Әдебиет 10-сыныпБіржан сал-ақын, айтыскер

Әдебиет 10-сынып.

Сабақтың тақырыбы: Біржан сал Қожағұлұлы- ақын, айтыскер.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушыларға халық әншісі, ақын өмірінен мәлімет бере отырып, өздігінен жұмыс жасау қабілеттерін арттыру, шығармашылықпен іздегуге, маңызды мәселелерге көңіл бөлу.

Дамытушылық: түрлі тәсілдер арқылы оқушының байқағыштық, ізденімпаздық, шығармашылық, ой қабілеттерін шыңдау.

Тәрбиелік: оқушыларды ізденімпаздыққа, өнер адамдарын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, іздендіру, жеке тапсырмалар орындау, кешенді талдау, топпен жұмыс.

Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың түрі: іздену,аралас.

Пәнаралық байланыс: тарих, ән.

Көрнекілік: оқулық, белсенді тақта.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

- сыныппен сәлемдесу.

- сыныпты түгендеу, зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Сұрақ-жауап әдісі арқылы үй тапсырмасы тексеріледі. Онда әнші-ақындардың өзіндік ерекшеліктері туралы сұралады.

ІІІ. Жаңа сабақ.

Белсенді тақтада Біржан салдың портреті мен өмір жолы беріледі.

Қазақ даласын әнімен тербеткен, рухы асқақ, артына өлмес мұра қалдырған ХІХғ. Өнер жұлдыздарының бірі- Біржан сал Қожағұлұлы.

"Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" Біржан қазіргі Көкшетау облысы, Еңбекші ауданы, Ермол деген жерде туған. Ол жер бұрын Біржанды тәрбиелеген атасының атымен "Қожағұл ауылы" деп аталған: өз әкесі Тұрлыбайдың дәулеті шағын болған. Ол өнерді, Біржанның жан-дүниесін түсініп ұға алмаған, ел аралап ән салған серінің тапқан сый-сиятын азсынып, оған "мал табушы ұл" деп қарайды. Малдан басқаны түсінбейтін әкесін бір өлеңінде:

"Ұсынсам қолым жетпес туған айға,

Айтсам да арыз жетпес бір құдайға.

Жылына без жүз теңге тапсам-дағы

Жақпадым өзім әкем Тұрлыбайға,- деп шындықты ашып айтады.

Біржан аз уақыт ішінде халқына белгілі әнші, ақын, сал болып аты шығады. Ол өзін сүйген халқына өнерін жаюдың жолы ел аралау, жаңа ән үйрену, орындаушылық шеберлігін ұстарту деп түсіне білген.

Табиғи талант иесі Біржан ел аралап, ән салып айтысқа түсіп, жиын-тойдың көркі атанып, әнші, ақын, сал Біржан деген атаққа ие болады.

ІҮ. Сабақты бекіту.

1) Оқушылар топпен жұмыс жасайды.

І топ: Біржан сал кім, неге сал деген атақ берді?

ІІ топ: Біржан сал қазақ сахарасында несімен әйгілі болды? Оның қандай әндері бар?

ІІІ топ: Біржан сал кіммен айтысқа түсті?Айтыстың ерекшелігі неде?

Біржан сал Қожағұлұлы кім?

Ақын айтыскер сазгер өнер иесі әнші

Не істеді? Атағы несімен қалды?

Айтысты, домбыра тартты, Сарамен айтысуымен, серілігімен,

ел аралады, ән шығарды, ақындығымен, әншілігімен,

Сараға теңдік әперді, сазгерлігімен.

айтысты.

Ү. Сергіту сәті «Поззия минуты»

2) Топтарға сызылған кесте таратылады.

Біржан сал.

ақын

әнші

домбырашы

сазгер

әртіс

Домбыра тартып, ел ішіне өнерді дәріптеді.

3)

Тақырыбы

Өлеңнің аты

Шығу тарихы

Идеясы

Қоғамдық әлеуметтік мәселе

Жанбота

Ел билеуші есер Жанбота мен өнерсүйгіш Біржан сал арасындағы қақтығыс.

Ел басқарушы-ларының әділетсіз-дігін, екіжүзділігін ашып көрсеру.

4) Әр топ өздері өлеңдерін тақырыбына қарай топтастырады.

5) Айтыскер.

Кіммен айтысты? Айтыста көтерген мәселесі. Заман бейнесі.

ҮІ. Қайталау.(белсенді тақтада жазылады)

І топ: СТО технологиясы бойынша ақынға 5 жолдық өлең құрастырады.

1 Зат есім

2 Сые есім

3 Етістік

1 Сөйлем

Синоним

ІІ топ: ақын шығармаларын жүйелейді.

Жүйе(тақырып)

Элемент:

Элемент қасиеті:

Элемент байланысы:

Байланыс нормасы:

Әдіс-тәсіл:

Нәтиже:

ІІІ топ: Сын тұрғысы ойлау технологиясының әр қалыпта жазу әдісімен жұмыс жасайды.

1. Тақырып таңдау.

2. Кім жазды?

3. Кімге жазады?

4. Не туралы жазады?

ҮІІ. Рефлексия.

ҮІІІ. Үй тапсырмасы.

«Біржан өмірі- маған үлгі» ойтолғау жазу, шығармашылық өмірін хронологиялық кестеге салу.

ІХ. Бағалау.

Топтар бір-бірін бағалайды.