлемберуге барса, қарт: - Қай баласың? - депті.

- Даттыңбаласымын, - дептіСырым.

- Қойбағаалмайтынжаманнан да қолақпандайұлтуадыекен-ау,-дейдіБөкен.

6-тур: «Бізбілмейтінбірмақал»

(Топтаркүнделіктіөмірдеқолданылмайтынмақал-мәтелдердіайтып жарнамалайды)

1. Қараңғыда тапқаныңды ханға берме,

Жарықта тапқаныңды жанға берме.

Мағынасы: еңбекпентапқаныңдыорынсызшашпа.

2. Кісіболарбаланыңкісімененісі бар,

Кісіболмасбаланыңболыпкелеріші тар.

Мағынасы: болашақтажақсыазаматболатын бала кішкентайынанкөпшіл, кеңпейілболыпкеледі.

3. Өзін-өзі сыйлаған ер бақытты,

Өзін-өзібилеген ел бақытты.

Мағынасы: Адам әуеліөзқадірінбілсеғана ел мен жерқадірінбілеалады.

4. Шын ер жеңсе, тасымас,

Жеңілсе жасымас.

Мағынасы: Қандайжағдайболса да, өз-өзіңдісабырлы ұстап үйрен.

Осыменсайысымызаяқталды.

Сөзкезегіқазыларалқасында.

Жеңгентоптымарапаттау.

Қорытынды.