Санның бөлігін табуға, жай бөлшекті бөлуге есеп шығару

Санның бөлігін табуға, жай бөлшекті бөлуге есеп шығару

Сабақтың мақсаты:

Білім беру: Санның бөлігін табу мен жай бөлшекті бөлуге жаттығуларды дұрыс орындай білу дағдыларын қалыптстыру, білім біліктерін тексеру, бағалау.

Дамытушылық:

Оқушылардың тез ойлау қабілеттерін дамыту, логикалық ойын есептерінің көмегімен ой - өрістерін, дамыту, пәнге танымдық қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелің мәні:

Сабақ барысында қатарлар жарысын, математикалық ойыныдар ұйымдастыру арқылы оқушылардың белсенділігін, ынтасы мен жауапкершілігін арттыру, ұжымдыққа, қатар намысын қорғауға баулу.

Сабақ типі: Жарыс, ойын сабақ.

Сабақтың өткізу әдістері:

1. Проблемалап оқыту әдісі: іздену, Эвристика, дамыта оқыту.

2. Оқытудың танымдық әрекеттерін ұйымдастыру әдісі (өздігінен жұмыс істеу)

3. Ынталандыру, мотивация әдісі.

4. Бақылау және өзін -өзі бақылау.

Сабақтың барысы:

1. Оқушылардың сабаққа даярлықтарын анықтау, сабақтың мақсатымен таныстыру.

2. Үйге берілген тапсырманы тексеріп, жеке жаттығуларыд оқу.

«Тас қақпа» тапсырмасы

«Аламан бәйге» ойынның мақсаты: Өтілген тақырыпты дұрыс меңгеруін бақылау.

Сұрақтар:

а) Санның бөлігі қалай табылады?

ә) Қанадй жағдайда санның бөлігі сол саннан кіші болады?

б) Қанадй жағдайда санның бөлігі сол саннан үлкен болады?

в) Бөлшекті бөлшекке бөлу ережесін айт.

г) Аралас сандарды бөлу амалы қалай орындалады?

д) Натурал санды бөлшекке бөлу қалай орындалады?

«Күмыс қақпа» тапсырмасы

Өтілген тақырыптағы ережелерді негіздеу, бекіту. Қатарлар жарысы.

Үш қатарға жеке қағазға жазылған тапысрмалар беріледі. Әр партадағы екі оқушы бір тапсырманы орындапәрі қарай жылжытып отырады. Жеңіске жеткен қатар аталады.

І қатар тапсырмасы

Қатарыңды бір орынға алып шық! Санның бөлігін табыңдар:

3 10 3

1) 20 * ― = 12 2) 36 * ― = 30 3) 24 * ― = 18

5 12 4

4 2

4) 45 * ― = 20 5) 28 * ― = 8

9 7

ІІ қатар тапсырмасы:

Қатарыңның жеңіске жетуі саған байланысты!

Жай бөлшектерді бөлуді орында.

1 3 5 1 3

1) 36 * ―; 2) 20 * ―; 3) 60 * ―; 4) 12 * ―; 5) 140 * ―

6 4 6 12 70.

ІІІ қатар тапсырмасы:

Қатарыңның намысын қорға! Санның бөлігін табыңдар:

3 6 7

1) 24 * ― = 18; 2) 200 * ― = 48; 3) 40 * ― = 14;

4 25 20

4 3

4) 72 *― = 32; 5) 60 * ― = 12.

9 15

Алтын қақпа тапсырмасы

Оқулықпен жұмыс. Деңгейлік есептер. Ж.А.караевтың методикасы.

№842 І деңгей

1 1 1 10 3 5 3 8 6 1

7) ―: ― = ― * ― = 1. 8) ― : ― = ― * ― = ― = 1 ―

10 10 10 1 4 8 4 5 5 5.

№846 ІІ деңгей

5 4 75 25 3 1

7) 5 ― / 3 ― = ― / ― = ― = 1 ―

14 7 14 7 2 2

1 12 31 62 31 5 1

8) 6 ― / 2 ― = ― / ― = ― * ― = ―

5 25 5 25 5 62 2.

№849 ІІІ деңгей

2

t = ― Шешуі: S = V · t

3 1

S = 10 ― км V = S : t

6

V = ? км/сағ 1 2 6 3 61 1

V = 10 ― : ― = ― · ― = ― = 15 ― (км/сағ)

6 3 61 2 4 4

1

Жауабы: Трамвайдың жылдамдығы 15 ― км/сағ

4

«Құпиялы қалта» тапсырмасы

1 2 5

1. Амалдарды орында: 3 ― + 2 ― = 5 ―

4 4 4

2 3 5 1

2. Көбейтуді орында: ― · ― · ― = ―

5 4 6 4

ІІ деңгей.

