Рабочая программа по предмету Язык саха

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Куокуйская средняя общеобразовательная школа с углубленным изучением отдельных предметов»

«Рассмотрено» «Согласовано» «Утверждено» Руководитель МО учителей начальных классов Зам. директора по УВР и.о. директора школы ________ /Е.А.Новгородова/ ________ /Г.П. Павлова/ _______ /А.В.Ноговицын/ от «__» августа 2015 г от «____» августа 2015г от 31.08.2015 приказ №105/1

Рабочая программа по предмету «Язык саха»

класс: 3

Учитель: Софронеева Ираида Николаевна, высшая квалификационная категория

с. Аргас 2015.

1.Быьаарыы сурук
Начаалынай оскуола5а торообут тылы уорэтии уопсай уорэхтээьин систиэмэтигэр саха тылын уорэтэр предмет быстыспат сор5ото, «Филология» уорэх уобалаьыгар торут буолар сурун куурус буолар. Онон уорэтии сыала-соруга, тутула, ис хоьооно уонна тумук ирдэбилэ урдуку кылаастарга торообут тылы сэргэ атын филологическай предметтэри уорэтиини кытта алтыьыннаран-ситимнээн торумнанар. Торообут тыл - колуонэттэн колуонэ5э бэриллэр ханнык ба5арар норуот улуу нэьилиэстибэтэ, киьи аймах ытык ойдобуллэриттэн биирдэстэрэ. Торообут тыл - о5о5о тулалыыр эйгэтин кыра5ытык билэр- корор, чугас дьонун - сэргэтин кытта истинник бодоруьар, иэйиитэ уьуктар, ойо - санаата сайдар, обугэтин уорэ5ин утумнуур сурун эйгэтэ. Ол иьин о5ону кыра сааьыттан о5о тэрилтэтигэр, оскуола5а торообут тылынан иитии - уорэтии сурун ирдэбил быьыытынан билиниллэн, Российскай Федерация уонна Саха Республикатын уорэххэ уонна тылга сокуоннарыгар ити ойдобул туспа ыстатыйанан киирэн, быраап быьыытынан комускэллээх, билинни усулуобуйа5а угус норуот тыла чол туруктаах хааларыгар тирэх буолар. Билигин торообут тыл, федеральнай государственнай уорэх стандартын (ФГУОС) ирдэбилинэн, уопсай уорэхтээьин булгуччулаах чааьыгар киирэн, базиснай уорэх былааныгар (федеральнай) миэстэтэ, уорэтиллэр чааьа чопчу ыйыллан уорэтиллэр таьыма урдээтэ. Алын суьуох оскуола таьымыгар торообут тылы уорэх предметин быьыытынан уорэтиигэ тумук ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай уорэх стандарта суруннуур. Торообут тыл атын уорэх предметтэрин кытта бииргэ о5о личность быьыытынан сайдыытын хааччыйыахтаа5а этиллэр, ону сэргэ урукку оттугэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили - уорэнээччигэ уорэх дэгиттэр дьайыыларын инориини киллэрэр. Уорэх предметин сыала - соруга: Начаалынай оскуола5а торообут тылы уорэтии предметэ атын уорэх предметтэрин ортотугар уорэнээччи тылын- оьун уонна ойун - санаатын сайыннарар, сурун уорэнэр уоруйэ5и инэрэр кыа5ынан бас- кос балаьыанньаны ылар предмет буолар.О5о начаалынай оскуола5а уорэнэр сааьыгар билиитэ - коруутэ, тыла- оьо уонна ойо - санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, торообут тылы бу кэмнэ кичэйэн уорэтии - норуот тыла чол туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэьилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах. Торообут тылы уопсай уорэхтээьин алын суьуох таьымыгар уорэтии сыалын ус хайысха5а араарыахха соп:

1. Уорэнээччигэ торообут тыл туьунан билиини аан дойду туьунан научнай били быстыспат сор5отун быьыытынан инэрии, тыл уорэ5ин сурун балаьыанньаларын билиьиннэрии, онно оло5уран, о5о билэр - корор, толкуйдуур кыа5ын сайыннарыы;
2. Уорэнээччи дьону- сэргэни кытта торообут тылынан бодоруьар уоруйэ5ин, сана (тыл) культурата киьи уопсай культуратын быстыспат сор5ото буоларын туьунан ойдобулгэ тирэ5ирэн, сана (тыл) араас корунэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, ойтон айыы, о.д.а.) уорэтэн, салгыы сайыннарыы;
3. Уорэнээччигэ торообут тыл норуот ытык ойдобуллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быьыытынан ураты харыстабыллаах сыьыаны инэрии, хас биирдии киьи ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин ойдотуу.

1. дьону - сэргэни кытта бодоруьар сана (тыл) сурун коруннэрин уорэнээччигэ уорэх дэгиттэр дьайыыларын инэриини кытта бииргэ алтыьыннаран уорэтии;
2. тыл (сана) - бодоруьуу сурун ньымата диэн тутах ойдобулгэ тирэ5ирэн, уорэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар уоруйэ5ин сааьыгар соп тубэьиннэрэн сайыннарыы;
3. тыл уорэ5ин билиитигэр, сурук- бичик культуратын торут ойдобуллэригэр оло5уран, уорэнээччи торообут тылын литературнай нуорматын тутуьарын, ал5аьа суох санарарын уонна суруйарын ситиьии;
4. тыл уорэ5ин сурун салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туьунан уопсай ойдобулу инэриигэ тирэ5ирэн, уорэнээччи толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы, сааьыгар соп тубэьиннэрэн, ой улэтин дьайыыларыгар уорэтии;
5. торообут тылы били, харыстааьын, сайыннарыы сурун ньымаларыгар уорэтии.

