Предметный кружок Улусчу ужурлар ( 2 класс)

Раздел	Начальные классы
Класс	2 класс
Тип	Конспекты
Автор	Арапчор О.К.
Дата	13.01.2015
Формат	doc
Изображения	Нет

Поделитесь с коллегами:

1 кичээл

Тема: Мээн суурум - Чаа-Хол Сорулгазы: Торээн суурунун дугайында билиг бээри.

Торээн черинге чоргаарланып, анаа ынак болурунга кижизидери.

Планаттынган туннелдер

Бот-тускайлан онзагайлары: Ооредилгени медерелдиг, сорулгалыг болгаш амыдырал - биле харылзаалыг кылдыр тургузары

Метапредметтиг: Бащкы уругларнын кичээнгейин чаа билиглерни ажыдарынче угландырар. Билиг бурузу бодунуу - биле кандыг ажыктыгыл, амыдыралга канчаар хереглеттине бээрил деп чувени уруглар-биле сайгарары.Чаа чувени билип алыр чуткул-сонуургалын улам сайзырадыры

Предметтиг:

Бердинген созуглелинин утказын адынын дузазы-биле тодарадыры

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

эртемнин кол утказын, ажыктыын билири;

-созуглелдин темазын, кол бодалын айтырыглар дузазы-биле тодарадып билири;

Ажыглаар материал: видео. тайылбыр, сюжеттиг чуруктар.

Орг. болгаш мотивациялыг кезээ.

Алдын хунум, ак-кок дээрим,

Ие черим, эргим авам, эш-оорум башкыларым

Амыр-ла, амыр!

Чугаа сайзырадылгазы:

Шулук «Кус»

Кустун айы унерге

Кузелим-даа бутту

Оорум-биле кады

Оореникчи бодум.

3. Чаа теманын тайылбыры.

Словарь: хогжум школазы, эмнелге чери, уруллар садтары

Башкынын салган айтырыгларынга харыылаары:

- Бистин чурттап турар суурувусту чуу деп адаарыл?

- Кым чуу деп кудумчуда чурттап турарыл?

( Бодунун кудумчузунда чараш чуулдер чуулдерни, ойнаар шолдеринин дугайында чугаа)

- Ада- иенер кайда ажылдап турарыл?

- Ажылдап турар черлерин адаар.

Беседа. Мээн суурум - Чаа-Хол

Бистин суурувустун адын Чаа-Хол дээр. Оон кудумчулары дорт, бажыннар чанында ыяштар тарып каан. Бистин суурувустун кол тудуглары - школа, эмнелге, хогжум школазы, ….

3. Видео материалдан коргузуп тайылбырлаары. (ИКТ)

4. Айтырыгларга харыы:

- Чаа-Хол суурда кандыг кол тудуглар барыл?

- Суурувустун чурттакчылары кандыг азырал амытаннар тудуп турарыл?

- Кандыг-кандыг нога аймаа билир силер?

5. Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

2 кичээл

Тема: Тыва дугайында тоол

Сорулгазы: Бодунун ажылын шын демдеглеп,унелээринге эптиг арганы башкы-биле чогаадып кылыры

Планаттынган туннелдер

Бот-тускайлан онзагайлары: Бодунун ажылын шын демдеглеп,унелээринге эптиг арганы башкы-биле чогаадып кылыры

Метапредметтиг: Сорулганы шын салып, ону чедип аларынын аргаларын дилеп ,тып билирин ооредир

Предметтиг: Номчаан чуулдун утказын чурук болгаш айтырыглар дузазы - биле чугаалап билири.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Созуглелди шын, медерелдиг дыннап билири;

Ажыглаар материал: видео. тайылбыр, сюжеттиг чуруктар.

Орг. болгаш мотивациялыг кезээ.

Мен эки оореникчи мен

Мен кичээлдерде эки ажылдаар мен.

Чугаа сайзарадылгазы:

Салаалар-биле ойнаар оюннар.

Чаа тема

Словарь: Устуу оран, Курбусту-Хаан, Каа-Хем, Бии-Хем
Башкынын аянныг номчулгазы.
Айтырыгларга харыы:

- Тыва деп кымыл?

- Тываны кым деп амытан черже оорлап эккелгенил?

- Амырга-Моостун ийи дузалакчыларынын адын кым дээрил?

- Тыва бодунун торээн чери Дээрже чаныксап турган бе?

- Ийи оол чуу кылдыр хуула бергенил?

- Тыванын ийи чажы кандыг хемнер кылдыр хуула бергенил?

- Ийи хемнин каттышкан черин улус чуу деп адап кааныл?

- Тывалар деп ат кайыын тывылганыл?

Кичээлдин туннели. Рефлексия.

-Кичээлде чуну билип алдынар?

- Чуу эн солун болду?

-Тоолчургу чугаалардан улуг улустан дыннап алгаш эшреинге чугаалап бээр.

3 кичээл

Тема: Тыва Республика, оон ыдык демдектери

Сорулгазы: Тыва күрүнениң Ыдык ырызы, Тугу, Сүлдезин хевири, өңнери, утказы-биле таныштырар. Төрээн чуртунга Тыва күрүнениң Ыдык ырызы, Тугу, Сүлдезин хүндүлеп, аңаа ынакшылын, чоргааралын оттурар.

