- Преподавателю
- Начальные классы
- АНАЛИЗ ҮРНӘКЛӘРЕ
АНАЛИЗ ҮРНӘКЛӘРЕ
Раздел | Начальные классы |
Класс | - |
Тип | Другие методич. материалы |
Автор | Нагимова Р.И. |
Дата | 04.03.2014 |
Формат | doc |
Изображения | Нет |
Поделитесь с коллегами:
АНАЛИЗ ҮРНӘКЛӘРЕ
СҮЗГӘ ЛЕКСИК АНАЛИЗ ЯСАУ ТӘРТИБЕ
- Сүзнең бер яисә күпмәгънәле булуын күрсәтергә, күчерелмә мәгънәдә булса, аңлатырга.
- Җөмләдә антоним, синоним, омонимнарны табарга.
- Сүзләрнең килеп чыгышын билгеләргә.
- Кулланылыш даирәсе ягыннан сүзләрне төркемләргә (гомумкулланылыш сүзләре, һөнәри сүзләр, диалекталь сүзләр).
- Актив яисә пассив кулланылыштагы сүзләрне аерырга, төрләрен күрсәтергә.
- Фразеологик әйтелмәләр булса, табып, мәгънәләрен аңлатырга.
Анализ үрнәге: Кайбер мәшәкатьләрне исәпкә алмаганда, кичә җанлы узды (М. Мәһдиев). кайбер - туры мәгънәдә, төрки-татар чыгышлы сүз, гомумкулланылыш сүзе, актив; мәшәкатьләрне - туры мәгънәдә, гарәп сүзе, гомумкулланылышта, актив сүз; исәпкә алмаганда - күчерелмә мәгънәдә, исәпкә - гарәп сүзе, алмаганда - төрки-татар, фразеологик әйтелмә, гомумкулланылышта, актив лексикага керә; кичә - туры мәгънәдә, төрки-татар чыгышлы сүз, гомумкулланылыш сүзе, актив; җанлы узды - күчерелмә мәгънәдә, җанлы - фарсы сүзе, узды - төрки-татар, гомумкулланылышта, актив.
СҮЗГӘ ФОНЕТИК АНАЛИЗ ЯСАУ ТӘРТИБЕ
- Сүзне иҗекләргә таркатырга, басымын күрсәтергә.
- Сүздә ничә аваз һәм хәреф барын билгеләргә. Авазларны һәм хәрефләрне рәттән санап чыгарга.
- Сузык авазларны күрсәтергә, һәрберенә билгеләмә бирергә (калын-нечкә (алгы-арткы рәт), озын-кыска, рәтен ачыкларга), сүзнең сингармонизм законына буйсыну-буйсынмавын ачыкларга.
- Тартык авазларны санап чыгарга, аларга билгеләмә бирергә (яңгыраумы-саңгыраумы һ.б.), фонетик үзгәреш булса, төрен атарга.
- Аваз һәм хәрефнең бер-берсенә туры килмәгән очракларын билгеләргә һәм аңлатырга.
- Фонетик үзгәрешләрнең төрен күрсәтергә.
СҮЗ ТӨЗЕЛЕШЕ ЯГЫННАН АНАЛИЗ ЯСАУ ТӘРТИБЕ
- Сүзне мәгънәви кисәкләргә таркатырга, ничә кисәктән торуын әйтергә.
- Сүзнең тамырын табарга, тамырдаш сүзләр китерергә.
- Нигезен һәм кушымчаларын аерырга, кушымчаларның төрләрен билгеләргә.
С Ү З Т Ө Р К Е М Н Ә Р Е Н Ә М О Р Ф О Л О Г И К А Н А Л И З
Я С А У Т Ә Р Т И Б Е
Исемгә морфологик анализ
- Ясалышы.
- Ялгызлык яки уртаклык исеме булуы.
- Кайсы килештә килүе.
- Тартым белән төрләнгән булса, аның заты-саны.
- Берлектә яки күплектә булуы.