1. Ытык ойдобуллэри уорэх предметин ис хоьоонугар киллэрии

3. Уорэх былааныгар уорэх предметин миэстэтэ Саха тылын уорэтии чааьа начаалынай уорэхтээьини суруннуур уопсай уорэхтээьин программатыгар (Примерная основная общеобразовательная программа начального общего образования) бэриллэр торообут тылынан уорэнэр кылаастарга аналлаах базиснай уорэх былаанын 3 барыйааныгар тирэ5ирэн быьаарыллар.Бастакы суьуох оскуола5а торообут тыл туорт сыл устата уорэтиллэр. Уорэх федеральнай базиснай былаанын уьус барыйааныгар оло5уран, саха оскуолатын начаалынай кылаастарыгар торообут тылы уонна литературнай аа5ыыны уорэтиигэ барыта холбоон нэдиэлэ5э 21 чаас бэриллэр: 1 кылааска - 5 чаас, 2 кылааска - 5 чаас, 3 кылааска - 6 чаас, 4 кылааска - 5 чаас. Бу чаастартан торообут тылы уорэтиигэ 1 кылааска - 3 чаас, 2 кылааска - 3 чаас, 3 кылааска - 4 чаас, 4 кылааска - 3 чаас бэриллэр. Кыра кылаас о5ото ойдоон, соп тэтимнээхтик таба аа5ара, суруйара, онтун ырытара, дьин чахчыны кытта тэннээн короро, санаатын сааьылаан этэрэ, кэпсиирэ, кэпсэтэрэ, тумуктуурэ бэйэтин торообут тылын тоьо билэриттэн тутутлуктаах. Программа сурун сыала - соруга - тылынан уонна суругунан сананы сайыннарыы, ортоку суьуох оскуола5а саха тылын уонна литература курсун уорэтиигэ бэлэмнээьин. Торообут тылы уорэтии программа туорт сурун салааалаах:

1. Грамота5а уорэтии
2. Аа5ыыга уорэтии.
3. Фонетика, грамматика, таба суруйуу.
4. Тылы сайыннарыы.

4. Уорэх предметин уорэтии тумугэ

Ытык ойдобуллэри инэрии тумугэ

(личностные результаты)

Саха тылын оскуола5а уорэтии кэмигэр о5о маннык ытык ойдобуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриннэ5инэ торообут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туьанарыгар эрэниэххэ соп. Торообут тыл - омугу сомо5олуур тыл буоларын ойдуур. Торообут тыл торут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус - уран айымньытыгар уонна уус- уран литература5а срнмутун билэр. Торообут тылын сайыннарар, кэлэр колуонэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, ийэ тыл уйэлэргэ чол туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ойдуур. Торообут тыл иитиллэр, уорэнэр, айар - сайдар тыл буоларын итэ5эйэр. Торообут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ойдуур.

Уорэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ

(метапредметные результаты) Бэйэни салайынар - дьаьанар сатабыл. Тылын сайыннарар сыалы - соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох - ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быьа холоон билэр.Тугу билэрин - билбэтин, тугу ситэри уорэтиэхтээ5ин арааран ойдуур. Сылга бииртэн итэ5эьэ суох торообут тылга аналлаах бырайыактарга кыттан улэлиир. «Тылы сэрэйэр» дьо5уру сайыннарыы.Бэйэтин сааьыгар соп тубэьэр тиэкискэ уорэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературнай нуормата санарар эбэтэр суруйар киьи тылыгар тоьо сопко эбэтэр сыыьа туттулларын тута «сэрэйэн » билэр, итэ5эьин, ал5аьын быьаарар, коннорор, бэйэтин тылыгар - оьугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуьарга дьулуьар. Тылын сайыннарар ба5аны уоскэтии. Торообут тылын бар5а баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл кууьун, кыа5ын толору туьанарга, тылын - оьун бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиьилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуьар. Хонтуруолланыы. Бэйэ санатын оруу кэтэнэр, корунэр, ал5аьа суох санарарга, санаатын ыпсаран, хомо5ойдук этэргэ кыьаллар. Билэр - корор сатабыл. Сурун уорэнэр сатабыл. Улэ сыалын - соругун таба туруоруу. Торообут тылын уорэтэригэр сыал - сорук туруорунан кодьуустээхтик улэлиир. Билиини - корууну кэнэтэр араас матырыйаалы туьаныы. Сахалыы уорэх - наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туьааннаах информацияны, билиини добоннук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар. Сахалыы тахсар о5о5о аналлаах республика, улус, оскуола хаьыаттарын - сурунаалларын тиьигин быспакка аа5ар, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр_ корор, уорэ5эр, чинчийэр, айар улэтигэр кодьуустээхтик туьанар. Билиини сааьылааьын. Сана били ыларга баар билиитигэр тирэ5ирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир. Тобулук ойу сайыннарар уоруйэхтэр. Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэ5ирэн, ой улэтин араас дьайыыларын кэбэ5эстик толорор: тэннээьин, ырытыы, холбооьун, тумуктээьин, ханыылатан сааьылааьын, майгыннатыы, сааьылаан ситимнээьин.Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы табыгастаахтык туьанан дьону итэ5этэр, ылыннарар курдук санаатын сааьылаан этэр уоруйэ5э сайдар. Рефлексия. Сыалы - соругу ситиьэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын тоьо сопко талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иьэрин кэтээн корор.Улэ тумугун дьон интэриэьин, бол5омтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир. Бэлиэни-символы туьанар уоруйэхтэр. Дор5оон, тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туьанар.Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэ5ирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиьи айар. Бодоруьар сатабыл. Бииргэ улэлииргэ уоруйэх. Дьону кытта бииргэ алтыьан уорэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылыыр. Кэпсэтэр уоруйэх. Кэпсэтии уратыларын ойдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киьитин убаастыыр, сэнээрэр, санаатын бол5ойон истэр, ылынар. Кэпсэтии сиэрин тутуьар уоруйэх. Дьону кытта алтыьыыга кэпсэтии сиэрин тутуьар, туттан- хаптан бодоруьуу ньымаларын то5оостоохтук туттар.

Тустаах уорэх предметин уорэтии тумугэ

(предметные результаты) Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическэй) тутуьар. Дор5оону, буукубаны, тыл суьуо5ун, сана чааьын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быьаарар, наардыыр. Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар. Тиэкис ойдобулун, бэлиэтин билэр (темата, сурун санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ). Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуьан суруйары сатыыр.
Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун диэн араарар. Монолог уонна диалог арааьын сатаан туьанар. Бэйэ санатын сатаан хонтуруолланар, тиэкиьин ис хоьоонун, тылын - оьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар.

