Сыныптан тыс шара: Ата дәстүрі-бізге мұра

Раздел Начальные классы
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Сыныптан тыс шара.

Ата дәстүрі-бізге мұра.


Сабақ: «Бастаңғы» салт-дәстүрімен басталады.

(Әжесі мен немересі әңгімелесіп отыр).

Немересі:Әже,осы әкемнің атын неге «Наурызбай» деп қойғансыз??

Әжесі:Е,е балам,ертедеНаурыз деген батыр болыпты,Бірде осы батыр Көктем атты сұлу қызбен кездеседі,Екеуі бір көргеннен бірөбіріне ғашық болады,Бірақ Көктем атты сұлу қызбен кездеседі,Екеуі бірөбіріне бір көргенннен ғашық болады,Бірақ Көктем сұлудың әкесі Жарық хан қызы үшін қалыңмал сұрайды,Бір үлкен керуен құрайтын түйелер әкеліп бер дейді,Батыр небір қиындықтарды басынан өткізіп,Жарық ханға айтқанын әкеліп береді,Қызын бергісі келмеген хан жаңа шарт қояды,Ол көз коріп,құлақ естімеген күші бар алмас қылышты алып келуін тапсырады,

Алмас қылыш үлкен үш тастың астында жатыр екен,Батыр тастардың бетінде қашап жазылған түсініксіз таңбалардың сырын ашып,алмас қылышты әкеліп береді.

Хан енді үшінші тапсырма береді.Бұл жолы халық даналығын тауып әкел дейді.

«Ақылды адам ерінбейді ,қуатты адам сүрінбейді»деген халық даналығына ие болған ханнның ақылы кіріп,махаббаттың алдында ешқандай тосқауылдың бола алмайтынын түсінеді.Наурыз батыр мен Көктем сұлу қосылады.Осы ертегідегі батырдың атын әкене қойғанбыз.

Немересі:Әже,сонда «наурыз»сөзі нені білдіреді??

Әжесі:Наурызөжаңа күн деген сөз.Яғни бұл күнөбіздің атаөбабаларымыз ,арғы тегіміз мыңдаған жылдардан бері мерекелеп келе жатқан жыл басы.

Немересі:Бұл күннің басқа күнннен ерекшелігі неде?

Әжесі:Ұлыстың ұлы күні ел елжірей қуанып,есік ашып,дастархан жайып,бірін-бірі құтттықтап ,құшақтайды.Бұл күні реніш болмауы керек,әр адам иманжүзділік корсетіп,қуанышын білдіріп,бар жақсылығын жайып,жадырап жүруге тырысу керек.

Немересі:Әже,апам мен көкемді сағынып кеттім.

Әжесі:Жарайды,балам,сен барда құрбыларынды шақырып кел.Әкең мен апанның қыдырып кеткенін пайдаланып,балаларға «бастаңғы»жасап жіберейік.

Наурыз жырын жырлаймыз,

Онымен де тұрмаймыз.

Сағынып жеткен бұл күнге,

Ел дәстүрін сыйлаймыз!

Оқушы:Әже,осы біз білмейтін салтөдәстүрлеріміз көпөау деймін.Солардың біразын айтып берінізші?

Әжесі:Ертеректе күз жылынса болды киіз басатынбыз.Сонда алдымен өздерің сияқты балаларға «Қой бастымызды» дайындап алатынбыз.

Оқушы: Сонда ол сөз нені білдіреді,ол қандай дәстүр?

Әжесі:Ә,ә, «Қой басты» деген ертеде киіз басушылар0,киіз тебу,пісіру кезінде оны үй арасында домалата жүріп,бір үй тұсына келгенде»Қойты «деп айқай салады,Сонда үй иесі киіз басушыларға құрт,май,шай немесе қой сойып, дастарханға шақырып тамақ берген.

Осы кезде даладан немересі жүгіріп келіп,табалдырықта ,есікті керіп тұрып алады,

Әжесі: Балам,есікті кермей ,табалдырықтан бері өт,ішке кір,бір жаңалық айтайын деп келдін бе,ентігіп тұрсын ғой:

Немересі:Иә,әже,сүйінші!

Әжесі:Қалағаныңды ала ғой,балам.

Ол не?!

Немересі:Наурызкөк құс келіпті!

Алақай,көктем шықты!

Әжесі;Қайда,қане?!О,наурыз көк құс»Бұл құсты алғаш кім көрсе сол бақытты!

Қыздар:Әй,құрбылар,енді жұмбақ шешіп,мақал-мәтел айтайық.Қане ,кім жасырады?

Жұмбақтар.

Су көтеріп жүріп келем,Өзім біреуге мініп келем.(Иінағаш)

Әжемнің қолында шыр айналар,

Шыр айналса,

Өзіне шыр байланар.(Ұршық)

Шығатын жерімың тесік.(Елеуіш)

Немересі:Әже,біздің жаңа көршілеріміз дүние-мүлкімен кхшіп келе жатыр.

Әжесі:Халық дәстүрінде ауылға көшіп келген көштін алдынан шығуадамгершілік,болашақ көршілік парыз.Ақ алып алдынан шығайық.Ол дәстүрді»Ақ алып шығу»дейді,шырақтарым.тез ақ алып келіндер.!

Қыздар:Неге,әже,неге?

Әжесі:Жаңа көршімен осылай ақтай таза адал болайық дегенім ғой!

Сөйтіп ақ ақ алып шығады,келгендерге тілек айтқызып,ақ ішкізеді.Ер балалар жүктерін түсіріп,көмектесуге орындарынан тұрады.

Көш көшіп болғанша қазақтын»Хан талапай»,»Бес тас»,»Асық ату» ойындары ойналады.

Әжесі:Жүріндер балалар ,көршілер жайласып болса,ол үйдің босағасын майлауға барайық.Бұл дәстүр үйін коптің үйі болсын деген ұғымды білдіреді,қарақтарым-деп босағаға май жағады.

Көршілер:рахмет,біз де кәдемізді жасайық деп орамал береді.

Әжесі:Қарақтарым,жаңа көшіп келген үйді»Еруліке» шақырған қазағымның ежелден келе жатқан салты бар,сендерді үйге шақыруға келдәім.

Көрші:Рахмет.(ас ішіліп,»ұйымның үстінде кім?ойыны ойналады.)

Немересі:Сіздерді қарсы үйдегі Қанапия әжем» Қапқағарға»шақырып жатыр.»Қапқағар»деген де дәстүр бар ма?

Әжесі:Иә,балам,қыс аяқталып,көктем басталғанда ет сүрленіп,азая бастайды.Сол кезде ет асылып,аздап адам шақырылады.Бұл дәстүр»ет қайтар»деген ұғымды білдіреді,ал қаптың ең соңғысын ашып,бөлісіп жейді.Мұны «Қапқағар»дейді.-Қой,барсақ,барайық.

Аталы ел,баталы ел.Көрші жігіт бата берініз.Көрші жігіт батасы:

Ниеттерін ақ болсын,

Наурыздың қарындай

Бастарына бақ болсын,

Шаштарының санындай.

Тыныш болсын даламыз,

Түгел болсын нуымыз.

Таза болсын ауамыз

Тұнық болсын суымыз.Әумин!


© 2010-2022