Бот-тускайлан онзагайлары: Сорулганы шын салып, ону чедип аларынын аргаларын дилеп ,тып билирин ооредир

Метапредметтиг: Салдынган сорулгага дууштур кылыр ужурлуг ажылды планнап, хайгаарап, оон туннелинге чедеринин болдунар аргаларын тодарадып билирин ооредири

Предметтиг: Башкынын чугаазын, номчаан чуулун дыннап билири.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Созуглелди шын, медерелдиг дыннап билири;

Чорудуу:

I Организастыг кезээ.

Уругларның кичээлге белеткелин хынаар.

II Катаптаашкын.

- Тывалар де пат кайыын келгенил?

III Чаа тема.

1) Башкы тайылбырлаар.

Тыва Республиканың Ыдык ырызы, Тугу, Сүлдези ханы уткалыг.

Сүлдези

Чечек дег беш талалыг - 5 дипте чоннуң найыралы

Аъттыг кижи хүнче угланган - чаагай амыдырал

Тыва - деп бижик

Тугу.

1) Башкының тайылбыры.

1993 чылда тукту бадылаан.

Сарыг өң- сарыг шажынныг чон

Ак кожаа- Каа-Хем биле Бии -Хем каттышкаш. Улуг-Хем апарган.

Ак-көк - Тывада арга, аржаан суглар, хемнер, хөлдер.Чаагай амыдырал өңү.

2) Дараазында домактарны төндүрер.

Тываның тугу…

Сарыг өңнүг …

Ак кожаа …

Ак-көк өңнер …

IY Сула шимчээшкин.

Ажы-төлдер аян шыкка

Анайлар дег дешкилешсин!

Арылар дег чечек кезип,

Ажыл-иштен амзазыннар.

Ада-чуртка, ада-иеэ

Ажыы улуун көргүссүннер.

Тываның Ыдык ыры Мен тыва мен». Ырның аялгазын дыңнадыр.

YI Түңнел.

-Чүге 5 талалыгыл?

-Аъттыг кижи хүнче көрүнген утказы. Чүү деп бижик барыл?

- 4 кичээл

Тема: «Кады торээн кижилер».

Сорулгазы: Ог-буле деп чул дээрзин билиндирер. Чоок кижилерин хундулеп, оларга дуза кадып билиринге ооредири

Бот-тускайлан онзагайлары:

Бодунун ажылын шын демдеглеп,унелээринге эптиг арганы башкы-биле чогаадып кылыр.

Метапредметтиг: Бодунун бодалын аас- биле шын, дес-дараалаштыр тодарады.

Эштежип ажылдаарынга ооренир. Бодун ангы-ангы рольдарга киириштирер (удуртур, кууседир)

Предметтиг: Номчаан чуулун сайгарып турда бодунун бодалын шын, тода илередип билири.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Созуглелди шын, медерелдиг дыннап билири;

Чорудуу:

I Организастыг кезээ.

Уругларның кичээлге белеткелин хынаар.

2. Катаптаашкын.

Тыва Республиканың сүлдези утказын чугаалаар.

Чаа тема:

Словарь: ог-буле, эп-чоптуг, катай-хаара

Видеоматериал
Башкынын тайылбыры
Айтырыглар харыы:

- Ог- буле деп чул?

- Кады торээн кижилер деп кыманрыл?

- Алышкылар деп кымнарлы?

- Угбашкылар деп кымнарыл7

- Иешкилер деп кымнарыл?

- Адашкылар деп кымнарыл?

- Акый, угбай, дунмай деп состерни оске улуска хамаарыштыр чугаалап болур бе?

Быжыглаашкын.

«Демниг сааскан теве тудуп чиир» деп улегер домактын утказын сайгарар.

Туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Чуу солун болду?

5 кичээл

Тема: Ада торели - алдын, ие торели- монгун Сорулгазы: Торел улусту хундулеп адаарынга ооредир. Торелдерип хундулээринге чанчыктырар.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Бодунун ажылын шын демдеглеп,унелээринге эптиг арганы башкы-биле чогаадып кылыр.

Предметтиг: Созуглелдин утказынга таарышкан улегер домактарны тып ооренир

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Созуглелди шын, медерелдиг дыннап билири;

Чорудуу:

Орг. болгаш мотивациялыг кезээ.
Салаалар-биле оюн

Биче салааларже айыткаш:

Бо чунерил? - Артап болбас, алдын ковуруум

Орта-салаа, ады чок салааларже айыткаш:

- Бо чунерил? Дээп болбас, демир ковуруум

Чадыр огже айыткаш:

Бо чунерил? - Ай, хун херелденип турар, алдын оргээм-дир.

Ходун улуг-эргээнче айыткаш:

-Бо чунерил? - Инээм одарлаар, изиг кара суг.

3. Чаа билигни алыры.

А)Словарь: даай, кууй, даай-авай,

Б) Башкынын тайылбыры, номчуп бээри

В) Айтырыгларга харыы:

- Кымны кырган-ачай дээрил? (кыргын-авай, даай, кууй, акый, угбай)

- Улуг улусту канчаар хундулээрил?

