Тәуелдеулі зат есімдердің септелуі. 4 сынып

Күні: 01,02,2016 ж Сабақтың тақырыбы: Тәуелдеулі зат есімдердің септелуі. С.д. Сабақтың мақсаты: Оқушыларға тәуелдеулі зат есімдердің септелуін түсіндіру, зат есімнің жай түрі мен тәуелдеулі түрінің септелуін салыстыру арқылы өзгешеліктерін бапйқату. Сауатты жазуға дағдыландыру. Ұйымшылдыққа, ұқыптылыққа, бір-бірінің пікірін құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : жаңа сабағы.

Сабақтың типі : Жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың әдіс - тәсілдері : Топпен жұмыс, сұрақ - жауап, ой қозғау.

Сабақтың көрнекіліктері : Септіктер кестесі, шығармашылық тапсырмалар, бағалау парағы.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Мейірмді жүрекпен,

Ақ пейілді тілекпен

Амандасып алайық,

Бір жадырап қалайық.

Псих.жатт.

Қуанасың сен де

Қуанамын мен де

Қуанайық достарым

Арайлап атқан күнге.

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:

• Қазақ тіліне тән неше септік бар?

Зат есімнің септік жалғаулары

Септіктердің аты

Сұрақтары

Септік жалғаулары

Атау септік

Кім? не?

Ілік септік

Кімнің? Ненің?

- ның, - нің, - дың, - дің, - тың, - тің

Барыс септік

Кімге? Неге? Қайда?

- ға, - ге, - қа, - ке

Табыс септік

Кімді? Нені?

- ны, - ні, - ды, - ді, - ты, - ті

Жатыс септік

Кімде? Неде?

- да, - де, - та, - те

Шығыс септік

Кімнен? Неден?

- нан, - нен, - дан, - ден, - тан, - тен

Көмектес септік

Кіммен? Немен?

- мен, - бен, - пен

Тест 1.Септік жалғаулары... А) заттың көптігін білдіру үшін Ә)сөздерді бір-бірімен байланыстыру үшін керек Б) заттың біреуге тән екенін білдіреді 2. Мына сөз қай септікте тұр? Оқушыдан А) атау септік Ә) ілік септік Б) шығыс септік 3. Септік жалғауларын атаңдар: А) - лар, - лер, - дар, - дер, -тар, - тер Ә) -ым, - ім, -ың - ің, - ыңыз, - іңіз, ы, і. Б) -ның, - нің, - дың, - дің, -тың, - тің,- ға, - ге, - ды, - ді 4. Мына сөз қай септікте тұр: Гүлге А) ілік септік Ә) шығыс септік Б) барыс септік 5. Сөйлемді дұрыс толықтырыңдар: Сара ... жинады. А) оқушыға Ә) төсекті Б) құсты

Тапсырмалар. Сөздерді оқып, топта. Топтаған сөздеріңнің бір-бірінен айырмашылығын түсіндір. Кітап, Әсеттің, ауылға, оқушылардың, дорба, тайға, мектепке, көзінің, парта, кітапты, Әселді, ертегіні, Саяттың, қалам, гүлді, сабаққа, қалада, мектепте, табақта, шөлде аспаннан, дәмнен, жаңбырдан, өрістен, Бекзатпен, шалғымен, ықыласпен, кітаппен. Атау септігі Кітап Дорба Парта Қалам Ілік септігі Әсеттің Оқушылардың Көзінің Саяттың Барыс септігі Ауылға Тайға Мектепке Сабаққа

Табыс септігі Кітапты Әселді Ертегіні Гүлді Жатыс септігі Қалада Мектепте Табақта Шөлде Шығыс септігі Аспаннан Дәмнен Жаңбырдан Өрістен

Көмектес септігі. Бекзатпен, шалғымен, ықыласпен, кітаппен

Негізгі бөлім: Жаңа сабақ. 86 - ж. Кесте арқылы тәуелдеулі зат есімнің септелуімен танысады

Септіктердің аты

Түбір

зат есім

Тәуелдеулі зат есім

I - жақ

II - жақ

III - жақ Атау
Әже Құс Әжем Құсым Әжең Құсың Әжесі Құсы Ілік
Әженің Құстың Әжемнің Құсымның Әжеңнің Құсыңның Әжесінің Құсының Барыс
Әжеге Құсқа Әжеме Құсыма Әжеңе Құсыңа Әжесіне Құсына Табыс
Әжені Құсты Әжемді Құсымды Әжеңді Құсыңды Әжесін Құсын Жатыс
Әжеде Құста
Әжемде құсымда Әжеңде Құсыңда әжесінде құсында Шығыс Әжеден құстан Әжемнен Құсымнан Әжеңнен құсыңнан Әжесінен Құсынан Көмектес Әжемен Құспен
Әжеммен құсыммен Әжеңмен құсыңмен Әжесімен құсымен Ереже:

Тәуелдеулі зат есімдердің септелуінде ерекшеліктер болады. I. II жақ тәуелдеулі зат есімдерге барыс септікте - а, - е жалғаулары жалғанады. III жақ тәуелдеулі зат есімдер септелгенде төмендегі септіктерге мынадай жалғаулары жалғанады:

Б.с. -на, -не, мыс: досына, дәптеріне,

Т.с. -н досын, дәптерін,

Ж.с. -нда, -нде мыс: досында, дәптерінде.

Мыс: әжеме, әжеңе, әжесіне.

құсыма, құсыңа, құсына.

Оқулықпен жұмыс. Бағалау парағын тарату.

84 - ж. Өлеңді мәнерлеп оқы. Тәуелдеулі зат есімдерді тауып, қай жақта тұрғанын айт. Тәуелдік жалғауларын ата.

