Бақытжан Байқадамов 1917-1970 Ән және хор шығармашылығы

Бақытжан Байқадамов

1917-1970

Ән және хор шығармашылығы

Ән туралы композитор Бақытжан Байқадамов былай деген; «Өмір дегеніміз-ән, ән дегеніміз-өмір». Композитордың бұл сөздері шығармашылығының өзегі болып табылады. Бақытжан Байқадамов аға ұрпақтар ішіндегі талантты композиторлардың бірі. Ол тамаша әндер шығарған және хор өнерін қалыптастыруға зор үлесін қосқан, сонымен қатар, өнерпаздардың музыкалық шығармашылығын дамытуға еңбегін сіңірген. Композитор, ұстаз және музыка ұжымдарын ұйымдастырушысы ретінде Октябрь революциясы жеңіп алған өмірді қолдап, жаңа қоғамды құруға қатысты. Өмірге қатысты негізгі ойын Б.Байқадамов жеке әндер мен хорлар арқылы жеткізуге тырысты, өйткені бұл жанр кең қауымға түсінікті.

Бақытжан Байқадамов 1917 жылы Торғай облысының Торғай селосында дүниеге келды. Оның әке-шешесі дарынды адамдар болған, анасы өзі ән шығарып, ән шырқайтын, ал әкесі домбырады ойнайтын. Музыкаға деген әуестік болашақ композиторда бала кезінен-ақ пайда болды. Ол ән салып, домбырада ойнады.

1920-1930-шы жыл қазақ халқы үшін жаңа өмір құру ғана емес, аштық, қоныс аудару, жазалау жылдары болды. Осы ауыр жағдайға Байқадамовтардың жанұясы да ұшарады. Бақытжан интернатта тарбиеленді.

Музыка оның бірден негізгі кәсібі болған жоқ. 1937 жылы Бақытжан қазақтың Абай атындағы педагогикалақ институтының механико-математикалық факультетін бітіреді. Одан кейін орта мектепте математика мұғалімі болып жұмыс істейді. Бұл жылдарды да музыкаға деген ынтасы арта түседі. Институтта ол драмма үйірмесін ұййымдастырылып, өзінің алғашқы әндерін жазады. Мектеп қабырғасында өнерпаздардың музыкалық ансамбілін ұйымдастырады. Соғыстан кейінгі жылдары Б.Байқодамовтың музакаға көнілі ауа береді.

Хорға арналған шығармалар жазу, әндері мен қатар шағармашылығың өзекті жанры болып табылады.

Б.Байқадамовтың музыка ұжымдарын ұйымдастыру әрекеті ұстаздың жұмысын(математик ретңнде) тастап, композитор мамандығын игеруіне жол салды.

Композитор ретінде ол осы кезеңде танымал болып, 1943 жылы оны Компизитор адағына мүше етіп қабылдайды. 1949 жылы Б.Байқадамов Алматы консерваториясына түсіп, 1954 жылы бітіреді. Композиция классынан ол Е.Брусиловскийде болады. Осы жылдары ол басқа да жанрларды игеріп, біледі. Мысалы: дипломдық жұмысы- «Ақайша» операсы, «Майра» музыкалы комедиясы, «Жарқын жастық шақ», «Тамаша мереке» симфониялық поэмалары, екі соната және фортепианоға арналған он вариациялары болды. Өнерпаздар ансамблі мен жұмыс істеп жүрген кезінде ол халық аспаптар оркестріне музыка жазады. Консерваторияда оқып жүрген кезінде және одан кейінде көптеген қызықты шығармалар жазады: «Домалатпай», «Саранжап», «Қосалқа», «Қарабас» күйлерін өңдеп, «Жарыс» сюитасын жазды.

Көпшілікке арналған ән жанры Бақытжан шығармаларында маңызды орын алады. Композитор ән жанры арқылы көпшілікке танымал болады.

Сонымен бірге Б.Байқадамовтың шағармаларында хорға арналған музыкасы маңызды орын алады. Ол бейнелеуінің нақтылығымен, тартымдылығымен,мәнерлеу мүмкінділігімен айқын көзге түседі.

Композитор дала халқына тән екі табиғаттылықты қортындылады - туған табиғаттың поэтикасы, оның өз әлеміне деген уайымы және тез әсерленгіш қызба мінезі.