4. Туннели. Рефлексиязы.

-Чуу силерге эн-не солун болду? Чуну билип алдынар?

6 кичээл

Тема: Кырган-ачазы биле кырган-авазын хундулээрин

Сорулгазы: Кырган кижилерин хундулеп, оларга ургулчу дуза кадарын сумелээр

Бот-тускайлан онзагайлары:

Бодунун азы эштеринин кылган частырыгларын шугумчулелдиг езу-биле эскерип билир, ол частырыглардан чайлап ооренир чорукка уругларны белеткээр.

Метапредметтиг: Бодунун бодалын шын дес-дараалаштыр илередип, оске эш-оору биле диалогту тургузар. Бодунун харыызын ооренген билиинге даянып алгаш шынзыдары.

Предметтиг: Созуглелдин утказынга таарышкан улегер домактарны тып ооренир

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер. номчаан чуулге хамаарыштыр айтырыгларга харыы берип , утказын чугаалап, кол бодалды илередип билири;

Чорудуу:

I Организастыг кезек.

II Катаптаашкын.

1) Чугаа сайзырадылгазы. Чурук-биле ажыл.

-Чылдың кайы үезил?

-Кудумчуга кымнар кылаштажып бар чорааныл?

-Агаар- бойдус кандыг болганыл?

-Кырган эне канчап барганыл?

-Школачы оол канчалганыл?

-Оолга кырган кижи чүү деп чугаалааныл?

-Оолдуң овур-хевирин чугаалап көрүңерем.

- Силерни кандыг болуңар деп сүмелеп турарыл?

3. Чаа билигни алыры.

А) Словарь: эрте дужуп халывас

Б) Видеочуруктан тайылбырны дыннаары

В) Айтыргыларга харыы:

- Кыргын-авазын, кырган -ачазын канчаар хундулээрил?

- Силер канчаар дузалажып берип турар силер?

4. Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

7 кичээл

Тема: Чоок торел улус.

Сорулгазы: Чоок торел улузу-биле аралажып, дуза кадып, оларны хундулеп чоруурунга

кижизидер.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Предметтиг: Билиг бурузу бодунуу - биле кандыг ажыктыгыл, амыдыралга канчаар хереглеттине бээрил деп чувени уруглар-биле сайгарар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары;

Чорудуу:

Орг. болгаш мотивациялыг кезээ
Катаптаашкын.

Салаалар-биле оюн:

Биче салааларже айыткаш:

Бо чунерил? - Артап болбас, алдын ковуруум

Орта-салаа, ады чок салааларже айыткаш:

- Бо чунерил? Дээп болбас, демир ковуруум

Чадыр огже айыткаш:

Бо чунерил? - Ай, хун херелденип турар, алдын оргээм-дир.

Ходун улуг-эргээнче айыткаш:

-Бо чунерил? - Инээм одарлаар, изиг кара суг.

3. Чаа билигни алыры.

1. Словарь: торел кижилер, ажыл-агый

Чурук-биле ажыл.

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар:авазы, ачазы, уруглары.

-Төрелдерин : даай, кууй, кырган-авазы, кырган-ачазы,чаавазы, честези…

-Ог-бүлениң кежигүннери аразында найыралдыг, бот-боттарын дыңнажыр, бот-боттарынга дузалажыры, хүндүлежир , ынак, төрелзирек быжыг, аас-кежиктиг болур.

-Чурукта кымнар барыл?

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар.

-Олар паркта чүнү канчап олурар-дыр?

-Авазы, ачазы, уруглары чүнү кылып турарыл?

-Кандыг өг-бүлел?

2. Башкынын тайылбыры.

3. Айтырыгларга харыы:

- Кижинин чоок торелдеринге кымнар хамааржырыл?

-Кандыг кижини «донгур кок буга дээрил?

4. Кичээлдин туннели.

- Кичээлде силерге чуу эн-не таарышты?

- Ада-иезинин торелдеринин дугайында чугаалап кээр.

Предметтиг: Башкынын номчаан чуулунун утказын сактып, билип алыры. Утказынга хамаарышкан айтырыгларга харыылап билири.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

тоол биле шулукту ылгап билири

Орг. Болгаш мотивациялыг кезээ. 8 кичээл

Тема: Бажынга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр кжилернин сагыыр ужурлары

Сорулгазы: бажынга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын, дурумнерин сагыырынга ооредир.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар.

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны кижизидери

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

Орг. болгаш мотивациялын кезээ.
Катаптаашкын:

Огге келген кижини хулээп алырынын сагыыр ужурларын катаптаары.

- оггее андыг-даа кижи кирер. Келген кижини (торелин, кожазын, жин, танывазы кижини ) хундулеп уткуп алыры-эвилен-ээлдек чоруктун негелдези. Канчаар уткуп алырыл?

-Аалга (аал чооугунга) кижи келзе, ыдын хай деп, ог хаяазынга уткуур. Келген кижинин, торел байдалын, оннук- талазын барымдаалап, мендизинге эвилен-ээлдек харыылааар. Сактып алынар: кандыг-даа таварылгада оогге келген кижи баштай мендилээр. Менди солушкан соонда, «огге киринер, турупкан боор силер, угбай» деп чалааш, кирип кээрге, тонун уштурунга дузалажып бээр. Эр кижинин огнун солагай, а кыс кижини он талазынче чалап, кирип кээрге, «Эртип олурунар» дээр.

