Урок-семинар по осетинскому чтению на тему Цы хонам адамон сфалдыстад (4 класс)

Урок - семинар

4-æм къласы (ирон къорды) ирон кæсынæй.

Темæ: «Цы хонæм адæмон сфæлдыстад»

Урок бацæттæ кодта Мамсыраты Э.Г. -

ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг

Темæ: «Цы хонæм адæмон сфæлдыстад».

Урочы нысан:

1. Аив æмæ дæсны дзурын ирон æвзагыл.

2. Ахуыргæнинæгты зонындзинæдтæ фæхъæздыгдæр кæнын адæмон сфæлдыстадæй.

3. Аккаг аргъ кæнын нæ фыдæлты сфæлдыстад, традицитæ æмæ культурæйæн.

Урочы эпигрæф: «Адæмы æцæг историйæн зонæн нæй, йæ дзыхæйдзургæ сфæлдыстад ын куы нæ зонай, уæд».

Максим Горький

Урочы æрмæг: презентации, зарæг, фæндыр, карточкæтæ.

Урочы цыд:

1.Бацæттæгæнæн рæстæг.

2. Мотиваци.

Скъоладзаутæ фарст цæуынц :

- Абон радгæс чи у?

- Къуырийы бонтæй цавæр бон у?

- Кæцы нымæц у?

Зæгъут, зымæгæн йæ фæстаг мæй куыд хуыйны?

- Æмæ цымæ цæмæн хуыйны æртхъирæны мæй?

2.Скъоладзаутæй иу дзуры цæмæн хуыйны ацы мæй афтæ, уый.

- Æртхъирæны мæй фыццаг уыди æртын иу боны, стæй æртæ боны къаддæр фæци. Уыцы æмбисонд ыл æрцыд афтæ. Иу аз мартъи йæ фæуынмæ æввахс мæсты кæнын байдыдта æмæ йæхинымæр дзырдта, адæмæй та ныр æнæхъæн афæдз ферох уыдзынæн, зæгъгæ. Бирæ фердиаг кодта æмæ бадодой кодта адæммæ. Рауагъта зæххыл стыр миты уард æмæ тыхджын уад.

Адæм æддæмæ ракæсын нал уæндыдысты. Уыцы хъызт бонты тынг стыхсти иу фыййау. Йæ фосæн бахæринаг нал уыд æмæ сыдæй мардысты. Смæсты фыййау Мартъимæ æмæ йæм сдзырдта:

-Ниу,ниу,бирæ нал ахæсдзынæ, дæ мæлæт æрхæстæг.

Уыцы ныхæстæм Мартъи тынг смæсты. Раздæхти фæстæмæ Æртхъирæны мæймæ æмæ йæм йæхи мæгуыргурау бакъултæ кодта.

-Табуафси, мæ сыхаг, дæ иннæ азы бонтæй мын æртæ ратт æфстау, иннæ аз дын сæ ратдзынæн.Фæтæригъæд ын кодта æртхъирæны мæй, æмæ йын сæ радта.

Бадодой та кодта Мартъи адæммæ æмæ фыййаумæ дæр. Сниудтой фыццагæй тыхджындæр дымгæ æмæ зилдух-тымыгъ.

Нæ фæтарсти фыййау. Рахаста хус къæсса, æгас мыст дзы ауагъта, йæ ком ын бабаста, æмæ йæ скъæты фосы сæрмæ сауыгъта. Мыст голладжы хуылфы æртæ боны æмæ æртæ æхсæвы фæтæлфыди. Фос фæхъуыстой уыцы хыбар-хыбурмæ,х æринаг дæр нал бацагуырдтой.

Цыппæрæм бон хур ракаст æмæ фосæй, адæмæй-æппæт дæр схъæлдзæг сты. Ракасти Мартъи фæстæмæ Февралмæ æмæ йын загъта:

-Дæ бонтæ мын ницы ахъаз фесты. Нал дын ратдзынæн дæ бонтæ. Уæдæй фæстæмæ æртхъирæны мæй æртæ боны къаддæр фæци. Хъыг кодта, фæлæ ма йын цы гæнæн уыди.

