Ойын арқылы оқушының шығармашылығын дамыту

Раздел	Начальные классы
Класс	-
Тип	Конспекты
Автор	Кабланова К.К.
Дата	23.12.2014
Формат	docx
Изображения	Нет

Поделитесь с коллегами:

Әдетте адамның жеке басының қасиеттері бес жасқа дейін қалыптасады екен. Сондықтан да баланың жан-жақты қалыптасуы үшін мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндердің бойына жақсы, жағымды қасиеттерді сіңіре білу керек. Бала әр нәрсеге құмар,қызыққыш,ол өзінің айналасында болып жатқан өзгерісті, тамаша құбылыстарды сезінуге тырысады. Оның жан-жақты дамып,жеке тұлға болып тәрбиеленуіне, тілінің дамуын театрландырылған ойындар арқылы жетілдіруге болады. Ойын барысында ойын ситуациясына бейімделу,алғашқы да жекелеген элементтерді,кейінен рөлді толығымен ойнау арқылы баланың ой-өрісі, қиялы дамиды.Рөлді ойнау арқылы өз кейіпкерін алдына елестетіп қана қоймай, бала оның әрекеттерін,сезімдерін сезінеді. Осындай эмоциялық күйлер баланы бұрын байқамаған өмір көріністеріне таң қалдырып, өз сезімін мимика,ым-ишара,тағы басқа көріністер арқылы біреуге үйретеді.Сюжетті-рөлдік ойындар балалардың ой-өрісін кеңейтеді,балаларды әңгімеге араласуға,ата-аналарына,жолдастарына әңгімелеп беруге итермелейді.Бұның бәрі сөйлеу қабілетінің дамуына,диалог түрінде сөйлеуге өзі алған әсерін монолог түрінде сөйлеп жеткізуге септігін тигізеді. Театрландырылған ойындарынын бір неше түрлері бар. Ол-қуыршақ театры,саусақ театры,үстел үстіндегі театры,фланелеграф,трафарет театры.Осындай ойынға қызығушылықтарын қалыптастыруға қуыршақ театрының қойылымын көру көмектеседі.Оны тәрбиешінің өзі немесе даярлық топ балалары көрсетеді.Қуыршақ театры күнделікті ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балаларды мадақтау,мақтау үшін,олармен амандасып, қоштасу үшін қолданылады. Саусақ театрында-саусақтардың көмегімен қандайда болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып табылады.Саусақ театры арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы,қабілеті дамып,ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашылады.Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды,жан-жануарларды,құстарды және ағаштарды бейнелей алады.Саусақтарының қозғалыс қимылына қарап,бала қуанады,шаттанады,сөз айтуға тырысады және өлеңде үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып,есінде сақтайтын болады.Сонымен қатар балалар екі қолын қимылдата отырып,оң, сол,жоғары,төмен т.б. түсініктерді бағдарлай алуда үйренеді. Үстел үстіндегі театры-сәбилер тобынан бастап-ақ тақпақ пен қысқа өлеңдерді айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін үстел үстіндегі театрды қолданған жөн.Мұнда үстелде құламай тұратын және қозғалтқанда еш кедергісіз жүретін ойыншықтар қолданылады.

Фланелеграф театры - суреттер мен кейіпкерлер экранда көрсетіледі. Оларды фланельдер ұстап тұрады.Мұндағы суреттерді балалар мен бірге ескі кітаптардан,журналдардан қиып алуға болады. Трафарет театры - трафарет театры арқылы сөз құрамының байлығын,диалог,монологты дамытуға болады.Балалар дайын трафареттердің көмегімен болашақ кейіпкерлердің суреттерің жасайды. Оларды түрлі-түсті бояулармен бояйды,дайын бейнелерді қайшымен қияды. Бұл жерде балалардың шығармашылық ойлау қабілеттері дамиды. Ұжымдасып жұмыс істеу үрдісінде әрбір бала өзіне берілген бейненің түр-тұлғасын,қимыл-қозғалысын өзгерте алады. Көлеңкелі театр-жарық өте жақсы түскен экранда адамдар,жануарлар және құстардың пішіндерінің қозғалысына қарауды балалар өте жақсы көреді. Ертегі,әңгіме,өлең,әңдерді көлеңке театры арқылы айтуға болады. Кейіпкерлерді көрсету үшін -оны экранның арт жағынан ұстайды.Кейіпкерлерді қара түспен жуқа картоннан жасайды,жіп арқылы қозғалтады.Кейіпкерлерді көрсеткенде қол көрінбеу керек.Бұл көріністер балалардың шығармашылықтарын арттырады,ой-өрістері дамытады.

