Проект Олонхо муудараьыгар о5ону иитии

Олонхо муудараьынан о5ону иитии

Проегы онордо: музыка учуутала

учуутала, Руфова Снежана Алексеевна

Иитэр улэ ыарахана о5о ис айыл5атынан сайдыыта уонна о5ону култуура5а сыьыаран сайыннарыы сатаан - кыайан дьуэрэлэспэтиттэн тахсар диэн уэрэхтээхтэр быьааран тураллар. Бугунну олохпут сурун тосхоло - о5ону торообут айыл5атыгар соп тубэьиннэрэн, алтыьыннаран, уолу-кыыьы айыл5атын быьыытынан арааран, дьыл, кэм-кэрдии хаамыытынан салайтаран, ол аата о5ону торут угэскэ оло5уран иитии-уэрэтии, уьуйуу буолар.

Олонхо саха о5отун уэрэтиигэ-иитиигэ суду улахан суолталаах.

Г.Н.Волков саха олонхотун иитэр суолтатын туьунан маннык суруйар: "Олонхо, являясь концентрированным выражением духовной жизни якутского народа, несет на себе огромную педагогическую нагрузку; оно богато воспитательными идеями, в нем много образовательного материала, оно формирует любовь к народу и человечность, его текст развивает ум, память, наблюдательность, сами олонхосуты являются прекрасными учителями народа. В олонхо получили отражение цели воспитания и его методы, определены черты личности и средства воздействия на чувства, сознание и поведение подрастающего поколения".

Бырайыак "Олонхо муудараьынан о5ону иитии".

Оло5уруута: Билинни сайдыылаах, киьиэхэ сыьыан уустугурбут кэмигэр, олонхо муудараьыгар оло5уран киьилии киьини иитэн таьаарар ба5а санааларга тирэ5ирии. Объект: Мастаах орто уопсай уэрэхтээьин оскуолата.
Предмет: О5ону уорэтии - иитии, сайыннарыы тиьигэ.
Саба5алааьын: Олонхо муудараьын туттан хас биирдии саха ыала, о5о тэрилтэтэ о5ону иитиини диринник толкуйдаан, ырытан, уорэтэн кордо5унэ эрэ, билинни уустук олоххо сахалыы укулааттаах, сиэрдээх-майгылаах, бигэ туруктаах киьини иитэн таьаарабыт.
Научнай суолтата: олонхо ис кыа5ар оло5уран, уунэр колуонэни иитии проблематын быьаарыы.
Саналыы коруу: олонхо муудараьыгар оло5уран, кэнчээри ыччаты оскуола5а иитэр эйгэтин тэрийии сонун.

Сыала: олонхо муудараьынан о5ону оскуола5а иитиини тэрийии.
Бырайыак соруктара:
- оскуола5а олонхо муудараьыгар оло5уран о5ону иитэр эйгэтин тэрийии, ыал оло5ор дьиэ5э о5о олонхону истэр - аа5ар усулуобуйатын тэринэрин ситиьии;
- саха героическай эпоьын олонхону чолунэн хаалларыыга, уорэтиигэ уонна тэнитиигэ о5ону кытта улэ5э учууталлары, тороппуттэри, нэьилиэнньэ бары аранатын кытта социальнай бииргэ улэлээьин;
- олонхону о5о иитиитигэр туьаныы (олонхо сурун санаатынан о5ону иитэргэ маннык хайысхалары тутуьуу: истии, кордоруу, аа5ыы, алтыьыы, уьуйуу, такайыы, сайыннарыы);
- олонхо сурун идиэйэтин, коруулэрин олоххо-дьаьахха туьаныы: сиэрдээх майгы, ой-санаа, тыл-ос, эт-сиин, дьиэ-уот, сиэр-туом, танас-сап, аьылык, дьарык, идэ;
- туолбэ олонхото: туолбэ олонхотун о5ону патриотическай тыынна иитэргэ туьаныы, торообут сир-ийэ дойду - аан дойду ойдобулу иитии, о5о туолбэ олонхотун, олонхоьуту чинчийэр улэтигэр дьиэ кэргэн комотун туьаныы;
- норуот уйул5атын утуо оруттэрэ о5ону сайыннарар, уьуйар кыахтарын кордорор улэни, уопуту тар5атыы;
- Туолбэ дьонун утуо быьыыларыгар - майгыларыгар бол5омтону тардыы уонна дьон уйул5атын учугэй оруттэрин булан, онно ыччаты уьуйуу, о5о туолбэ олонхотун, олонхоьуту чинчийэр улэтигэр дьиэ кэргэн комотун туьаныы.