Билиини-көрүүнү ылар үөрэнэр үөрүйэх (Общеучебные, познавательные УУ) Бэйэни салайынар-дьаһанар (организационные) үөрэнэр үөрүйэх. Учуутал көмөтүнэн төрөөбүт тылын дьарыгар сыал-сорук туруорунар. Учуутал көмөтүнэн үөрэнэр соругу хайдах быһаарары былаанныыр. Тугу билэрин-билбэтин арааран өйдүүр. Бэйэ оңорбут үлэтин хонтуруолланар. Билиини-көрүүнү хаңатар араас матырыйаалы туһаныы. Туһааннаах информацияны учуутал ыйан биэрбит литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан) булар. Сахалыы тахсар оғоғо аналлаах хаһыаты-сурунаалы («Кэскил», «Чуораанчык») аағар, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн көрөр. Тобулук өйү сайыннарар үөрэнэр үөрүйэх (логические УД) Үөрэнээччи саха тылын үөрэтэр кэмигэр үөрэнэргэ төрүт буолар өй үлэтин сүрүн үөрүйэхтэрин баһылыыр. Саха тылын предметин, үөрэтэр матырыйаалыгар тирэғирэн, сахалыы толкуйдаан, өй үлэтин араас дьайыыларын толорор: тэңнээһин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооһун (синтез), түмүктээһин (обобщение), ханыылатан сааһылааһын (классификация), сааһылаан ситимнээһин (систематизация), майгыннатыы (аналогия). Рефлексия. Сыалы-соругу ситиһэр ньымалары уонна усулуобуйаларын төһө сөпкө талбытын сыаналыыр. Үлэ хаамыытын хайдах оңорбутун сааһылаан кэпсиир. Бэлиэни-символы туһанан үөрэнэр үөрүйэх (знаково-символические УД) Дорғоон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туһанар. Анал бэлиэлэрин тыл, этии, тиэкис моделын оңорор. Бэриллибит моделга тирэғирэн, тылы, этиини толкуйдуур. Билиини араас таблица, схема, модель көмөтүнэн көрдөрөр. Таблицанан, схеманан, моделынан көрдөрүллүбүт билиини өйдүүр уонна кэпсиир. Алгоритмы тутуһар. Бодоруһан үөрэнэр үөрүйэх (коммуникативные УУ) Дьону кытта бииргэ алтыһан үөрэнэр, үлэлиир (пааранан, бөлөғµнэн, хамаанданан о.д.а.). кэпсэтэр киһитин сэңээрэр, санаатын болғойон истэр, ылынар, ыйытыы биэрэр. Тус санаатын сатаан этэр. Кэпсэтэр кэмңэ көрбүтүн, истибитин, аахпытын туһанан сиһилии сэһэргиир. Сахалыы дорооболоһор, билсиһэр, быраһаайдаһар, көрдөһөр, телефонунан кэпсэтэр о.д.а. үгэстэри күннээғи олоғор туттар.

5. Уорэх предметин ис хоьооно
Торообут тылы наачалынай оскуола5а уорэтии маннайгы кылааска «Бодоруьарга уорэнэбит» диэн сана киирэр салааттан са5аланар, ол кэнниттэн «Грамота5а уорэтии» диэн угэс буолбут аа5арга уонна суруйарга уорэтэр салаа «Аа5арга уонна суруйарга уорэнэбит» сана аатынан уорэтиллэр. Бу кэмнэ уорэх былааныгар торообут тыл уонна литературнай аа5ыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Аа5арга уонна суруйарга уорэнэбит» салаа кэнниттэн биирдэ торообут тыл уонна литературнай аа5ыы предметтэрэ тус - туспа уорэтиллэллэр. Торообут тылы начаалынай оскуола5а уорэтии ис хоьоонун сурун хайысхалара уорэтии тумук ирдэбилин уонна сыалын - соругун ситиьэргэ аналлаах тутах научнай балаьыанньалартан таныллар. Ити ирдэбилгэ оло5уран, торообут тылы уорэтииис хоьоонугар маннык сурун научнай хайысхалар киирэллэр:

• Бодоруьуу культурата
• Сана корунэ (виды речевой деятельности): истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу.
• Тыл уорэ5ин тутах салааларын туьунан уопсай ойдобулэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис.
• Сурук - бичик культурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ.
• Ситимнээх сананы сайыннарыы.

Бодоруьуу культурата Дьону кытта бодоруьуу араас корунэ: кэпсэтии, сэьэргэьии, субэлэьии, сопсоьуу. Тылы бодоруьуу сурун ньыматын быьыытынан арыйыы: бодоруьууга сана уонна туттуу - хаптыы суолтата. Санарыы уонна истии культуратын, кэпсэтии сиэрин тутуьуу.

Сана корунэ: истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу

. Истии. Дьону кытта бодоруьууга истии культуратын тутуьуу. Кэпсэтии сыалын- соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоьоонун ойдооьун.Сахалыы араас тиэкиьи истии, сурун ис хоьоонун истэн сиьилии ылыныы, истибиккэ оло5уран тус санааны уоскэтии. Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиьи сахалыы сана интонациятын, торут дор5оон этиллиитин тутуьан, тэтимнээхтик аа5ыы. Аа5ыы араас корунун туьаныы, аа5ыы кэмигэр тиэкис сурун санаатын ойдооьун, наадалаах, туьалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сурун ис хоьоонугар тус сыанабылы сатаан этии.аа5ыллар тиэкистэн билбэт, ойдообот сана тыллары тылдьыттан булуу. Санарыы (дор5оонноох сана). Кэпсэтии сиэрин, санарыы культуратын тутуьуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини то5оостоохтук ко5улээьин, са5алааьын, сал5ааьын, тумуктээьин. Санарыы кэмигэр туттуу- хаптыы бэлиэтин то5оостоохтук туттуу. Сана тиибин арааьын туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии тугэниттэн дор5оону кууьурдэн - сымнатан, урдэтэн- намтатан, уьатан, куолас толбонун, эгэлгэтин туьанан истээччигэ тус сыьыаны, иэйиини тириэрдии. Тугэниттэн корон, санарыы тэтимин сопко талыы. Суруйуу (суругунан сана). Сурук - бичик культуратын тутуьуу. Тупса5ай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиьи устуу, истэн суруйуу. Саныыр санааны суругунан сиьилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуьуу.
-

