Урок бурятского языка ХYYГЭДЭЙ НААДАН. ШАГАЙ НААДАН

Хүүгэдэй наадан.

Актуальность. Хүүгэдэй сэсэрлигтэ ябадаг буряад үхибүүдые бага наһанһаань һургуулида ороторнь түрэлхи хэлэн дээрэнь һургаха, хүмүүжүүлхэ гээшэ тон харюусалгатай хэрэг болоно. Үхибүүдые түрэһэн газартаа, Эхэ орондоо дуратайгаар, аха ба ажалша зониие хүндэлхэ үнэн сэхэ, эбтэй эетэй ябаха зантайгаар хүмүүжүүлхэ, мүн үхибүүн бүхэнэй ухаан бодолые, бэлиг шадабариие улам саашань хүгжөөхэ гэһэн зорилгонууд хүмүүжүүлэгшэдэй урда табигдана. Һургуулиин наһа хүсөөдүй (4-5 наһатай) хүүгэдэй хэлэ хүгжөөлгын ба грамотада һургалгын таһалгаряагүй ажал ябуулга һургуулиин эхин классай программатай нягта холбоотой байха ёһотой. Наадан гээшэ ургажа ябаа үетэниие хүмүүжүүлгэдэ айхабтар хэрэгтэй зүйл болоно. Нааданай зон удаадахи үедөө дүй дүршэлөө дамжуулан үгэдэг байгаа. Тиигэжэ тэдэнэр арад зонойнгоо ажабайдалтай, ёһо заншалнуудтай танилсадаг эн. Шагай наадан урдань ехэ дэлгэрэнги байгаа. Үбгэн залуугүй, эрэ эхэнэргүй шагай наадые һайшаадаг, үбгэд, хүгшэд шагайгаар наадагшадые һонирхон харадаг, гэртэй наадхуулха дуратай бай һан юм. Зорилгонууд: 1)һургалгын: ойлголгын: буряад наадануудые, шагай наадан, шагайнуудай табан янзын түхэл, нааданай аяг заршамай дүрим мэдэхэ; -практическа: нааданай дүрим хэрэглэн наадажа hураха; -шалгалтын: 6агшын асуудалда зүб харюу үгэхэ, даабаринуудые дүүргэхэ 2)хүгжөөлгын: хүүгэдэй ухаан бодол хүгжөөхэ, ухаа мэдээ дэбжүүлхэ; 3)хүмүүжүүлгын: буряад арадайнгаа ёһо заншал, ажабайдал нангинаар сахиха, саашань дамжуулха, эрмэлзэл олгохо. 1-хи хэшээл Мори урилдаан. 2-хи хэшээл Шагай харбалга. 3-хи хэшээл Шагай таалсаан. 4-хи хэшээл Малгай табилга. 5-хи хэшээл Алтан, наашаа гара! 6-хи хэшээл Шоно ба тарбаганууд.

Хэшээлэй темэ. Шагай наадан. Мори урилдаан. Зорилгонууд: -мэдэхэ: шагайнуудай табан янзын түхэл, «мори урилдаан» гэһэн нааданай аяг заршамай дүрим мэдэхэ; -шадаха: дүрим хэрэглэн наадажа hураха.

- Шара, улаан, ягаанууд

Шагай намда байхал даа.

Нагаса эжым ханзаһаа

Намдаа гарган үгөөл даа. - Урдын урда сагта буряад хүүгэд ямар наада наададаг байгааб? -Шагай наадан табан хушуу малтай нягта холбоотой байгаа. -Табан хушуу мал нэрлэжэ үгэгты. - Айл бүхэн шагай суглуулдаг байһан юм. Жаахан хүүгэд шагайгаар наадаха ехэ дуратай. Шагайнуудай буудал табан янзын байдаг. Танилсагты.
Мүнөө хэшээлдэ «мори урилдаан» гэһэн һонирхолтой нааданда һурая. Энэ нааданда 2-5 үхибүүдэй хабаадахада болохо. Нааданай аяг заршамай дүрим.

1. Хорин шагай хойно хойноһоонь һубарюулжа жэгдэ табиха. Энэ 20 модо (км) харгы болоно.
2. Наадагша бүхэн өөрын «мори» - шагай шэлэжэ абаад, харгын эхиндэ табиха.
3. Дахин гурбан шагай абаха - энэ моридой гүйдэл харуулха.
4. Нэгэдэхи мориной эзэн гурбан шагай хаяха:

Шалгалта 1.Доро үгтэһэн шагайнуудай янза нэрлэгты(слайд)


2. Моридой гүйдэл хэды шагайгаар харуулхаб? а) 3 б) 2 в) 5 3. Хэзээ наадагшадай ээлжээн һэлгэгдэнэб? а) «мориной» буухада б) «мориной» буугаагүйдэ в) «тэмээнэй» буухада