Оскуола5а олонхо муудараьынан о5ону иитиигэ корсор сурун кыьал5аларбыт манныктар:
- Тороппуттэр олонхону ситэ сыаналыы, ситэ ойдуу иликтэр;
- Олонхо эйгэтин салгыы олохсутарбытыгар Олонхо киинэ улэ5э киирэ охсоро наада;
- Олонхону уорэтии, аа5ыы алын кылаастан са5алаан киирэрэ буоллар;
- Оскуола дьиэтэ-уота кэниирэ, санардыллара буоллар

Бырайыагы улэ5э киллэрэргэ оскуола куустээх отто:
Оскуола педагогическай кадр оттунэнхааччыллыыта;
Оскуола материальнай базата;
Эбии уорэхтээьин педагогтара;
Компьютер;
Интернет;
Библиотека базата;
Музей матырыйааллара.

Бырайыак ис хоьооно:

• "Билинни кэмнэ политическай уонна буттуун национальнай сорук быьыытынан уорэхтээьин улэтин санардыы государственнай былаас структураларын таьымыгар анардас ведомство бырайыагын эрэ быьыытынан олоххо киллэриллэр кыа5а суох. Ол аата уорэхтээьин политикатын активнай субъектарынан бары гражданнар, дьиэ-кэргэн уонна тороппут общественноьа, производственнай предприятиелар, олохтоох салайыныы органнара буолуохтаахтар," - диэн Саха Республикатын Уорэ5ин миниистирэ Ф.В.Габышева атырдьах ыйынаа5ы субэ мунньахха 2004 сыллаахха эппитэ.

• Бу соругу толорорго анаан биьиги оскуолабытыгар эмиэ араас улэлэри тэрийэбит. Ол курдук, туолбэ дьоно оскуола5а ыытыллар араас мероприятиеларга, научнай-практическай конференцияларга, спортивнай курэ5и тэрийсэргэ-ыытыьарга кытталлара, тэрийсэллэрэ угэскэ кубулуйда.

Улэ сурун хайысхалара

Уорэтэр хайысха5а тороппут кыттыыта:

• Идэ5э туьаайыылаах уорэхтээьин ( социальнай-экономическай, гуманитарнай кылаастар);

• Анал элективнэй куурустар;

• Олонхону чинчийэр улэлэр;

• Лаа5ыр улэтэ.

Сайыннарар, иитэр, бодоруьар хайысха:

• Нэьилиэккэ Олонхо Киинин тэрийии, сайыннарыы;

• Олонхону уйэтитэргэ, сайыннарарга о5ону иитиигэ улэ араас формалара

• Ыытыллар улэлэр

I туьумэх. Бэлэмнэнии улэ - 2016- 2017с.с.

• Проект онорон оскуола5а олохсутуу:

• Олонхону педагогтар билиилэрин- коруулэрин туруга;

• Кадры кытта улэ;

• Бырайыакка сыьыаннаах литератураны уорэтии, семинардары тэрийии.

II туьумэх. Олоххо киллэрии.

• Улууска комускээьин - 2018 сыл

• Олонхо эйгэтин нэьилиэккэ олохсутуу, кордоруу - 2018 сылтан са5алаан.

III туьумэх. Тумуктуур кэм.

• Олонхонон сайдыы мониторинын кордоруу - 2018 сыл;

• О5ону олонхо муудараьынан иитии улэтин ырытыы, сыаналааьын;

• Ыытыллыбыт улэнэн матырыйааллары тумуу, ырытыы, тумуктээьин, сана таьымна тахсыы;

Уопуту тар5атыы.

Кэтэьиллэр тумуктэр: олонхо муудараьыгар оло5уран о5о орто дойду дьонун утуо майгытын-сигилитин инэринэригэр куннэтэ соптоох эйгэни олохтоон, билинни сайдыылаах, киьиэхэ сыьыан уустугурбут кэмигэр киьилии киьини иитэн таьаарыы.