Тыл уорэ5э. Торообут тылбыт - саха тыла. Саха омук уоскээбит, сайдыбыт историята. Саха тыла - туур тыла. Саха тылын уруулуу тыллара. Торообут тыл киьи оло5ор суолтата. Дор5оон уонна таба санарыы. Сана дор5оонун ойдобулун, сахалыы дор5оон арааьын билии. Торообут тылын дор5ооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дор5ооннору арааран истии, чуолкайдык, таба санарыы нуорматын тутуьан санарыы.Тылы дор5оонун састаабынан ырытыы. Лексика. Норуот тылын туьунан уопсай ойдобулу, торут уонна киирии тыл уратыларын билии. Литературнай тыл суолтатын билии, нуорматын тутуьуу. Тыл лексическэй суолтатын быьаарыы. Быьаарыылаах тылдьыт арааьын сатаан туьаныы, тыл суолтатын тылдьыттан булан быьаарыы. Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ тугэннэрин билсии, киьи оло5ор суолтатын ойдооьун. Сахалыы сурук- бичик сайдыытын историятын билии. Дор5оон буукубаларын били, таба ааттааьын. Буукубалары суруллар ньымаларынан холбоон, ыраастык, тэтимнээхтик илиинэн суруйуу.Сахалыы алпаабыт бэрээдэгин билии.Араас тылдьытынан, ыйынньыгынан, каталогунан улэлииргэ алпабыыты сопко туьаныы. Морфология. Тыл састааба диэн ойдобулу, тыл уларыйар уонна уоскуур ньыматын билии. Сана чааьын туьунан уопсай ойдобулу билии.Тылы састаабынан ырытыы. Тыллары сурун бэлиэлэринэн болохтооьун, ырытыы. Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааьын билии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии, судургу уонна холбуу этии, сирэй сана, ойо5ос сана, диалог, туьулуу ойдобуллэрин билии, этиигэ, тиэкискэ арааран булуу, бэйэ этиитин толкуйдааьын. Этиини таба интонациялаан аа5ыы, сурукка сана дэгэтин сурук бэлиэтинэн араарыы. Этии чилиэнинэн ырытыы.

Сурук- бичик культурата
Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук- бичик культурата буоларын ойдооьун. Уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтону, хоьуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаьар бутэй дор5ооннору, саха тылыгар киирии дор5ооннору таба суруйуу. Сурук бэлиэтэ. Сурук бэлиэтэ - тыл культуратын сор5ото буоларын, киьи этэр санаатын чуолкайдыырга, иэйэр иэйиини сурукка биэрэргэ, суругу - бичиги тупсарарга биллэр - костор туьалаа5ын биир сомо5о сибээстээх буоларын хааччыйарын ойдооьун.

Ситимнээх сананы сайыннарыы
Туох сыаллаах - соруктаах санарарын - суруйарын чуолкай ойдоон, дьон ойугэр- санаатыгар тиийимтиэтик санаатын сааьылаан, араас тиэкистэри холкутук санарыы - суруйуу. Тиэкис сурун санаатыгар оло5уран, тиэкиьи таба ааттааьын.

Санааны сааһылаан саңарар үөрүйэх

(дорғоонноох саңа уонна суругунан саңа)

Туох сыаллаах-соруктаах саңарарын-суруйарын чуолкай өйдөөн (тема, сүрүн санаа), дьоңңо тиийимтиэтик санаатын сааһылаан саңарар-суруйар (истэн суруйуу, өйтөн суруйуу). Тиэкис тутулун тутуһар (киириитэ, сүрүн чааһа, түмүгэ), былаанын оңорор. Тылы сөпкө наардаан, сахалыы тутуллаах этиилэри (логичность речи), ойуулуур-дьүһүннүүр тылы-өһү (богатство речи) туттар. Истии Сахалыы дорғоон уратытын таба истэр. Сахалыы саңаны болғойон истэр. Тыл-өс эгэлгэтин (синоним, омоним, атноним, өс хоһооно, таабырын) өйдүүр. Сахалыы саңарыы дэгэтин көрдөрөр бэлиэни (саңа аллайыы, туһулуур, эйэргэһэр тылы-өһү, ойуулуур-дьүһүннүүр, тыаһы үтүктэр, паараласпыт тылы о.д.а.) арааран истэр. Айымньы тылыгар образтаан этэри, тэңнээһини арааран өйдүүр. Аағыы Тиэкиһи сөптөөх тэтиминэн таба интонациялаан, сөпкө өйдөөн, хоһоонноохтук аағар. Аағар тиэкиһиттэн билбэт, өйдөөбөт тылларын тылдьыттан булар. Тиэкис ис хоһоонугар тус сыанабылын (сыһыанын) сатаан этэр. Тиэкистэн сомоғо домоғу ойуулуур-дьүһүннүүр тылы-өһү булар. Саңарыы Сахалыы ураты дорғооннору чуолкайдык (уһун-кылгас аһағас дорғоон уонна хоһуласпыт бүтэй дорғооннору, дифтоннары, һ, нь, ң, ғ дорғооннору) сөпкө саңарар. Этиини сахалыы интонациялаан саңарар. Ыйытыыга эппиэттиир. Тугу өйдөөбөтөғүн ыйытар. Бэйэтин олоғор сөп түбэһэр темаға кэпсээн оңорор (үөрэғин, сөбүлүүр дьарыгын, кылаас олоғун, айылға көстүүтүн, араас түбэлтэ туһунан о.д.а.). Бэриллэр темаға уруокка иһитиннэрии оңорор. Суруйуу Тылы, тиэкиһи истэн таба суруйар. Тылы сүһүөххэ арааран көрдөрөр. Олохторо нууччалыы суруллар киирии тыллар сыһыарыыларын таба суруйар. Сахалыы этэргэ табыгастаах киирии тыллары сахатытан суруйар. Суруйар дьарык тутулун баһылыыр (сирдэтинэр, былаанныыр, наардаан сиһилии суруйар, хонтуруолланар). Сахалыы сурук бэлиэтин тутуһар.