-Аалга кжи келзе, канчаар уткуурул?

- кым баштай мендиледирил?

-огже аалчыны канчаар чалааарыл?

-Огнун солагай талазынче кандыг кижини чалаарыл?

- Аалчы кижинин айтырыгларынга канчаар харыылаарыл?

Келеген кижи херээн чугаалавайн чоруур деп барза, канчаарыл?

-Аалчы кижинин канчаар удээрил?

4. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

Чаа билигни алыры.

А) Словарь: хаалга, 2ха2 деп оожутурар, амыр-менди, эвилен-ээлдек, тон аксы( вешалка)

Б) Тайылбырны дискден коруп, дыннаары.

В) Айтырыгларга харыы:

- бажынга кижи кирип кээрге, ыдын канчаар хай дээрил?

-келген кижини бажынче канчаар чалаарыл?

-тыва тонну ужур ёзугаар канчаар салырыл?

-кыс кижинин тонун уштурунга канчаар дузалажырыл?

-Кым коргузуптерил, оолдар?

Кыс кжинин тонун кедеринге канчаар дузалажырыл?

4. Быжыглаашкын.

Оюн «Матпаадыр»

Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Шырай ужурлары. Ыры: «Хоглугбей»

Сорулгазы: кижинин чазык база оожум шырайлыг болурунга уругларны , шырай ужурларын сагыырынга, идик-хевин аянныг кедеринге уругларны ооредири .

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар., чазык- база оожум шырайлыг болурунга уругларны кижизидери

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

А) Айтырыгларга харыы:

- бажынга кижи кирип кээрге, ыдын канчаар хай дээрил?

-келген кижини бажынче канчаар чалаарыл?

-тыва тонну ужур ёзугаар канчаар салырыл?

-кыс кижинин тонун уштурунга канчаар дузалажырыл?

-Кым коргузуптерил, оолдар?

-Кыс кжинин тонун кедеринге канчаар дузалажырыл?

3.. Быжыглаашкын.

Оюн «Матпаадыр»

Чаа билигни билип алыры:

1)с ловарь:

Бодамчалыг, порук, дурзунчуг, мугулай, бардам, думчуун дырышкайтпас.

2) состернин шын адалгазы:

Бодамчалыг, порук, дурзунчуг, мугулай, бардам, думчуун дырышкайтпас.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Кижи шырайы ангы-ангы; чазык, ажык, бодамчалыг, кенен, порук, эскет чок, каржы, бардам, шынгыы, мунгаргай, дурзунчуг, каттырынчыг, мугулай.

- Чазык азы оожум шырайлыг кижи-биле чугаалажырга безин эптиг. А шырайы бардам кижинин барааныныдан безин кижи ойлаксаар.

-Улус-биле чугаалажырда, арын-шырайы чазык, бодун оожум алдынарын оралдажыр, көрүжүн дорт тудар.карактарынын кирбиктерин чугаа уезинде эмин эрттир кодурбес, дуичуун дырышкайтпас, эриннерин сувурертпес.

-Идихевин таарыштыр кеткен, кылажы чараш, шырайы чазык кижини тывалар «Көрүштүг кижи дээр.

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--Кижилернин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардам шырай деп чул?

-чазык шырай деп чул?

-кКандыг кжини «коруштуг кижи дээрил?

Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Чаа билигни алыры.

Ыры «Хоглугбей»

А) Словарь:

Ынай-бээр, кежээкей, салбаспай, эштиг, оорлуг.

Б) Тайылбырны дискден коруп, дыннаары.

В) ырыны уруглар-биле ырлаар.

Г) ырыны одуруглар-биле ырлаар.

Д) ырынын утказынга айтырыглар:

-Кандыг кижини хоглуг кижи дээрил?

4. Быжыглаашкын.

Оюн «Матпаадыр»

Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Кылаш ужурлары.

Сорулгазы: кижинин чараш кылаштыг болурунга, кылаш ужурларын сагыырынга уругларны ооредир .

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар., чараш кылаштыг болурунга уругларны кижизидери

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

А) Айтырыгларга харыы:

Кижилернин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардамшырай деп чул?

-чазык шырай деп чул?

-кКандыг кжини «коруштуг кижи дээрил?

Б) ыры: «Хоглугбей»

- Кандыг кижини хоглуг дээрил?

3.. Быжыглаашкын.

Оюн «Матпаадыр»

Чаа билигни билип алыры:

1)с ловарь:

Доӊгайып, кудуйуп, чиик-чиик

2) состернин шын адалгазы:

Кыска-кыска, херии-херии, кудуйуп, донгайып.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Чараш кылаштыг болур дизе

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--кижилернин кылажы кандыг-кандыг болурул?

Кижилернин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардамшырай деп чул?

-чазык шырай деп чул?

-Кандыг кжини «коруштуг кижи дээрил?