1 1 1 6 1

1. Бөлуді орында: ― : ― = ― · ― = ―

12 6 12 1 2

2

2. 30 метр матаның ― - сінен балаларға көйлек тігілді. Балаларға тігілген көйлекке неше

5

метр мата жұмсалды?

Шешеуі: 30 · 2 = 30 · 2 = 12.

5 5

Жауабы: балаларға тігілген көйлекке 12 метр мата жұмсалды.

ІІІ деңгей.

4 3 7 1

1. Көбейтуді орында.: ― · ― · ― = ―

9 14 8 12

1

2. Квадраттың қабырғасы 3 ― см. Оның перимтрін тап?

1 2

а) 3 ― см Р = ? см Р = 4а

2 1 7

Р = 4 · 3 ― = 4 · ― = 14 (см) Р = 14 см.

2 2

Алтын сандық

Тест тапсырмасы

Оқушының қазығушылық қабілетін арттыру.

1. 5х + 1 = 3х + 9 теңдеудің түбірін берілген сандардың ішінен тап:

а) х = 3 ә) х = - 3 б) х = 4 в) х = 2

2. Қай сан 3 - ке бөлінеді?

а) 253; ә) 741; б) 206; в) 305

3. Қай сан 9 - ға бөлінеді?

а) 403; ә) 701; б) 901; в) 207

1 2

4. Амалдарды орында: ― + ―

1 3 4 3 13 3

а) ―; ә) ―; б) ―; в) ―

12 4 12 12

2 5 7

5. Көбейтуді орында: ― · ― · ―

1 3 7 6 5 11 3

а) ―; ә) ―; б) ―; в) ―.

3 4 12 12

Үйге ережелерді, формулаларды қайталау беріледі.

Сабақты қорытындылау.

Ұрпағы еліміздің намыс қонған

Ұшады білімдермен алыстарға

Саналы да зерделі оқушылар

Оқуда жете берсін табыстарға

Қатарлар жарысының қорытындысын шығару, жеке оқушыларды атап өту. Белсенділік және білімін көрсеткен оқуышларды бағалау.

Трапецияның орта сызығы

Сабақ мақсаты:

а) Трапецияның орта сызығы туралы теореманы дәлелдей отырып, теориялық материалды практикада қолдана білуге үйрету.

б) Өткен материалды естеріне түсіру арқылы оларды есеп шығару барысында қолдаан білу біліктерін қалпына келтіру.

в) Оқушылардың ойларын жинақтап айтуға, сызбалар бойынша сөйлей білуге, ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Логикалық ой - өрісін дамыту.

Көрнекіліктер: Сызбалар салынған плакаттар, таратпа материалдар, фигуралардың шаблондары.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Қайталау сұрақтары.

1. Қандай төртбұрыш трапеция деп аталады?

2. Трапецияның орта сызығы деген не?

3. Трапецияның орта сызығы туралы теореманың тұжырымдамасы.

4. Трапецияның элементтерін ата. (төбелер, қабырғалар, бүйір қабырғалар, табандар, биіктік, т.б.) Геометриялық фигуралардың элементтерінің адамның дене мүшелерімен аттастығы туралы айту.

ІІІ. Ауызша жаттығулар.

а) Қатесін тап.

2

9

27

б) Сұрақ белгісінің орнына қажетті санды қойыңдар:

9

15

110 ? ? 16

? 5

70 50

11 ?

ІV. Есептер шығару. Кітаппен жұмыс.

№ 165. Оқушылар орнында отырып орындайды. Осы уақытта екі оқушы тақтада таратпа материал бойынша жұмыс жасайды.

1) Берілгені: В С

АВСD трапеция

СN ІІ АВ Е К F

АN = 5

ND = 4

Табу керек: ЕF - ? А

N D

Шешуі: ЕF = (ВС + АD)/2

АВСN паралеллограмм болғандықтан, АN ІІ АВ, АN = ВС = 5

АD = АN + ND = 5 + 4 = 9

ЕF = (5 + 9) : 2 = 7 ЕF = 7

Жауабы: 7

2) Берілгені:

МNКR трапеция R М

ЕF = 12

МК - диагональ

ЕО - ОF = 3 F Е

Табу керек:

NК, МR - ? N

Шешуі:

EF = (NK + MR)/2

EF = EO + OF, EO - OF = 3, EO = 3 + OF

3 + OF = 9, OF = 9:2, OF = 4.5

OF - MKR үшбұрышының орта сызығы болғандықтан,

MR = 2OF, MR = 2 * 4.5 = 9, MR = 9

(MR + NK)/2 = EF → NK = 2EF - MR

NK = 2 * 12 - 9 = 15

Жауабы: 15,9

V. Үйге тапсырма.

VІ. Дебат.