Бесігім ,(1 ж, а.с. )

төсіңде, (2 жақ. Ж.с.)

есімің (2 ж. а.с.),

есімде, (1ж. а.с.),

далаң (2 ж, а.с.),

тауларың (2-ж. а.с.),

төсінде (3-ж. ж.с.),

таңдарың (2-ж.а.с.),

мекенім (1-ж. а.с.).

Сергіту сәті: «Балапан» биі

85 - ж. Сөйлемдерді көшіріп жаз. Қарамен жазылған сөздерді сөз құрамына талда. Олардың қай септікте тұрғанын айт. Не байқадың?

Оқушылар мұражайға(б.с.) барды. Оқушылар Жамбыл мұражайына(б.с.3-ж.)

барды. Жұмыртқаны (т.с.) тоңазытқышта сақтайды. Көкек жұмыртқасын (т.с. 3-ж.)

кез келген торғайдың ұясына тастап кетеді.

Көшеде (ж.с.) машина көп. Әсия Төле би көшесінде (3-ж. ж.с.) тұрады.

87 - жаттығу. Берілген сөздерді барыс септігіне қойып жаз. Осы сөздерді қатыстырып сөйлем құра.

Дәптеріме, ініме, әжеме, қызыма, атама, досыма.

Дәптеріме мұғалімнің айтқандарын қалдырмай жазып отырдым. Мен ініме үнемі қамқормын. Ауылға әжеме бардым. Қызыма үнемі ақылымды айтып отырамын. Мен ер жеткенде атама ұқсағым келеді. Досыма арнап сыйлық сатып алдым.










Сабақты бекіту: 88 - жаттығу. Ел, елім сөздерін септе.

Септіктердің аты

Тәуелдеулі зат есім

I- жақ

II- жақ

III - жақ А.с.


І.с.


Б.с.


Т.с.


Ж.с.


Ш.с.


К.с.



«Бес жолды өлең» 1 - қатар 2 - қатар 3-қатар Кітапхана мұражай әже Қорытынды. Септіктер туралы білімдерін қорытындылайды. Сұрақтарын, жалғауларын ата. Мысал келтір: Тәуелдеулі зат есімдердің септелуінде қандай ерекшеліктер бар? Бағалау. Үйге тапсырма. 95 жаттығу. 141 бет. Бағалау: 20-25 ұ- «5», 15-19 ұ - «4», 13-14ұ - «3»,

Үлестірмелі карталар. 1. Жұмбақтардың шешуін табыңдар. Ақ сандығым ашылды, Ішінен жібек шашылды. (Күннің көзі) Аттан биік, Қойдан аласа. (Ертоқым)

2. Сөздерді орын тәртібімен орналастырып, сөйлем құраңыз.

1.Кассадан, жалақы, аламын, мен.

2.Демалыс, көк, базардан, күні, азық-түлік, алайық. 3. Қорыққан, егін, шегірткеден, екпес.

3.Шығыс септігінде тұрған сөздерді тап. Бізбен бірге жүгіріп, Ойнағысы келе ме? Жаңа жылды бірігіп Тойлағысы келе ме?




4. Берілген сөздерді шығыс септігінде жазып шық: Суретші, шеңбер, балық, қарлығаш, ауыл, ауа. ----------------------------------------------------------------------------


5.Шығыс септігінде тұрған мақалдар жаз. Ақыл жастан шығар, Асыл тастан шығар.


6. Орны ауысып берілген сөздерден сөйлем құра. Қайттым, мен, кеш, сабақтан. Шегенделген, таспен, құдық. тартты, суды, сораппен, Үсен.

7.Сөздерге шығыс септігінің жалғауларын жалғап жаз. Сөз құрамына талдап, сызбамен көрсет.Осы сөздерді қатыстырып сөйлемдер құрап жаз.Сөйлемнің байланысын сызбамен көрсет.

Тоғай, жұмыс, күшік, өзен, терек, табақ.

Бағалау парағы

Бағалау: 20-25 ұ- «5», 15-19 ұ - «4», 13-14ұ - «3»,

Тапсырмалар

Өзін-өзі

бағалау

Бір-бірін бағалау

Мұғалімнің бағасы

Үй жұмысы

86-жаттығу

Ауызша.

84 -жаттығу

Ауызша.

85 - жаттығу

Сөйлемді көшіріп жаз.

Қарамен жазылған сөздерді сөз құрамына талда.

Сергіту сәті:

«Балапан» биі

87 - жаттығу

Берілген сөздерді барыс септігіне қойып жаз. Сөйлем құра.

88 - жаттығу.

Ел, Елім сөздерін септе.

Сөйлем құра.

«Бес жолды өлең »

1. Кітапхан

2. Мұражай

3. Әже

Үй жұмысы:

95-жат. 141 бет

Бағалау парағы

Бағалау: 20-25 ұ- «5», 15-19 ұ - «4», 13-14ұ - «3»,

Тапсырмалар

Өзін-өзі

бағалау

Бір-бірін бағалау

Мұғалімнің бағасы

Үй жұмысы

86-жаттығу

Ауызша.

84 -жаттығу

Ауызша.

85 - жаттығу

Сөйлемді көшіріп жаз.

Қарамен жазылған сөздерді сөз құрамына талда.

Сергіту сәті:

«Балапан» биі

87 - жаттығу

Берілген сөздерді барыс септігіне қойып жаз. Сөйлем құра.

88 - жаттығу.

Ел, Елім сөздерін септе.

Сөйлем құра.

«Бес жолды өлең »

1. Кітапхан

2. Мұражай

3. Әже

Үй жұмысы:

95-жат. 141 бет