Бастауыш білім беру сатысында оқу пәндерін интеграциялау арқылы тұлғаны дамыту

ШҚО Семей қаласы

№27 жалпы орта білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Тулеутава Жанар Берыккановна

Бастауыш білім беру сатысында оқу пәндерін интеграциялау арқылы тұлғаны дамыту Бастауыш білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламалары баланы жеке тұлға ретінде қалыптастыруға, оның жеке қабілеттерін, оқу ісіндегі оң мотивациясы мен іскерлігін; негізгі мектептің білім беру бағдарламаларын кеңінен меңгеру үшін оқудың, жазудың, тілдік қатынастың, шығармашылық тұрғыдан өзін-өзі көрсетудің, мінез-құлық мәдениетінің берік дағдыларын дамытуға бағытталған. Тұлғаның өмір сүру әрекетінің негізгі шарты: оның санасында дүниенің біртұтас бейнесі және ондағы адамның өз орны болуы; адамның заттармен, құбылыспен, табиғатпен заңды байланысын орнату болып табылады. Тұлғаны дамыту және қалыптастыру, дүние, табиғат, қоршаған орта және адам, олардың байланысы жөнінде біртұтас көзқарас қалыптастыру; оқушылардың әртүрлі әрекеттері үшін барынша жағдай туғызу - бұл білімді интеграциялаудың негізгі мақсаты. Бұл жерде әңгіме, білімнің жиынтығы және эрудицияның кеңдігі жөнінде емес, еркін бағдар және ХХІ ғасыр адамының даралық мәдениеті, өзіндік позициясын таңдап алуын қамтамасыз ететін дара тұлғалық, құзырлылық сапасы туралы болып отыр. Сондықтан бастауыш білім мазмұнының бүгінгі күн талабына сәйкес болуы аса маңызды мәселе. Қазір дүниежүзі бойынша білім беру мазмұнын гуманизациялау, компьютерлендіру, интеграциялау (кіріктіру), тұлғаның даму ережелеріне негізделе отырып құрастырады. Әлемдік білім беру жүйесіндегі тәжірибелер инновациялық технологиялардың бірі - пәндердің білім мазмұнын интеграциялау (кіріктіру) екенін көрсетіп отыр. Интеграция ұғымының екі мағынасы бар: - оқушыларда қоршаған әлем туралы тұтас ұғым қалыптастыру (мұнда интеграция оқытудың мақсаты ретінде қарастырылады) - білімді жақындастырудың жалпы платформасын табу (мұнда интеграция-оқыту құралы ретінде қарастырылады) Интеграция оқытудың құралы ретінде оқушыларға әлемнің жеке бөліктерінің арасындағы байланыстарды көрсете отырып, жүйе ретінде білім беру және баланың алғашқы қадамынан бастап барлық элементті бір-бірімен байланысқан әлемді біртұта с етіп қабылдауға үйрету керек. Интеграцияның төрт деңгейі бар - бірнеше біріккен пәндерден тұратын арнайы курстар; - әртүрлі бөлімдерді блоктарға біріктіру ; -екі немесе бірнеше пән негізінде бір тақырыпты оқыту; - ойлау операциясын жалпылау негізінде білімді біріктіретін курс; Ал білім мазмұнын интеграциялау - оқушының тұлғалық дамуына бағытталған әлем туралы тұтас ұғымды қалыптастыру мақсатында нақты білім беру жүйесі аумағында мазмұнның құрылымдық компаненттері арасында байланыс орнату үрдісі. Жалпы интеграция ұғымы белгілі қоғам қайраткері Ж.Аймауытовтың қазақ ұлттық мектебінде білім беру мазмұнын «Әдебиетті, тарихты, географияны біріктіріп, яғни интеграциялап «Біздің Отан» деген атпен оқыту қажет» деген көрегендікпен айтқан озық ойларында үлкен мән бар екендігі дәлелденіп отыр. Қазіргі таңда білім беру мазмұнын кіріктіру мүмкіндіктерінің бірі - мектепте оқытылатын кіріктірілген пәндерді түзу және оны мектеп практикасына енгізу. Баланың өзіндік «дүние бейнесі» ерте пайда болады және толық еместігіне қарамастан оның маңызды жетістігі - тұтастығы. Бала мектепке келгеннен кейін осы тұтастық пәндер арасындағы шекараның салдарынан бұзылады да, нәтижесінде оның алған білімі өзара нашар байланысады. Кейбір мұғалімдер өз сабақтарында пәнаралық байланысты қолданғанымен ол мәселені тұтас шеше алмайды. Білім - тұтастық және оқушы алдында да сол күйде болуы керек. Пәндер арасындағы кедергілерді жою үшін білімді басты объектілердің немесе тақырыптың айналасына біріктіру қажет. Бұл пәнді әр қырынан қарастыруға, оның барлық байланысын ашуға мүмкіндік береді. Интеграция мазмұнды кең қамтуға, уақытты үнемдеуге, міндетті пәндер санын азайтуға мүмкіндік береді. Бастауыш сынып оқушысында қоршаған дүниені тұтастықта қалыптастыру мәселесі бастауыш білім берудің өзіндік ерекшелігіне қайшы келмейді. Бастауыш сыныптарда танымдық әрекеттерді талдау бастапқы деңгейде болады, әзірше құбылыстарға тереңдеп енбейді. Бәрі туралы аздап интегралды келу дәл осы буынға сәйкес келеді. Сонымен қатар пәндік оқыту моделінің көптеген жақсы жақтарының бар екеніне қарамастан, оны бірден-бір жетілген модель деп айта алмаймыз. Оған балама ретінде пәнсіз оқыту, сабақсыз, тіпті кейде сыныпсыз оқыту модельдері болған және қазір де бар. Қазіргі уақытта батыс елдерінің элементарлық мектептерінде оқытудың барынша интеграцияланған формасы қолданылады. Қазіргі дамыған елдердегі бастауыш білімнің ерекшелігі - қоршаған дүние мен қоғамның дамуы туралы білімдердің интеграциясы болып табылады.