5. Чаа теманы башкынын тайылбыры:

- Чараш болур дизе, бир дугаарында, оске кижилерни эскерип корунер, кылажы кыска-кыска, херии-херии, оон кедерезе, шуут кулажылаар улус турар. Донгайып азы кудуйуп алгаш кылаштаары чараш эвес. Кылаштап чорааш, эгиннери биле сынын дорт тудар. Буттарын чиик-чиик базар, идиктерин кодуре аарак кылаштаар.чаяннадыр кылаштаары кузенчиг эвес.

Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Шимчээшкин ужурлары.

Сорулгазы: кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , шимчээшкин ужурларын сагыырынга уругларны ооредир .

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар., кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , шимчээшкин ужурларын сагыырынга уругларны кижизидери

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

А) Айтырыгларга харыы:

Кижилер--Кижилернин кылажы кандыг-кандыг болурул?

Кижилернин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардамшырай деп чул?

-Чазык шырай деп чул?

-Кандыг кижини «коруштуг кижи дээрил нин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардам шырай деп чул?

-чазык шырай деп чул?

-Кандыг кижини «коруштуг кижи дээрил?

Б) ыры: «Хоглугбей»

- Кандыг кижини хоглуг дээрил?

3.. Быжыглаашкын.

Оюн «Матпаадыр»

4.Чаа билигни билип алыры:

Шимчээшкин ужурлары:

1)с ловарь:

Доӊгайып, кудуйуп, чиик-чиик

2) состернин шын адалгазы:

Кыска-кыска, херии-херии, кудуйуп, донгайып.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Чараш кылаштыг болур дизе

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--Кижилернин кылажы кандыг-кандыг болурул?

Кижилернин шырайы кандыг-кандыг болурул?

-Бардамшырай деп чул?

-Чазык шырай деп чул?

-Кандыг кижини «коруштуг кижи дээрил?

5. Чаа теманы башкынын тайылбыры:

- Кижинин шимчээшкини кезээде ой-чижектиг болур.улус-биле чугаалажып тура, холдарын чайгавас, эглинневес. Чугаа уезинде салаа ходуннадыры, холдарын карманче сугары чараш эвес. Холдарын башкарып шыдавас кижи болза, баштайгы дээрезинде солун, ном, сумка тудуп, «алаактырып» чанчыгар.

-Чанынга чораан кижиге огенип, оон шенээнден туттунарын шегледир. Чугаа уезинде билзектер, ооктер, кызыткыыштар, илчирбелер, чинчилер-биле ооктер, кызыткыыштар, илчирбелер, чинчилер-биле 2ойнавас», сумка аксын ажыдып-хаап туруп бербес, стол шывыынын, аржыылдын салбактарын «орувес», аяк0сава кынгыратпас.

-Диштерни салаа дыргактары-биле эвес, а тускай херексел-биле аштаар.

-Буттар шимченгири-биле чугула черни ээлеп турар. Оларны олу-солуй салгант таварылгада, челзитпес, чодаларны кужактавас. Чааскаан болза, ынчап-даа оргай-ла.

-креслога азы диванга холестей орбас, сандайга чайшанмас.креслонун чоленгиижинге азы азыынга кыстынган херээ чок.чангыс сандайга олурарда, буттарын кожаландыргаш, чангыс угже ийлендир тудар.

6. ооренген чуулунге билиин хынаары:

-Кижинин шимчээшкин кандыг болур ужурлугул7

-Холдарын «башкарып» шыдавас кижи кандыг аргалар ажыглап болур бе?

- Буттар шимчээшкиннин дугайында чуну чугаалап болур силер?

-Сандайга, креслога, диванга лурарда, кандыг шимчээшкиннер эптиг болурул?

-Кыс кижи машинаже кирерде база унерде кандыг шимчээшкиннер кылза, чараш болурул?

-Чугаа уезинде бодун канчаар алдынарыл?

-Эжикти канчаар хаарыл?

7.Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Чодуреринин, синмиреринин ужурлары.

Сорулгазы: кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , чодуреринин, синмиреринин ужурларын сагыырынга уругларны ооредир .

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар., кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , чодуреринин, синмиреринин ужурларын сагыырынга уругларны кижизидери

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

3.Ооренген чуулунге билиин хынаары:

-Кижинин шимчээшкин кандыг болур ужурлугул7

-Холдарын «башкарып» шыдавас кижи кандыг аргалар ажыглап болур бе?

- Буттар шимчээшкиннин дугайында чуну чугаалап болур силер?

-Сандайга, креслога, диванга лурарда, кандыг шимчээшкиннер эптиг болурул?

-Кыс кижи машинаже кирерде база унерде кандыг шимчээшкиннер кылза, чараш болурул?

-Чугаа уезинде бодун канчаар алдынарыл?

-Эжикти канчаар хаарыл?

4.Чаа билигни билип алыры:

Чодуреринин, синмирерининужурлары:

1)с ловарь:

Доӊгайып, кудуйуп, чиик-чиик

2) состернин шын адалгазы:

Кыска-кыска, херии-херии, кудуйуп, донгайып.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Чараш кылаштыг болур дизе

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--Канчаар синмирерил7

-Кижи каш думчук аржыылдыг болза экил?

-Чуу чувеге эн чудек чорукка хамааржырыл?