УЬус кылааска аахпыттан суруйуу нуормата 80-100 тыл, айан суруйуу ─ 1-1,5 сирэй. Уорэтэр диктант нуормата 50-60 тыл, бэрэбиэркэлиир диктант ─ 50-55 тыл.

Сананы сайыннарыы

Саха оскуолатын алын суьуох кылаастарыгар ситимнээх сананы сайыннарыы туох ханнык иннинэ кэпсиир уонна кэпсэтэр уоруйэ5и сайыннарартан тутулуктаах.

БодоруЬуу ─ кыра саастаах о5о киЬини кытта кэпсэтэ уонна санааны сааЬылаан этэ уорэнэр уруога. БодоруЬуу уруога программанан 4-с кылааска сылга 17 чаас.

Аа5ар, толкуйдуур, айар дьо5уру сайыннарыы

Аа5ыы, интонация тутуЬуу.

ТиэкиЬи сопко, ойдоон, сатаан тыынан, тылын чуолкай этэн тургэнник аа5ар. Биир уустаах чилиэннээх этиигэ субуруччу аа5ыы, туЬулуу интонациятын тутуЬар. Искэ (бастакы аа5ыы) аа5ан баран ыйытыыга эппиэттиир эбэтэр кэпсиир. Былааны тутуЬан аа5ар.

УЬус кылааска аа5ыы уруога тематическай принципкэ оло5урар. Лексическай тема ахсын уорэнээччи онно сыЬыаннаах норуот айымньытын, араас суруйааччы кэпсээнин, хоЬоонун, тылбаас айымньыны аа5ар. Онон суруйааччыны кытта билсиитэ кэниир, биир тиэмэлээх тус-туспа айымньынын тэннээн корор кыах баар буолар. Тиэмэ араас оттунэн арыллан, о5о билиитэ-коруутэ сааЬыланарыгар туЬалыыр.

КылааЬы таЬынан аа5ыыга собулуур тиэмэтигэр суруллубут кинигэни талан аа5ар. Таптыыр суруйааччым диэн ойдобул уоскур. Кинигэни аа5ыы культуратын тутуЬар (аа5ар миэстэни, бэрээдэги тутуЬар, кинигэни харыстыыр, абырахтыыр…).

Уорэх дьылын бутуутэ үһүс кылаас уорэнээччитигэр ирдэбил:

Тылы састаабынан ырытар (оло5о. сыЬыарыылара);

Тыл сана чаастарын, сурун бэлиэлэрин быЬаарар (аат тыл, да5ааЬын аат, солбуйар аат, туохтуур);

Этии тутаах уонна ойо5ос чилиэннэрин булар, дакаастыыр, бэлиэтиир;

Этииттэн тыллар ситимнэрин онорор, наадалаах тыл ситимнэрин булар;

Судургу этиини чилиэннэринэн ырытар;

Этии араастарын булар, быЬаарар буолуохтаах.

Билэр дьонун кытта араас тиэмэ5э, араас тугэннэ кэпсэтиини са5алыыр, тумуктуур;

Уорбутун, хомойбутун, тугу собулуурун, сирэрин сиэрдээхтик биллэрэр;

Тылдьыты туЬанарын сатыыр;

Теманан ис хоьооно

1. Дор5оон АЬа5ас дор5оон 4ч

2. Бутэй дор5оон 7ч

3. Киирии дор5ооннор 6ч

4. Тыл оло5о уонна сыЬыарыыта 18ч

5. Сана чааЬа. Аат тыл 13ч

6. Да5ааЬын аат 16ч

7. Туохтуур 40ч

8. Этии 32

Региональнай компонент уруоктар темаларын иьинэн дьуорэлээн киллэрилиннэ:

Дор5оон уонна буукуба.

Бутэй дор5оон.Куокуй куьунну костуутэ.5№ уруок .

Тыл оло5о уонна сыһыарыыта.

Кэпсээн.Кэбээйи улууьун кыыллара. 19№ уруок.

Хартыынанан кэпсээьин.(тылынан) Боьуолэгим кыһына.30№ уруок.

Сана чааЬа. Аат тыл.

Чопчу предмети кордорор аат тыллар.Саха иһиттэрин аата. 35№ уруок.

Идэни кордорор уопсай ааттар.Сэбээн-Куол табаьыттара.. 1№ уруок.

БодоруЬуу. Санара уерэнэбит.Чабыр5ах.3№ уруок.

Уопсай уонна анал аат тыллар.Боьуолэгим кыргыттарын уонна уолаттарын сахалыы ааттара 7№ уруок.

Паараласпыт аат тыллар.Улууьум сайдыыта.. 9№ уруок.

Да5ааЬын аат

Да5ааЬын аат.Оскуола5а ыытыллыбыт:Биир санааланыы кунун туьунан кэпсээьин 15№ уруок.

Кэпсээн. Мин оскуолам историята.. 18№ уруок.

Утарыта суолталаах да5ааЬын ааттар. Саха сирин суурук аттара.. 25№ уруок.

Туохтуур

Туохтуур аат тылы кытта ситимнэЬиитэ.Урун Уолан конкурс..7№уруок.

Туохтуур бириэмэлэрэ.Куокуй боьуолэгин ырыаьыттара. 12№уруок.

Этии. Этии араастара

БодоруЬуу. Диалог уонна монолог.Сахам Сирэ барахсан.Кэпсэтии 3№уруок.

БодоруЬуу Сахалыы э5эрдэлээЬии.Презентация..10№ уруок.

6.Саха тылыгар тематическай былаан

№

Уруок темата

Уорэнээччи сатабыла

ЧааЬа

Эрчиллии

былааннаммыта

фактическай

БыЬаарыыта

I чиэппэр 36

Дор5оон АЬа5ас дор5оон 4ч

1

Киирии эрчиллии

Тыллары сааЬылаан этии оноруу; тыллары таба суЬуохтээн суруйуу.

1

1-8

Балаган ыйын 1 нэдиэлэтэ

2

Дор5оон уонна буукуба

1

9-11

3

АЬа5ас дор5оон

Дор5оон уонна буукуба ойдобулэ;

1

12-17

4

Дифтонг

Тыллары араастык этэн араарыы;

1

18-21

5

Бутэй дор5оон. Куокуй куьунну костуутэ

Бутэй дор5оону санарары кэтээн коруу; биир бутэй дор5оон буукубатын сыыстахха тыл суолтата уларыйарын ойдооЬун.