Әр түрлі жастағы бала топтарында жүргізілетін театр-ойын іскерліктерін дамыту жұмыстарының мазмұнының ерекшеліктері бар. Балаларға арналған көркем шығарманы оқыту неғұрлым дұрыс ұйымдастырылса, мектеп жасына дейінге балалардан эстетикалық талғамын дамыту соғұрлым табысты болады. Даярлық топтарындағы балалардың театрландырылған ойындары қиындай түседі.Балалардың тілің жаттықтыру үшін, қазақ халқының асыл сөздерімен сусындата отырып, әрбір сахналық қойылымның алдында қазақ әндерін, қазақтың ауыз әдебиетіндегі өтірік өлеңдерді,мақал-мәтелдерді, жаңылтпаштарды,санамақтар мен жұмбақтарды, түрлі ұлттық ойындарды, ән-күйлер мен билерді кіріктіріп отыру қажет.Мысалы, «Үйшік» ертегісінде әр кейіпкерлердің сахнаға шығуын «Қонақ келсе құт» деген мақалмен бастауға болады.Театрлық ойынға қатысушы даярлық тобының балалары кейіпкерлердің мінезін,жүріс-тұрысын, әдеттерін айнытпай салып көрерменге иланымды етіп ойнауы үшін, талмай жаттығулар жасау керек. Сахналық өнерге баулыған балалар жаттаған сөзінің мағынасына сәйкес, күйінікті-сүйінікті сезімдеріне сәйкес тебірене мәнерлеп айта білуге үйренеді.Соның нәтижесінде олардың шығармашылық қабілеттері оянады. Бейнелеу,көркем әдебиет, тіл дамыту сабақтарын байланыстырып өткізгенде,әр сабақтың соңы әрқашанда дерлік ертегі сюжетімен байланысты қойылымдармен аяқталып отырады.Сонымен қатар,балалардың сөздік қоры толықтырылады, сөйтіп олардың белсенділігі артады, сабақтар мен сауық кештері еркін де қызықты түрде өтетін болады.Балалардың өздерін еркін де бос ұстап,сабаққа ынталана, құштарланып қатысып отыруға мүмкіндіктер туады.

Осындай жұмыстар атқарылған топтардағы балалардың басқа топқа қарағанда ерекшелігі өз беттерімен ойнаған дербес іс-әрекетінде де театр ойындарының түрлерін жиірек қолданатын болады.Драмалық жанрға бейімделген ойындар өздігінен туындап тәрбие жұмыстарының барысында ертегілер, сюжетті көріністер де жиі қолданылып, тіпті кейде ертегінің кейбір бөліктері өзгертіліп отырылады.Топ ішінде емін-еркін жүріп, өздеріне сабақ уақытында керекті ойын құралдарын өздері алып отырады.

Балалардың шығармашылығы тек рөлдерді орындаған кезде ғана емес, сонымен қатар қуыршақтар, декорациялар дайындағанда да көрінеді. Қуыршақтардың түр-түрін, шымылдықтар, декорация жасау кезеңдегі ұжымдық жұмыстар балалардың ұйымшылдығы мен белсенділігін арттырады. Балалардың шығармашылық қабілеттерін, сөйлеу мәдениеті мен ой-өрісін, дүниетанымын жетілдіруге ойындар түрі тиімді нәтиже береді.

Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділігін және қызығушылығын арттыру үшін тәрбиешіге келесі әдіс-тәсілдерді қолдануына болады;

1.Тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау.

2.Арнаулы бір тақырыпта пікірталас тудыру.

3.Балалардың логикалық ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды шешу /сөзжұмбақ,құрастырмалы ойындар/

4.Берілген тапсырманы түрлендіру бағытындағы жұмыс /кері есеп құрастыру,шағын әңгіме құру, т.б./

5.Қиялдау арқылы сурет салғызу,рөлге бөліп айтқызу.

6.Ұнатқан кейіпкерлерге мінездеме беру.

Даярлық сынып оқушысы не нәрсені болса да білуге құмар, қолымен ұстап, көзбен көргенді ұнатады.Зейіндері тұрақсыз болғандықтан бір сарынды оқудан тез жалығады. Сондықтан оқу мазмұны мен тәрбие әдістерін жаңарту бағытында оқушыларға сапалы білім мен саналы тәрбие беру үшін жан-жақты іздене отыру керек.

загрузить