5. Чаа теманы башкынын тайылбыры:

- чодурер апарза, башты бичии кыдыынче ээлдиргеш, аксын холдары-биле микрофонну дуй тудуп алыр.

-Киэилерже корнуп алгаш чодурбес. Телефоон-биле чуугаалажып тургаш чодурбес.

-синмирерде, оожум синмирер.Думазын синмирип албайн, шужунейнип чорбас. Думчук аржыылын кезээде ап чоруур, ону доктаамал кедер хевинин карманнарынче, а артканнарын шкафче суп алыр.

- думаа-чараазын асфальтыже азы кижилер кылаштаар орукче база олурган, турган черинге синмирип -дукпурери-эн чудке чорук.кажан-даа ындыг чуве кылбанар! Кужумчу дээрге-ле база бистин бажынывыс-тыр.

7.Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Чодуреринин, синмиреринин ужурлары.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. Бажынгу улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурлары.

3.Ооренген чуулунге билиин хынаары:

-Кижинин шимчээшкин кандыг болур ужурлугул7

-Холдарын «башкарып» шыдавас кижи кандыг аргалар ажыглап болур бе?

- Буттар шимчээшкиннин дугайында чуну чугаалап болур силер?

-Сандайга, креслога, диванга лурарда, кандыг шимчээшкиннер эптиг болурул?

-Кыс кижи машинаже кирерде база унерде кандыг шимчээшкиннер кылза, чараш болурул?

-Чугаа уезинде бодун канчаар алдынарыл?

-Эжикти канчаар хаарыл?

4.Чаа билигни билип алыры:

Чодуреринин, синмирерининужурлары:

1)с ловарь:

Доӊгайып, кудуйуп, чиик-чиик

2) состернин шын адалгазы:

Кыска-кыска, херии-херии, кудуйуп, донгайып.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Чараш кылаштыг болур дизе

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--Канчаар синмирерил7

-Кижи каш думчук аржыылдыг болза экил?

-Чуу чувеге эн чудек чорукка хамааржырыл?

5. Чаа теманы башкынын тайылбыры:

- чодурер апарза, башты бичии кыдыынче ээлдиргеш, аксын холдары-биле микрофонну дуй тудуп алыр.

-Киэилерже корнуп алгаш чодурбес. Телефоон-биле чуугаалажып тургаш чодурбес.

7.Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

Тема: Азырарынын ужурлары. Оош эде берзе.

Сорулгазы: кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , азырарынын, оош эде берзе ужурларын сагыырынга уругларны ооредир .

Бот-тускайлан онзагайлары:

Амыдыралга улуг улустун, бичии кижилернин сагыыр ужурларын сагыырынга чанчыктырар., кижинин хой-ниити черинге бодун ап билиринге , азырарынын, оош эде берзе сагыыр ужурларны уругларны кижизидери

Эвилен-ээлдек чорукка уругларны чанчыктырары

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Улуг эвес созуглелди айтырыглар дузазы-биле дес-дараалаштыр аас- биле, дамчыдары

Чорудуу:

1.Орг. болгаш мотивациялын кезээ.

2.Катаптаашкын:

. -Чодуреринин, синмиреринин ужурлары.

3.Ооренген чуулунге билиин хынаары:

- Чодурер апарза, башты бичии кыдыынче ээлдиргеш, аксын холдары-биле микрофонну дуй тудуп алыр.

-Кижилерже корнуп алгаш чодурбес. Телефоон-биле чуугаалажып тургаш чодурбес.

4.Чаа билигни билип алыры:

Азырарынын ужурлары. Оош эде берзе.:

1)с ловарь:

Доӊгайып, кудуйуп, чиик-чиик

2) состернин шын адалгазы:

Кыска-кыска, херии-херии, кудуйуп, донгайып.

3) чаа теманын тайылбыры:

-Чараш кылаштыг болур дизе

-4) ооренген чуулунге айтырыглар:

--Канчаар синмирерил7

-Кижи каш думчук аржыылдыг болза экил?

-Чуу чувеге эн чудек чорукка хамааржырыл?

5. Чаа теманы башкынын тайылбыры:

- Чодурер апарза, башты бичии кыдыынче ээлдиргеш, аксын холдары-биле микрофонну дуй тудуп алыр.

-Кижилерже корнуп алгаш чодурбес. Телефоон-биле чуугаалажып тургаш чодурбес.

7.Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Чуну билип алдынар? Бажынынарга ог хевиринден чуруп эккээр силер.

9 кичээл

Тема: Ог дугайында тоол. Огнун эт-севи.

Сорулгазы: Ог дугайында тоолду дунмаларынга чугаалап бээр кылдыр сумелээр.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Метапредметтиг: Ооренген чуулдерин сайгарып, болуктеп, деннеп, туннеп билиринге, оларнын иштинден кол болгаш чаа чугула чуулдерни тып, тайылбырлаарынга оореникчилерни чанчыктырар.

Катаптаашкын

Салаалар дугайында шулуктер

Оя соглээн, шынын соглээн

Сала шупту аттарлыг де.

Биче, улуг аайы-биле

Билдилиг-даа, ажылгыр-даа.

