Гом урочы пълан, 2 къл

Гом урочы пълан

2 кълас

Чиныг: «Мах стæм æрдзы хъæбултæ»

Авт.: Хъæрджынты С.

Темæ: «Мæргътæ атахтысты»

Нысæнттæ: сывæллæтты дзырдуатон къæбиц фахъæздыгдæр кæнын. Ныхасы рæзтыл бакусын. Æрдз уарзын, æрдзы фæзындтæм, ивддзинæдтæм лæмбынæгдæр хъус дарын, ахуыр кæнын.

Урочы цыд:

1. Бацæттæгæнæн рæстæг

2. Рацыд æрмæгыл бакусын:

1. - Цæуыл дзырдтам раздæры урочы?

• Цы радзырд бакастыстæм, уымæн йæ сæргонд цы хуыйны? («Æрдзæн феххуыс кæнæм»)

• Чи ныффыста уыйы радзырд? (Хъæрджынты Симæ)

• Цæмæй æрдзæн йæ рæсугъддзинад, йæ хъæздыгдзинад ма фесæфа, уый тыххæй мах цы кæнын хъæуы?

• Куыд баххуыс кæнæм æрдзæн? (Къалиутæ сæттын не'мбæлы; дидинджытæ æд уидæгтæ тонæн нæй; мæргътæ марæн нæй; хъæдмæ улæфынмæ куы ацæуай, уæд дæ фæстæ бырæттæ бафснай; арт ахуыссын кæн; бæлас куы ралыг кæнай, уæд йæ бынаты ног тала ныссадз)

• Æмæ бæлас та цæмæн акалынц?

• Нæ фыдæлтæ бæласæн стыр аргъ кодтой. Уымæн æмæ хъæды æрмæгæй арæзтой хæдзары дзаумæттæ: къæрта, къус, уидгуытæ, дзыкказмæнтæн, халамæрзæн; арæзтой авдæнтæ, сынтæджытæ, æртæкъахон фынгтæ…

• Æнæ бæласææй цæрæн нæй

• Адæймагæй уæлдай ма кæмæн у пайда бæлас? (сырдтæн æмæ мæргътæн та мА у цæрæн бынат)

2. - Байхъусут ма ацы уыци-уыцимæ, цавæр афæдзы афоныл дзы цæуы дзырд?

«Мæргътæн уазалы у зын æмæ хъарм бæстæм тæхынц. Адæм бафснайдтой тыллæг, ома ралæууыд …» (фæззæг)

• Цавæр рæнхъытæй йæ базыдтат, фæззæгыл дзырд цæуы, уый?

• Цавæр тыллæг бафснайынц адæм фæззæджы?

Хъазт: - Хъарм бæстæм атæхыны размæ нæм æрбатахт иу маргъ уазæгуаты, фæлæ йæ къалатийы бакодта цуанон. Фервæзын æй кæнæм.

• Цæмæй йын баххуыс кæнæм,уый тыххæй нæ хъæуы фæззыгон æрдзы цавæр ивддзинæдтæ æрцæуы, уыдон радзурын.(Бæлæсты сыфтæр згъæлы; хур тынг нал тавы; къæвда арæх уары; бон фæуазалдæр; мæргътæ хъарм бæстæм тæхынц; сцæттæ вæййынц дыргътæ æмæ халсартæ)

• Цы хуыйны ацы маргъ?

• Æмæ зæрватыкк та кæм цæры? Цы хуыйны йæ хæдзар?

3. Ног æрмæг:

1. - Уæдæ ацы уыци-уыцийæн та цавæр дзуапп ратдзыстут?

«Æнæ фæрæт, æнæ дзæбуг хæдзар амайы»

• Куыд уæм кæсы, абон цæуыл дзурдзыстæм?

• Цавæр мæргътæ зонут?

• Ракæсут фæйнæгмæ, ацы мæргътæй кæцы зонут?

• Кæцы маргъыл дзы ахуыр кодтам æмдзæвгæтæ? Чи цæ ныффыста? («Зæрватыкк», «Дзывылдар»)

(Улæфты рæстæг)

2. - Абон бакæсдзыстæм Хъæрджынты Симæйы радзырд «Мæргътæ атахтысты»

• Цæмæй радзырды мидис хуыздæр бамбарат, уый тыххæй сбæрæг кæнæм дзырдты нысаниуæг

Дзырдуатон куыст: æнусон - вековые

хицауиуæг кæны - хозяйничает

уыгæрдæн - луг

сæлфынæг кæны - моросит

хуссар - юг

сауцъиу - скворец

сырддонцъиу - воробей

цъиах - грач

(Ахуыргæнæг кæсы текст)

- Дзуапп мын раттут ацы фæрстытæн; чиныджы сæ ссарут, афтæмæй (текстмæ гæсгæ раттын фæрстытæ).

Текст кæсынц сывæллæттæ.

4. Кæронбæттæн:

• Цы радзырд бакастыстæм, уый цы хуыйны?

• Æмæ афтæ та цæмæн хуыйны?

• Иухатт ма мын зæгъут, кæдæм атæхынц мæргътæ фæззæджы?

• Цавæр мæргътæ атæхынц хуссармæ?

(Фæйнæгыл мæргъты нывтæй æвзарынц)

Баззайынц ам Хуссармæ атæхынц

• Уæдæ хуссармæ атæхынц?.............(сыв-тæ иумæ дзурынц мæргъты нæмттæ)

• Абон мах зæгъæм хуссармæ тæхæг мæргътæн иумæ…..(фæндараст, æнхъæлмæ уæм кæсæм уалдзæджы).