1

22-23

Балаган ыйын 2 нэдиэлэтэ

6

БодоруЬуу Барбыты хатылааЬын. Өйтөн суруйуу.Мин до5орум.

1

7

МаарыннаЬар бутэй дор5ооннор

Дор5ооннору санарарга тыл хамсаныытын кэтээн коруу; таба суруйууга эрчиллии.

1

24-29

8

Сэргэстэспит бутэй дор5оон

СэргэстэЬиилэри санарарга эрчиллии; сэргэстэЬии баар тылларын этииттэн була уорэнии.

1

30-32

9-10

ХоЬулаЬар бутэй дор5ооннор

ХоЬуласпыт бутэй дор5оону сыыЬа суруйдахха, атын тыллар тахсалларын кэтээн коруу; хоЬуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары уоскэтэн суруйуу.

2

33-46

Балаган ыйын 3нэдиэлэтэ

11

Хонтуруолунай улэ

1

12

БодоруЬуу диэн тугуй?

1

13

Киирии аЬа5ас дор5ооннор

Нууччалыы суруллар тыллары таба санарыы, суруйуу

1

47-50

Балаган ыйын 4 нэдиэлэтэ

14

Киирии бутэй дор5ооннор

Сымна5ас, кытаанах бутэй дор5ооннору сопко санаран аа5ыы; дор5ооннору таба арааран истии.

1

51-54

15

Паараласпыт бутэй дор5ооннор

Паараласпыт дор5ооннору чуолкайдык санарарга, истэргэ, суруйарга эрчиллии.

1

55-63

16

Киирии дор5оон уонна буукуба

Киирии дор5оооннору чуолкайдык санарыыы; таба суруйууга эрчиллии

1

17

Айар диктант

1

Алтынньы1нэдиэлэтэ

18

БодоруЬуу. То5о биЬиги санарабытый?

1

19

Тыл оло5о уонна сыЬыарыыта

Кэпсээн.Кэбээйи улууьун кыыллара.

Тыл оло5ун, свыьыарыытын ойдобулэ;

ыйытыы комотунэн тыл оло5ор сыЬыарыы арааЬа сыстарын бэлиэтээЬин;

1

70-72

20

Тыл састааба

сыЬыарыы араастара; сыЬыарыы сыстарыгартыл тиЬэх бутэй дор5ооно уларыйыыта: к-г,

х-5, с-Ь, п-б

1

73-74

21

Тыл састааба

СыЬыарыы комотунэн бутэй дор5оон хоЬулаЬыытын уонна сэргэстэЬиитин бэлиэтээЬин.

1

75-76

Алтынньы2

нэдиэлэтэ

22

Тыл састаабыгар эрчиллии, ырытыы

- лар, - Ьыт, - лаах сыЬыарыылар араастарыгар холобурдары аа5ыы, суруйуу, быЬаарарга уорэнии.

1

77-82

23

Теманы хатылааЬын

1

24

БодоруЬуу. Санара уерэнэбит

1

25-26

«Кластер» технологиянан ылбыт билиилэрин, сатабылларын сайыннарыы

2

Алтынньы

3нэдиэлэтэ

27-28-29-30-31-32

«Көңүл айыы»-тылы сайыннарыы(хартыынанан тылы сайыннарыы)

Аахпыттан сурууу.

Ал5аьы коннорор улэ

Хартыынанан кэпсээьин.(тылынан) Боьуолэгим кыһына.

Ойтон суруйуу

Ал5аьы коннорор улэ

6

Алтынньы

4 нэдиэлэтэ

33

Чиэппэрдээ5и хонтуруолунай улэ

1

Алтынньы

5нэдиэлэтэ

34

Сана чааЬа. Аат тыл.

Аат тыл ойдобулэ; ыйытыыны туруора уорэнии;

аат тылы атын тылы кытта ситимнээн санарга, суруйарга дьарыктаныы; этииттэн аат тылы була уорэнии;

1

83-85

86-88

35

Чопчу предмети кордорор аат тыллар. Саха иһиттэрин аата

1

89-91

36

Аат тыллар араастара

айыл5а костуутун кордорор аат тыллары, хайааЬын аатын кордорор аат тыллары билсиЬии, араара уорэнии; этиилэри аа5ыы, ырытыы.

1

92-100

II чиэппэр 28ч

1

Идэни кордорор уопсай ааттар

Сэбээн-Куол табаьыттара

идэни кордорор ааттары быЬаарыы;

аат тыл торут оло5ун уонна уоскээбит аат тыллары туттан, тыл ситимин уонна этиилэри оноруу;

1

101-106

Сэтинньи

3 нэдиэлэтэ

2

Хонтуруолунай улэ

1

3

БодоруЬуу. Санара уерэнэбит.Чабыр5ах.

1

4-5-6

МаарыннаЬар уонна утарыта суолталаах аат тыллар

маарыннаЬар суолталаах аат тыллар;

3

107-111

Сэтинньи

4 нэдиэлэтэ

7

Уопсай уонна анал аат тыллар. Боьуолэгим кыргыттарын уонна уолаттарын сахалыы ааттара

Уопсай уонна анал аат тыллары араара уорэнии; анал аат суруллуутугар улахан буукуба;

1

112-119

8

Паараласпыт аат тыллар

паараласпыт аат тылларга сурук бэлиэтэ турарын уорэтии;

1

120-124

9

Паараласпыт аат тыллар. Улууьум сайдыыта.

Аат тыллары аа5ыыга, ыйытыы туруоран булууга, аат тыллар араастарыгар этиилэри онорго, таба суруйарга эрчиллии.

1

125-127

Сэтинньи

5 нэдиэлэтэ

10

Хонтуруолунай улэ

Барбыт тема5а билиини бэрэбиэркэлээЬин

1

11

Ал5аьы коннорор улэ

1

12

БодоруЬуу. Санара уерэнэбит

1

13

Да5ааЬын аат

Да5ааЬын аат ойдобулэ; кини аат тылы ситэрэр, быЬаарар; тыл ситимнэрин этиигэ киллэрии;

да5аЬын ааты булууга эрчиллии;

1

130-133

134

Ахсынньы

1нэдиэлэтэ

14

Да5ааЬын аат

Ханнык тыллар предмет онун, кээмэйин, быЬыытын, хаачыстыбатын кордорорун быЬаара уорэнии.