«Математика өмірде қажет пе?»

Оқушылар 2 топқа, бір топ математиканың қажеттіліг туралы, ал екінші топ оларға қарсы пікірлер білдіреді.

VІІ. Қорытындылау: «Геометрияны білмейтін адам бұл үйге кірмей - ақ қойсын...» деген сөзді оқыған шығарсыздар. Бұл еелгі грек философы Платонның данагерлік сөзі. 2004 жыл бұрын жазылған бұл сөздер қазірде өз күшінде деп айтуға болады. Себебі, айналамыздан геометрия сұлулығы, геометрия кереметтерін көреміз. Ал геометрия математиканың бір бөлігі десек, онда біздің өмірімізге өте қажет, сондықтан оған қызығуышлықпен қарайық.

VІІІ. Оқушылар білімін бағалау.

«Ондық бөлшектер» тарауы бойынша есептер шығару

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік міндеті: Тарау бойынша алған білімдерін жалпылап, тиянақтау, ондық бөлшектер туралы қосымша ғылыми мағлұматтар беру, оқушылар білімдерін байқау.

ә) Дамытушылық мінедті: Логикалық пайыдауды жетілдіру, білім сапасын арттыру, білуге тиісті міндетті деңгейдегі есептерді шығару іскерліктерін дамыту, алған білімдерін практикада орынды қолдана білуге үйрету.

б) Тәрбиелік міндеті: Пәнге қызығушылықтарын арттыру, ұлттық тәрбиемен ұшатстыру, көпшіл және зерек болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Сайыс сабағы.

Сабақтың әдісі: Ақпарат хабарын жүргізу, математикалық шолу, ұлттық ойындар, топтық сайыс, есептер шығару, ауызша тексеріс, блок - схемамен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: Қазақ тілі мен әдебиеті, тарих,сурет.

Сабақтың көрнекілігі: Абай Құнанбаев пен Ыбырай Алтынсариннің портреттері және олардың оқу - білім туралы нақыл сөздері, сайыстың әр кезеңдерін бейнелейтін суреттер, ойындарға сәйкес алынған есептер, тірек - сигналдар, сайыс - көрсеткіші.

Сабақтың құрылымы

І. Ұйымдастыру.

ІІ. Сабақтың мақсат - міндеттерін айқындау.

- Балалар, біз бүгін үлкен тарауды бітірлгелі отырмыз. Бөлшектерді оқып - үйрену бүтін сандарға қарағанда қиын болады. Дегенмен де көп нәрсені үйрендік.Бүгінгі сабақта бөлшектер бойынша алған білімдерімізді қорыта отырып, тиянақтаймыз. Қандай деңгейде оқып - үйренгенімізді сарапқа салып көрелік.

ІІІ. Ақпарат хабарын жүргізу.

Теледидардағыдай екі оқушы хабар жүргізіп отырады.

- Сөйлеп тұрған «Математика тарихы» компаниясы

- Қайырлы күн!

- Сәлеметсіздер ме?

- Бүгінгі бағдарламамыз бойынша онедық бөлшектер бойынша хабарлар береміз.

- Бөлшектер шамаларды өлшеу қажеттілігінен туған.

Орта Азияның Самарқан қаласында Ақсақ Темірдің немересі, әйгілі астроном Ұлықбек салдырған обсерваторияда ХV ғасырдың 20 - жылдарында сол заманның ірі ғалымы болып танылған Ғиясседин Жәмшид Әл - Каши жұмыс істеді. Ол алғаш рет ондық бөлшектер туралы ілімді баяндады.

- Әл - Кәшиден кейін шамамен 150 жылдай уақыт өткенде Европада ондық бөлшектер туралы ілімді Нидерланд математикгі Симон Стевин тұңғыш рет баяндады. Ол 1985 жылы ондық бөлшектер туралы «Ондық» деп аталатын кітапша жазады.

- ХVІІ ғасырдың бас кезінде ондық бөлшектер ғылыми мен практикаға жеделдете ене бастады. Үтірді айырғыш таңба ретінде қолдануды атақты ағылшын ғалымы Джон Непер 1616 - 1617 жылдары ұсынған.

- Бүгін 5 сынып оқушылар арасында ондық бөлшектерден білімді сайы болады.

- Сайыс Абай ата ауылы мен Ыбырай ата ауылы оқушылары арасында өтті. Сайыстың алғашқы кезеңінде математикалық шолу болды.

ІV. Математикалық шолу.

(жаппай ауызша тесеріс)

1. Қандай санды ондық бөлшек деп атайды?

