- Преподавателю
- Начальные классы
- Программа внеурочного занятия Улусчу ужурлар ( Народные традиции) для 3 класса тувинской школы
Программа внеурочного занятия Улусчу ужурлар ( Народные традиции) для 3 класса тувинской школы
Раздел | Начальные классы |
Класс | 3 класс |
Тип | Рабочие программы |
Автор | Донгак У.Ч. |
Дата | 18.09.2015 |
Формат | docx |
Изображения | Нет |
Улусчу ужурлар. 3 класс
Тайылбыр бижик. Улусчу педагогика амгы школанын ооредилге -кижизидилгелиг ажылынын кол ундезинин тургузуп, ниити ооредилге системазында чаа угланыышкын, тускай эртем болуп турар.Чоннун чаагай чанчылдары, сагылга-ёзулалдары, ужурлары улусчу педагогиканын кол озээн тургузуп турар. Улусчу педагогиканын идеялары, байлак дуржулгазы болгаш аргалары чугле школада, башкылаашкында ажыглаттынып турар эвес, а ог-буле кижизидилгезинде, ада-иелер ортузунда тарап нептерээн. Улусчу педагогика дээрге ог-буленин, торел-болук улустун болгаш чоннун уруглар кижизидилгезинин дуржулгазы, а этнопедагогика ону шинчилээр эртем. Оон кол сорулгазы-улусчу педагогиканын ужур-утказын, аргаларын шинчилээри, оон депшилгелиг аргаларын ооредилге-кижизидилге ажылынга таарыштыр ажыглаары. Аныяк салгалга торээн чоннунун депшилгелиг дуржулгазын дамчыдары, ону шингээттирери-кандыг-даа куруненин ыдыктыг хулээлгези. Кандыг-даа чон тускай психологиялыг, бодунун амыдыралынга дуушкен ажыл-агыйлыг, ужурларлыг, ёзулалдарлыг. Тыва чон боду уруглар кижизидер арга-хоргалыг, улегер-чижектерлиг, педагогиктиг культуралыг. «Улусчу ужурлар» - амыдырал эртеми-дир. Ол ал-бодувус, ог-булевис, аал-коданывыс, доргул-торелдеривис,чер-чурттувус, ажыл-агыйывыс, культуравыс, а кол-ла чуул, мозу-шынарывыс дугайында эртемивис-тир. Амгы болгаш келир уенин салгалынын будуштуг мозузун хевирлеп, буянныг ажыл-ишти хевирлеп ооредир ужурлуг бис. Улусчу ужурларны тускай курс (ооредилге эртеми) кылдыр ооредири дээрге-ле национал чанчылдарны ханыладыр коору ол. Кижи-педагогиктиг культуранын хереглекчизи, эдилекчизи, тургузукчузу, кадагалакчызы, нептередикчизи. Проблемазы: ог-буле, торгул-торел харылзаалары, ундезин ажыл-агый, торээн чер-чурт дугайында айтырыглар, этикет, бойдус ужурлары, кижинин тура-соруу, сагыш-сеткили, оске чоннарнын культуразы. Сорулгазы: -ада-огбелеривистин, чоннун депшилгелиг дуржулгазын уругларга шингээттирери; -амгы болгаш келир уенин салгалынын будуштуг мозузун хевирлээри; -уругларны ужур сагыыр толептиг кижилер кылдыр кижизидери; -уругларнын чогаадыкчы шинээн сайзырадыры; -уругларнын аналитиктиг болгаш кара угаан-биле бодаар шынарларын сайзырадыры; Тургузуу: курстун ажылчын программазын Г.Д.Сундуйнун «Улусчу ужурлар» 3-4 класстарга ооредилге номчулга номунга таарыштыр 1 чылга тургускан. Неделяда 1 шак. Чылда 34 шак. Даянганы: «Улусчу педагогика» 2004ч. авторлары Г.Д.Сундуй, Г.К.Ондар. Хамаарылгазы: класстан дашкаар ажыл. Ажыглаар методтары, аргалары: беседа, оюннар, маргылдаалар, моорейлер, хана солун, биче шинчилээшкин ажылы. Улусчу ужурларны кижизидеринин кол ооргалары: улегер домактар, тывызыктар, чечен домактар, ырлар, когудуглер, тоолдар, тоолчургу чугаалар, улустун оюннары
Программанын ресурстуг хандырылгазы
1.Улусчу ужурлар 1-2 класстарга . Г.Д. Сундуй «Кызыл» - 2003г.