-Ныр уæм куыд кæсы, ацы таурæгъæн йæ автор чи у?

-Ис ын автор?

-Нæй, ацы таурæгъ дзырдтой адæм сæ кæрæдзийæн, æмæ мах уонгдæр æрхæццæ.

-Уæдæ уæм куыд кæсы, куыд хонæм адæмæн сæ дзыхæйдзургæ сфæлдыстад?

(Ирон адæмон сфæлдыстад.)

-Куыд æмбарут, цы хонæм адæмон сфæлдыстад?

(адæм сæхæдæг кæй æрхъуыды кæнынц, æмæ сæ кæрæдзийæн кæй фæдзурынц, ахæм уацмыстæ хуыйнынц адæмон дзургæ сфæлдыстад.

Ирон адæмы дзургæ сфæлдыстадмæ хауынц: æгъдæуттæ, æмбисæндтæ, уыци-уыцитæ, «Нарты кадджытæ», адæмон зарджытæ, тагъддзуринæгтæ, куывдтытæ, æлгъыстытæ.

Къордтыл куыст

1-аг къорд:

Базонын, цавæр аргъауæй ист сты ацы хъуыдыйæдтæ?

1. Теуайы бауырныдтой рувасы ныхæстæ æмæ сразы ис. Æрбакодта йæ рувас бирæгъмæ æмæ йæ аргæвстой.

2. - Уæ кæцыйæн æй радтон: «Сымах дыууæ стут, гага та - иу?».

• Хæлар дын уæд мæ уарзон хъæбул, - сдзырдта ма мад æмæ хоры гага мæллæг цъиуы дзыхы атъыста.

3. Цæй æмæ йæ ауадзæм, уагæры йын цавæр хæдзар ис, алы бон кæй кой кæны.

2-аг къорд

Æмбисæндтыл куыст

Æмбисæндтæ хъæугæ дзырдтæй баххæст кæнут.

Кæцы дзырд кæм сфидаудзæн?

(æргом, æвзæр, уарзт, æххуыс)

• Райгуырæн бæстæ хъулон … кæнын хъæуы.

• … ныхасы къæм нæй.

• … йæхицæй феппæлы.

… бахъуаджы рæстæг хъæуы.

Улæфты минут:

(адæмон зарæг «Чепена»)

Цæй æрлæууæм, чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Галиу къахæй , чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Рахиз къахæй, чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Цæй æрбадæм, чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Ныр та сыстæм, чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Кæрæдзимæ бакæсæм!

- Ой, ой, чепена!

Ныр æркафæм, чепена!

- Ой, ой, чепена!

- Тымбыл симдæй, чепена!

- Ой, ой, чепена!

Уыци - уыцитыл куыст:

• Сæрд цъæх вæййы, фæззæг - бур.

• Йæ фындзæй фæкæны кусгæ,

Залмысыфты йас ын - хъустæ.

• Давы кæрчытæ,

Афтæмæй та хъæды цæры.

• Цы у бæрзонддæр хъæдæй, дунейæ рæсугъддæр, æнæ арт судзы.

• Æнæ фæрæт, æнæ дзæбугæй хæдзар скæны.

Байхъусын Плиты Иссæйы тыххæй зарæгмæ

(хъуысы зарæг)

Плиты Иссæ уыд нæртон лæг. Йæ хъæбатырдзинад æмæ уды сыгъдæгдзинад, йæ намыс уыдзысты кæддæриддæр фæзминаг. Йæ кад айхъуыст æнæхъæн дунейыл, фæлæ йæхи никуы фæцух кодта Ирыстонæй.

Кæй ма зонæм, Ирыстонæн кад чи скодта, уыцы адæмæй?

- Абайты Васо,Хетæгкаты Къоста, Гергиты Валери, Андиаты Сослан,

Хæдзармæ куыст раттын:

1. Бакæсын текст адæмон сфæлдыстады тыххæй.

2. Саразын гыццыл чингуытæ уыци-уыцитимæ.