Статья Ури хуугэдтээ унаган хэлыень мэдуулэел…

Ури хуугэдтээ унаган хэлыень мэдуулэел…

Буряад хунэй ури аад,

Буянта хэлэеэ мэдэнэгуй,

Оорынь гэмтэйе мэдэнэгуйб;

Ооhэдоол гэмтэй бэшэ аалди?- гэжэ Базар-Садо Цыденов шулэг соогоо бэшэhэн байдаг. Теэд тэрэнь тон зуб гэжэ hанамаар. Юундэб гэхэдэ, манай эхэ эсэгэнэр, тэдэнэй уг гарбалнууд мянгаад гаран жэлдэ турэлхи хэлэн дээрээ хоорэлдэжэ, hанал бодолоо ойлголсожо, ажахыhуужа, ёhо заншалаа хугжоохын тулоо оролдожо, тэрэнээ муноо хурэтэр асарhан туухэтэй. Теэд 40-50 наhатанhаа доошо залуу наhатан хурэтэр хуугэдтээ зубоор буряад хэлэн дээрэ хоорэлдэжэ, заабари заанагуй гэжэ hанамаар. Бишыхан 6-7 наhанай ухибууд hургуулида ороходоо «эжы, аба» хоероо «мама, папа» гээд, «нагаса эжы, нагаса аба, хугшэн эжы, хугшэн абаяа» эжы, аба гэдэг заншалтай. Тиимэ тула угай модо зохеоходоо тооришэхэ болоно бшуу. Харин ухибуунэйнгээ бага балшар наhанhаа гэртэхин хоорондоо буряадаар харилсаха , хоорэлдэхэ ёhотой болоно. Буряад зон хуугэдээ элдэб муухай угэнуудээр хараажа байдаггуй, харин оньhон, хошоо угоор заабари, hургаал хэлэдэг байhан юм. Энээниие баримталан хуугэдтоо арадайнгаа hайн hайхан ёhо заншалнуудые, сэсэн мэргэн hургаалнуудые ойлгуулха хэрэгтэй. Мун лэ багша эхин шатын hургуулида буряад хэлэ заахадаа hурагшадай аман хэлэлгые хэшээл бухэндэ баяжуулангаа, тэдэниие эли тодоор, литературна хэлэн дээрэ hанал бодолыень хэлуулжэ hургаха. Нэн туруун hурагшадай ухаан бодолые хэлэлгэ хугжоолгэтэй нягта холбоотойгоор эхилжэ, тэрээндээ тулгалжа хугжоохэ ёhотой. Буряад хэлэнэй программа хадаа муноонэй эрилтэдэ харюусамаар, илангаяа ухибуудэй наhанда, хугжэлтэдэнь таарамжатай зохеогдоhон юм. Тиимэ тула турэл hайхан буряад хэлэеэ туби дэлхэйдэ гээжэрхингуй, тумэн жэл соо сахижа ябаял даа.

Ойдопова Валентина Бадмажаповна, эхин шатын багша. Зудхэли.