Улуг-салаа - удуртуйн дээр

Башкы салаа- башкылаайн дээр

Орта салаа - очулдурайн дээр

Биче салаа- бижээчилейн дээр.

Хеймер салаа - хевирлээйн дээр

Корбес сен бе, шуптузу-ла

Хойну билир эртемденнер

Чаа билигни алыры.

1. Словарь: Устуу оран, куй

2. Тоолду башкынын номчуп бээри

3. Айтырыгларга харыы:

- Чуру деп кымыл?

- Каяа келгенил?

-Оон-биле чуу болганыл?

-Ог дугайында тооолду дунмаларынарга чугаалап бээр силер.

- Огнун тургузуун ада-иезинден билип эккээр.

4. Кичээлдин туннели. Рефлексиязы.

- Тоол солун болду бе?

10 кичээл

Тема: Ог херекселдеринин ужурлары. Ыры «Тыва оглер»

Сорулгазы: Ог ужурларын сагып ооредир. Тыва оглер дугайында ырыдан чуну билгенин хынаар.

Бот-тускайлан онзагайлары: Сорулганы шын салып, ону чедип аларынын аргаларын дилеп ,тып билирин ооредир

Предметтиг: Башкынын чугаазын, номчаан чуулун дыннап билири.

Орг. Кезээ

Оореникчилернин кичээлге беленин хынаар.

Ооренген шулуктерин катаптаар.
Салаалар-биле оюннар

Бапаа-Маадыр - хой кадарзын

Бажы курлуг - сиген кессин

Орта-Мерген - кажа тутусун

Уваа-Шээжек - анай тутсун

Салааларым кандыг-дыр че?

Салымныг-ла малчыннар аа?

Чаа билигни алыры.

А) Башкынын номчуп бээри база видеоматериалдан коруп таныжары

Б) Айтырыгларга харыы:

- Эжикти чуге хаккыладыр хаап болбазыл?

-Эргин кырынга чуге олурап болазыл?

-Саваны чуге донайтыр каап болбазыл?

-Паш дувун чуге халыратпас чувел?

- Бижекти кижиже канчаар сунарыл?

-Кандыг ог херекселдерин улус демнежип кылып чорааныл?

5. Туннели. Рефлексия.

- Бо кичээлде чуу силерге солун болду? Дурумнерни канчаар ужурлуг силер?

11 кичээл

Тема: Бажын дугайында.

Сорулгазы: Бажын, оон дугайында билигни бээри. .Бодунун бажынын арыг-силиг, камныг эдилеп билиринге ооредир.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Онаалга, даалга бурузун улам ханылап, нарыыдап орарын хайгаараарынче кичээнгейни угландырар.

Метапредметтиг: Бодунун бодалын аас- биле шын, дес-дараалаштыр тодарадыр оореникчилерни чанчыктырар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Долгандыр турар хурээлелди хайгаарап, бойдустун уелеринин оскерилгелерин хайгаарап, эскерип билири, оон дугайында улуг эвес чугаа тургузуп билири;

Чорудуу:

Орг. болгаш мотивациялыг кезээ.

Кичээлге беленин хынаар.

Катаптаашкын

«Тыва оглер» деп ырыны катаптаар.
Салааларга оюннар
Чаа билигни алыры.

А)Словарь: чаглак, бетон, суугу, хоорзалар

Б) Башкынын беседазы

Бажын - кижинин хун буруде чагактаныр, чурттаар чери. Кодээ суурда бажыннарны колдуунда ыяш-биле тудуп каан болур. Он уээлери суугу(печка) дамчыштыр одаар. А хоорай бажыннарын демир хоорзалар дамчыштыр изиг суг дузазы-биле чылыдар.

В) Айтырыгларга харыылаар:

- Дириг амытаннар каяа чуртаарыл?

- Кижи каяа чурттаарыл?

- Бажын деп чул?

- Бажынны кандыг материалдан тударыл?

4. Видеочурук-биле тайылбырлаар

5. Туннели. Рефлексия.

12 кичээл

Тема: Бажын - кижилернин кол эдилели.

Сорулгазы: Бажын ажылы бичии уругнун хулээлгези дээрзин билиндирер. Арыг-силиг, кежээ болурунга кижизидер.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Онаалга, даалга бурузун улам ханылап, нарыыдап орарын хайгаараарынче кичээнгейни угландырар.

Метапредметтиг: Бодунун бодалын аас- биле шын, дес-дараалаштыр тодарадыр оореникчилерни чанчыктырар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Чорудуу:

Организастыг кезээ
Катаптаашкын

Оюн «Матпаадыр»

Матпаадыр башкылаар

Бажы-курлыг малдаар

Орта-Мерген от салыр

Уваа-Шээжек уран-шевер

Биче-Мерген бижик коор

Кыобас, тутпас чувези чок

Кызыл-Маадыр алышкылар!

Чаа билигни алыры.
1. Бажын ишитинин эт-севинин дугайында чугаа
2. Школа силеринин ийиги бажынынар-дыр , бажынынар ышкаш ынак, камнаар болур силер. Эт-сепке ынак, долгандыр турар чуулдерни арыг-силигге тудар ужурлуг бис.
3. Айтырыгларга харыы:

- Бажын иштин канчаар эмгелээрил?