2.Самбу И.Ч., Самбу М.Д. Тыва чоннун бурунгу ажыл-агыйы, амыдыралы. - Кызыл,2004.-80с.
3. Маннай-оол М.Х. Тыва улустун чанчылдары болгаш езулалдары. - Кызыл,1991.
4. Хадаханэ М., Саган-оол О. Тувинские пословицы и поговорки. - Кызыл,1966.
5. Орус-оол С.М., Чакар Р.С. Матпаадыр. - Кызыл: УАЧ ТНЧ, 2006.
Календарь-тематиктиг план
3 класс. «Кижи болгаш бойдус»
№
Ниити улуг эге
Ша-
гы
Ооредир темалары
Ай, хуну
1.
I.Бойдус чаялгазы
1 Бойдуска тыва кижинин онзагай хамаарылгазы. Созу Ч Кара-Кускении, аялгазы С. Базыр-оолдуу.»Итпиктин ыры»
2.
1 Чер ужурлары. Чуваш улустун тоолу «Алдын доозун»
3.
1 Аржаан ужурлары.Тоожудан узунду «Танды-Уула»
4.
1 Торээн суурум онзагай черлери. А. Конгар «Кызыл-Мажалык»
5
1 Хандагайты суурунун тоогузу. Тывызыкты тып.
6.
1 Ак-Довурак. Созу С. Сарыг-оолдуу, аялгазы улустуу «Бай-ла Хемчиим»
7.
1 Торээн Тывавыстын каас-чаражы.С Бюрбе «Бедик даглыг мээн чуртум»
8.
1 Бойдус халаптары. Оюн «шын, шын эвес.»
9
1 Тоолчургу чугаалар Онза ырлыг ураанхайлар.
10.
II.Тыва кижинин унуш-озумелге хамаарылгазы
1
Ыяш ужурлары.. Аялгазы В Сереннии «Балгазыннын кежээлери»
11.
1 Ыдык ыяштар. Ыяшка чалбарыглар.
12.
1 Тыванын чем унуштери. Тоолчургу чугаа «Тараа»
13.
1 Салгын кыйгырары. Созу Ч. Кара-Кускении, аялгазы Д. Шактарныы «Чыжырганам чараш»
14.
Чуглуг куштар
1 Куштар дугайында. Созу Ю. Кунзегештии, аялгазы Р. Кенденбильдии «Айлан-кужум»
15.
1 Куштар - медээчилер. Созу Э.Кечил-оолдуу, аялгазы С. Бюрбээнии «Бора-хокпеш».
16.
1 Ыдык сурлуг куштар.
17
1 Камгалалдыг куштар.
18.
1 Дуруяалар эжеш куштар. Созу З. Намзырайныы, аялгазы К. Баазан-оолдуу «Эглип келир куштарым
19.
1 Тоолчургу чугаа «Куу куш»
20.
Танды кежии
1 Ан-менге тыва кижинин хамаарылгазы.Тыванын ан-мени. Созу Ю Кунзегеш, аялгазы Р Кенденбильдии «Койгунак»
21.
1 Анчы кижинин сагыыр ужурлары.Созу болгаш аялгазы К Бегзинии «Диинчигеш»
1 Анчынын чалбарыы. Тоолчургу чугаа «Танды ээзинин чагыы»
22.
1 Шулук Джуна Давиташвили «Жил охотник»
23.
Чыл, ай, хонук саналгазы.
1 Чыл календары. Кыдат улустун тоолу «Чылдар аттарын улээни»
24
1 Мээн чылым. Чогаадыкчы ажыл. Улегер домактан чугаала.
25.
1 Ай санаашкыны. Моорей: Тумен бойдус.
26.
1 Хонук санаашкыны
27.
1 Хун дугайында. Хун дуртунун санаашкыны.
28.
Ак-кок хемнин кижилери
1 Суг-амыдыралдын судалы. Созу Э.Кечил-оолдуу, аялгазы С. Базыр-оолдуу «Арыкчыгаш»
29.
1 Тоолчургу чугаалар: Сут-Хол, Тере-Хол, Бии-Хем. Чаашкын чагдырары. (кыйгы)
30
1 Овур кожууннун хемнери, холдери.
31.
Бойдус магадылалы.
1 Чоннун эскериглери.
32.
1 Бойдус камгалалы. Созу Ш. Суванныы, аялгазы В. Токаныы «Дуруяа.»
33.
1 Овур кожуннун «Кызыл дептери»
34.
1 Чайгы онаалгалар.
9