1

134

15

Да5ааЬын аат. Оскуола5а ыытыллыбыт:Биир санааланыы кунун туьунан кэпсээьин

Дьыл кэмнэрэ ханнык бэлиэлээх (да5ааЬыннаах) буолалларын кэтээн коруу

1

135-137

16

БодоруЬуу. Истэргэ, аа5арга, суруйарга уорэнэбит

1

138-139

17

Айар уруок

Да5ааЬын ааттаах этиилэри толкуйдааЬын

1

Ахсынньы

2нэдиэлэтэ

18

Да5ааЬын аат. Мин оскуолам историята

Да5ааЬын аакка соптоох аат тыллары булуу; тыл ситимин бэлиэтээЬин

1

140-143

19

Хонтуруолунай улэ

1

20

БодоруЬуу. Хай5ал да араастаах

1

21

Да5ааЬын аат

Тыллар ситимнэринэн этиилэри толкуйдааЬын; ойуулаан кэпсээЬиннэ да5ааЬын аат тылы таба туттуу

1

144-149

Ахсынньы

3нэдиэлэтэ

22

БодоруЬуу Утуо майгын - котор кынатын

1

23

«Көңүл айыы»-тылы сайыннарыы(хартыынанан тылы сайыннарыы)

1

24

МаарыннаЬар суолталаах да5ааЬын ааттар

Тыллар суолталарын быЬаарыы; маарыннаЬар да5ааЬын ааттары булуу

1

150-155

25

Утарыта суолталаах да5ааЬын ааттар. Саха сирин суурук аттара

Утарыта суолталаах да5ааЬын ааттары булуу, ойдооЬун

1

156-159

Ахсынньы

4 нэдиэлэтэ

26

Хонтуруолунай улэ

1

27

Да5ааЬын аат аат тылтан уескээЬинэ

сыЬыарыы комотунэн аат тыл да5ааЬын аат буолуутун кэтээн коруу; сыЬыарыылар араастарын бэлиэтээЬин

1

160-163

28

Да5ааЬын аат араастара «Кластер» технологиянан ылбыт билиилэрин, сатабылларын сайыннарыы

Да5ааЬын аат араастарын наардаан коруу;

1

164-168

III чиэппэр

Туохтуур 40ч

1-2

Хатылааьын.Дагааьын аат

2

Тохсунньу

3нэдиэлэтэ

3

Туохтуур

Туохтуур ойдобулэ; ыйытыылары туруора уорэнии

1

169-172

4

Туохтуур аат тылы кытта ситимэ

Туохтуур аат тылы кытта ситимнэЬэн этии тутах тыллара буолалларын ойдооЬуннэрэ; ыйытыылары таба туруоруу, аннынан бэлиэтээЬиннэрэ

1

173-175

5-6

Туохтуур торут оло5о

Туохтуур торут оло5о араастаан уларыйарын, кини сыЬыарыыларын кэтээн коруу; солбуйар ааты кытта ситимнэЬиитэ

2

176-178

179-180

Тохсунньу

4нэдиэлэтэ

7

Туохтуур аат тылы кытта ситимнэЬиитэ. Урун Уолан конкурс

сыЬыарыы комотунэн аат тылы кытта ситимнэЬэрин кэтээн коруу; араас ыйытыылар комолорунэн тыл ситимнэрин оноруу; туохтуурдары ыйытыы комотунэн этииттэн була уорэнии

1

181-183

184-185

8

«Көңүл айыы»-тылы сайыннарыы(хартыынанан тылы сайыннарыы)

1

9

БодоруЬуу. Тылдьыт - эн комолоЬооччун

1

Тохсунньу

5 нэдиэлэтэ

10

Комо туохтуур араастара

Комо тыллаах туохтуурдары этиилэргэ коруу; этиилэргэ комо тыллаах туохтуурдары таба булуу

1

186-188

189

11-12-13

Туохтуур бириэмэлэрэ.

Куокуй боьуолэгин ырыаьыттара

Туохтуур бириэмэлэригэр таблица оноруу; ыйытыы туруоруу, хайааЬын хаЬан буолбутун быЬаара уорэнии; солбуйар ааты кытта ситимнэЬэн уларыйыыта

3

189

190-192

193-194

Олунньу 1нэдиэлэтэ

14

Туохтуур элбэх ахсаанна

Туохтуур биир уонна элбэх ахсаанна уларыйыыларын кэтээн коруу, ситимнээн аа5ыы, тэннээн коруу; эрчиллии

1

195-197

15

Аат тылтан уоскуур туохтуурдар. Туохтуур элбх ахсаанна.

Аат тылтан сыЬыарыы комотунэн туохтуурдары уоскэтии; элбэх ахсаанна сыЬыарыыларын таба туттууга уерэнии.

1

198-199

16

Паараласпыт туохтуурдар

Паараласпыт туохтуурдары этиигэ туттуу; сурук бэлиэтин туруоруу

1

200-203

17

Хонтуруолунай улэ.

1

Олунньу 2 нэдиэлэтэ

18-

19

Суолталарынан маарыннаЬар туохтуурдар

Суолталарынан маарыннаЬар туохтуурдары этиигэ туттуу; комо туохтуурдары арааран этии

2

204-208

20

«Көңүл айыы» тылы сайыннарыы

1

21

БодоруЬуу. Аннотация

1

Олунньу 3нэдиэлэтэ

22

Туохтуурдары ханарытан этии

Туохтуурдары атын тылынан ханарытан туттууну, санарыыны кэтээн кору: теманы хатылааЬын