- Кандыг кижини кежээ дээрил?

- Силер бажын ажылынга дузалажып турар силер бе?

Леонид Чадамба «Бичии Лена»

1 ) башкы аянныг, интонация, бижик демдектерин сагып үлегерлиг номчуур;

2) уруглар аянныг, интонация, бижик демдектерин сагып шилилгелиг номчуур;

3) айтырыглар

-Чогаалчы бичии Ленаны кандыг кижи дээн-дир?

-Лена ажыл кылырынга ынак бе?

-Ленанын өөредилгези кандыг-дыр?

-Кым бажыңынга Лена ышкаш кандыг ажыл кылып турарыл?

4) шүлүктү шээжи айтырар.

4. Туннели.

- Чуну билип алдывыс?

13 кичээл

Тема: Эжик аксында идиктер

Сорулгазы: Чурумга ооредири. Идикти шын эдилээринге ооредир.

Бодунун бодалын ундур чугаалаары болгаш чугаалажып турар кижинин бодалын хундулээри.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Онаалга, даалга бурузун улам ханылап, нарыыдап орарын хайгаараарынче кичээнгейни угландырар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Чорудуу:

Организастыг кезээ.

Кичээлге беленин хынаар.

Катаптаашкын.

Чурук-биле ажыл.

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар:авазы, ачазы, уруглары.

-Төрелдерин : даай, кууй, кырган-авазы, кырган-ачазы,чаавазы, честези…

-Чурукта кымнар барыл?

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар.

-Олар паркта чүнү канчап олурар-дыр?

-Авазы, ачазы, уруглары чүнү кылып турарыл?

-Кандыг өг-бүлел?

3. Чаа билигни алыры.

А) Башкынын тайылбыры

Б) Айтырыгларга харыы

- Эжик аксында чыдар идиктерден чуну билип ап болурул?

-Идиктерни ур кедер дизе, оларны канчаар эдилээрил?

4. Туннели. Рефлексия.

- Бажынынга баргаш, дунмаларынга идиктарин эмгелээрин сагындырар.

14 кичээл

Тема: Аал коданы.

Сорулгазы: Аал - тыва чоннун чурттар девискээри деп чуулду билиндирер. Торел чонунга ынак, бот-боттарынга хундулежир чорукка кижизидер.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Онаалга, даалга бурузун улам ханылап, нарыыдап орарын хайгаараарынче кичээнгейни угландырар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Чорудуу:

Организастыг кезээ.

Кичээлге беленин хынаар.

Катаптаашкын.

Чурук-биле ажыл.

« Кырган - ачамнын аалы»

- Чурукта кымнарны коруп тур силер?

- Олар канчаар чурттап турар-дыр?

- Чылдын кайы уези-дир?

- Оларнын кол ажыл-агыйы чуу-дур?

3. Чаа билигни алыры.

1) Словарь: аал хаяазы, кодан хаяазы

А) Башкынын тайылбыры

Аал коданы дээрге оглернин турар девискээри болур. Аал коданынга оглер, ол ышкаш мал-маган кажа- хораазы хамааржыр.

Б) Айтырыгларга харыы

-Аал болгаш аал коданы деп чул?

-Чангыс аалдын кижилери ажыл-агйын канчаар кылырыл?

-Аалдранын чайын, кузун, кыжын, чазын турар черин чуу деп адаарыл?

3) Видеоматериалдан тайлбырлар коргузери

4) Кичээлдин туннели. Рефлексия.

- Чуну билип алдынар? Тыва кижилер канчаар чурттап чорааныл?

15 -16 кичээлдер

Тема: Аал ужурлары

Сорулгазы: Чурумга ооредири. Аалга келген кижи чурумнуг болурунга ооредир.

Бодунун бодалын ундур чугаалаары болгаш чугаалажып турар кижинин бодалын хундулээри. Хунудулээчел чорукка кижизидер.

Бот-тускайлан онзагайлары:

Онаалга, даалга бурузун улам ханылап, нарыыдап орарын хайгаараарынче кичээнгейни угландырар.

Уругларнын билиг, мергежилдеринге негелделер.

Чорудуу:

Организастыг кезээ.

Кичээлге беленин хынаар.

Катаптаашкын.

Чурук-биле ажыл.

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар:авазы, ачазы, уруглары.

-Төрелдерин : даай, кууй, кырган-авазы, кырган-ачазы,чаавазы, честези…

-Чурукта кымнар барыл?

-Ог-бүлениң кежигүннерин адаңар.

-Олар паркта чүнү канчап олурар-дыр?

-Авазы, ачазы, уруглары чүнү кылып турарыл?

-Кандыг өг-бүлел?

3. Чаа билигни алыры.

1) Словарь: эзер- чонак, сояр, дырттыладыр, ыдыктыг

А) Башкынын тайылбыры

Б) Айтырыгларга харыы

-Аал коданынга кандыг ужурларны сагыырыл?

-Аал хаяазы деп чул?

-Аал коджанын чуге хундулээрил? Силернин малчын торелдринер бар бе?

4. Туннели. Рефлексия.

- Чуну билип алдывыс?

загрузить