- Ачыклап килгән сүзе (җәя эчендә күрсәтелә).
Сыйфатка морфологик анализ
- Сыйфатның ясалышы.
- Кайсы сүзне ачыклый.
- Дәрәҗәсе.
- Төрләнсә, ничек төрләнүе.
Рәвешкә морфологик анализ
- Ясалышы.
Санга морфологик анализ
1.Ясалышы.
2. Кайсы сүзне ачыклый.
3.Санның төркемчәсе.
4. Төрләнгән булса, нәрсә белән төрләнгән. Анализ үрнәге: Унбишенче сентябрьдә аларның хатлары килеп төште. Унбишенче (сентябрьдә) - кушма, тәртип саны. Фигыльгә морфологик анализ- Ясалышы.
- Төркемчәсе.
- Заман белән төрләнгән булса, нинди заманда булуы.
- Юнәлеше.
- Саны.
- Зат белән төрләнгән булса, заты.
- Барлыкта яисә юклыкта булуы.
- Исем һәм сыйфат фигыльләрне тикшергәндә, фигыльгә һәм исемгә (сыйфатка) хас үзенчәлекләрне күрсәтергә.
- Төре күрсәтелә, мәгънәсе ачыклана.
- Бәйлек яки бәйлек сүз булуы ачыклана.
- Кайсы килешне таләп итүе , нинди сүзләрне бәйләве күрсәтелә.
- Теркәгеч яки теркәгеч сүз булуы ачыклана.
- Төркемчәләре күрсәтелә.
- Төркемчәсе күрсәтелә
- Язылыш кагыйдәсе аңлатыла.
СҮЗТЕЗМӘГӘ АНАЛИЗ ЯСАУ ТӘРТИБЕ
- Сүзтезмәнең төзелеше: гади яки катлаулы булуы билгеләнә.
- Иярүче һәм ияртүче сүзләрнең нинди сүз төркеме белән белдерелүенә карап, сүзтезмәнең төре ачыклана.
- Иярүче сүзне ияртүчегә бәйләүче чара табыла.
- Иярүче сүз белән ияртүче арасындагы мәгънә мөнәсәбәте күрсәтелә.
ГАДИ ҖӨМЛӘГӘ БИЛГЕЛӘМӘ БИРҮ ТӘРТИБЕ
- Оештыручы үзәкнең санына карап, ике яки бер составлы җөмләләр билгеләнә.
- Мәгънә тулылыгы өчен кирәк булган кисәкнең булу-булмавына карап, җөмләнең тулы яки ким булуы күрсәтелә.
- Әйтү максатына карап җөмлә төре ачыклана.
- Чынбарлыктагы күренешләрне раслау яки кире кагуына карап, раслау яки инкяр җөмлә күрсәтелә.
- Иярчен кисәкнең булу-булмавына карап, җыйнак яки җәенке җөмләләр билгеләнә.
- Аерым җөмлә кисәкләренә таркала алу яки алмавына карап, грамматик таркала һәм таркалмый торган төрләр күрсәтелә.
- Җөмләдә тиңдәш яки аерымланган кисәкләр күрсәтелә.
- Һәр җөмлә кисәге үзенә тиешле сызык белән сызыла:
КУШМА ҖӨМЛӘГӘ СИНТАКСИК АНАЛИЗ ТӘРТИБЕ
- Хәбәрлекләрне табарга һәм алар арасындагы мөнәсәбәтне билгеләргә (җөмләләр арасында ияртүле бәйләнеш булса, баш җөмләне табарга).
- Иярчен җөмләләрнең (яки тезүле бәйләнештә торган хәбәрлекләрнең) чиген билгеләргә һәм бәйләүче чараны күрсәтергә.
- Җөмләнең схемасын ясарга.
- Җөмләгә билгеләмә бирергә.
- 1.Баш җөмлә
↑шул мөнәсәбәтле сүзе+көттерү паузасы
-
2.аналитикиярчен ия җөмлә