1

209-210

23

Теманы чинэтии эрчиллиилэр

Барбыты хатылааЬын

1

24

Хонтуруолунай тест

1

25

Ырытыы. ХатылааЬын

1

Олунньу

4нэдиэлэтэ

26-27-28-29-30-31

«Кластер» технологиянан ылбыт билиилэрин, сатабылларын сайыннарыы

6

Кулун тутар1нэдиэлэтэ

32-33

«Көңүл айыы» тылы сайыннарыы

2

Кулун тутар2нэдиэлэтэ

34-35

Кэлим тыллар

2

36

Хонтуруолунай улэ

1

37-38-39-40

Хатылааьын.Туохтуур

4

Кулун тутар3нэдиэлэтэ

IV чиэппэр

1 -2

Этии. Этии араастара

2

213-215

216-223

Муус устар2нэдиэлэтэ

3

БодоруЬуу. Диалог уонна монолог. Сахам Сирэ барахсан.Кэпсэтии

1

4

Этии тутаах чилиэннэрэ

ТуЬаан уонна кэпсиирэ ойдобулэ; ыйытыылары туруора уорэнии;

1

224-225

5

Этии тутах чилиэннэрэ

Сорох этии туЬаана суох курдук тубэлтэтин коруу;

1

226-227

228232

233-234

Муус уста3нэдиэлэтэ

6

Хонтуруолунай улэ (былаанынан кэпсээн онорон суруйуу)

«Мин ба5а санаам» (былаанынан кэпсээн онорон суруйуу); этии тутаах чилиэннэрин бэлиэтээЬин

1

236-237

7-8-9

Этии ойо5ос чилиэннэрэ

Тэнийбэтэх этиини ойо5ос чилиэннэринэн ситэрии; ырытыы

3

241-243

244-246

Муус устар4нэдиэлэтэ

10

БодоруЬуу Э5эрдэлээЬин. Сахалыы э5эрдэлээЬии.Презентация

1

11-12-13

Биир уустаах чилиэннэр

Биир уустаах чилиэннэр биир ыйытыыга хоруйдуулларын коруу, сурук бэлиэтин туруоруу;

3

248-249

250-252

Ыам ыйын1нэдиэлэтэ

14

Хонтуруолунай улэ

«Айыл5а до5отторо»

1

15

Ал5аЬы конноруугэ улэ.

1

16

БодоруЬуу. Тиэкис коруннэрэ

1

17-18

Чинэтиигэ эрчиллиилэр: сана чааЬа

2

253-259

Ыам ыйын2нэдиэлэтэ

19

Тумуктуур эрчиллиилэр: этии тутаах уонна ойо5ос чилиэннэригэр

1

20

Барбыты чинэтии: этии биир уустаах чилиэннэрэ

1

21

БодоруЬуу. ТэннээЬин

1

Ыам ыйын3нэдиэлэтэ

22

Сыллаа5ы хатылааЬын

2

23

Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ

1

24-25

«Кластер» технологиянан ылбыт билиилэрин, сатабылларын сайыннарыы

2

Ыам ыйын

4нэдиэлэтэ

26-27-28

«Көңүл айыы» тылы сайыннарыы

3

29-30-31-32

Барбыты хатылааьын.

4

Ыам ыйын

5нэдиэлэтэ

7. Уорэх предметин материальнай - техническэй хааччыйыы № Материальнай - техническэй хааччыйыы

Библиотека фондата 1 Федеральнай Государстеннай Уорэх Стандарта "Начаалынай уопсай уорэхтээьин" //ФГОС в Якутской школе// Н.Н.Ситникова,С.С.Семёнова, Н.Н.Васильева уонна да атыттар.

2 «Саха тыла» предмети 4 кылааска уорэтэргэ учебниктар: Саха тыла, автор Каратаев И.И., Попова Н.С., 2000

3 «Торообут тыл уонна литература», «Бастакы уктэл» научнай - методическай сурунааллар

4 Сахалыы тылдьыттар (быьаарыылаах, таба суруйуу, сомо5о домох, синоним, омоним, антоним)

5 О5о5о аналлаах сахалыы энциклопедиялар

6 Алын суьуох кылаас о5олоругар аналлаах уус-уран кинигэлэр

Бэчээтинэй босуобуйалар 7 Сахалыы алпаабыт (истиэнэ5э ыйанар таблица)

8 Буукубалар, дор5ооннор, тыл суьуохтэрин фишкалара.

9 Ытык ойдобуллэр тиэмэлэринэн уонна бодоруьуу тугэннэрин тиэмэлэринэн о5о кэпсииригэр, аа5арыгар аналлаах хартыыналар

Начаалынай кылаастар уорэнэр кабинеттэрин тэриллэрэ 10 Кылаас магниттаах дуоската

11 Мультимедийнэй проектор

12 Ноутбук

13 Кордорор (экспозиционнай) экран

14 Интерактивнай дуоска

15 Лазердаах принтер

16 Учуутал тумбалаах остуола, устуула

17 Уорэнээччилэр остуоллара, устууллара

18 Кинигэ ыскааба, полката.

8.Тустаах уорэх предметин уорэтии тумугэ

(предметные результаты) Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическэй) тутуьар. Дор5оону, буукубаны, тыл суьуо5ун, сана чааьын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быьаарар, наардыыр. Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар. Тиэкис ойдобулун, бэлиэтин билэр (темата, сурун санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ). Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуьан суруйары сатыыр. Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун диэн араарар. Монолог уонна диалог арааьын сатаан туьанар. Бэйэ санатын сатаан хонтуруолланар, тиэкиьин ис хоьоонун, тылын - оьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар.

Уорэх дьылын бутуутэ уорэнээччигэ ирдэбил:

• Дор5оону, буукубаны, тылы, этиини араарар;

• Аьа5ас, бутэй, кылгас аьа5ас, уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтоннары уонна сэргэстэспит, хоьуласпыт бутэй дор5ооннору билэр;

• Саха тылын дор5ооннорун уонна буукубаларын, киирии дор5ооннору уонна буукубаларын билэр;

• Тыл суьуохтэрин уонна коьоруу быраабылатын билэр;

• Этии бутуутугэр тохтобул онорор, туочуканан бэлиэтиир;

• Саха тылын алфавитын билэр буолуохтаах.

• Сурук судургу корунун (э5эрдэ, сурукка харда) суруйар буолуохтаах.

Улэ корунэ\ЧИЭППЭР

I

II

III

IV

Барыта

Хонтуруолунай улэ

2

4

3

3

12

Тылы сайыннарыы

4

7

4

5

20