2. Ондық бөлшектің қандай қасиеттерін білесің?

3. Ондық бөлшектерді қалай салыстырады?

4. Ондық бөлшектерді қалай қосып азайтады?

5. Ондық бөлшектерді қалай көбейтеді?

6. Ондық бөлшектерді қалай бөледі?

7. Ондық бөлшектеің соңына нөл тіркелгенде оның мәні өзгере ме?

V. Тарау бойынша білімді бекіту.

Шолудан кейін дикторлар сөйлейді.

- Бөлшектерді игеру оңай болмады. Жалпы алғанда бөлшектер арифметиканың ең қиын тарауы болып табылады. Немістерде «Бөлшекке тап болдың, яғни, қиын жағдайға душар болдың» деген мақал сақталып қалған.

Бүтінге келсең жұлынып,

Алдына еш жан салсасаң,

Бөлшекке келсең бұғынып,

Жауабын таба алмасаң,

Есепке мықты демелік,

Бөлшекке көңіл бөлелік!

- Математикалық шолудан кейін сайыс ұлттық ойындарға жалғасты. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» демекші әр ауыл балалары өз білімдерін сарапқа салды.

Қазағымда сайысытың аты да бар,

Ойындар көп, бар елді мойындатар,

Бірі жеңіп, біреуі ұтылатын,

Топтың ойын жарысын қазықтаңдар!

Сайысты да білімді меңгереді,

Есепті білгендер тез шешеді.

Тез ойлау да тамаша қасиет қой,

Ұшқыр ойын осыдан білінеді.

1. «Бәйге» ойыны

Осынау дүбірімен күй ақтарған,

Бәйгеден озып келу сияқты арман.

Туған ел үміт үзбей қарап отыр,

Тұлпардан қалған өңкей тұяқтардан.

Алдағы біз баратын бағыт анық,

Сәйгүлік екеніңді тағы таныт.

Бәйгеден аттың басын тартпас болар,

Ал, енді тізгіндерді ағыталық!

Плакатта екі топқа арналған ондық бөлшектерді салыстыруға есептер берілген.

2. «Теңге ілу» ойыны

Таңдап тұлпар ат міндім,

Төс айылып тартырдым.

Таралғаны тарлау ғып,

Тұлымшағын шарт түйдім.

Тұлпар жүйткі жөнелді...

Тастүйін боп мен енді...

Тамшыбықтай иілдім,

Түйншекке төменгі.

Терлеп - терлеп жердегі,

Тегіс ілсем теңгені.

«Теңге ілуде теңдессіз,

Тарланбоз!... » дер ел мені.

Екі топқа арналған өрнектің мәні ілінеді.

3. «Қыз қуу» ойыны

Қамшылама атыңды текке бекер,

Көп қудың ғой, жігітім, енді жетер.

Тізгінімді тежей алдыма түс,

Келді менің кезегім жүндей түтер.

Тақтаға көбейтуге арналған есептер ілінеді.

Бұл ойнда қыз бала мен ұл баладан шығу керек.

4. «Аударыспақ» ойыны

Өмірдің өзі адамды тірестірген,

Бірі жаңа тірестің, бірі ескірген.

Алқақотан отырып иісі қазақ,

Азаматын өзара күрестірген.

Белдескенін бір бүктеп тастамаққа,

Бағын сынап көреді жас талап та!

Тұрмысы бұл дүниенің күреспен тең,

Тәуекел жарысқа түс, бар - дағы өз!

Теңдеуді шешуге арналған есеп ілінеді.

5. «Жорға жарыс» ойыны

Жорға да жорға бар,

Жүйрік аттай жорғалар.

Жарыстарда жүлдені,

Желдей жүйрік жорға алар.

Өрнекті ықшамдауды есеп ілінеді

6. «Көкпар» ойыны

Көктегі зымыраған сияқты,

Көкпашы көкем қыр асты.

Күркіреп күндей дүркіреп,

Кен дала қиқуға ұласты.

Блок - схемамен есеп ілінеді.

«Аудан өлшемін ата»

- 4,2 + 3,5 - 2,3

Ықтимал жауаптар:

А) Ат құлағына дейін -7,5

Ә) Құнан шаптырым жер - 8,1

Б) Ат төбеліндей - 4

Әрбір ойыннан кейін «Сайыс көрсеткіші» кестесінде ұпай саны көрсетіліп белгіленіп отырады.

Қай ауыл жеңгені туралы қысқаша айтылып кетеді.

ІV. Қорытынды, бағалау.

Римдік шешен және жазушы Цицерон бір сөзінде: «Бөлшекті білмейінше, арифметиканы білемін деп ешкім де айта алмайды!» - деген екен. Бөлшекті адамқұрметке бөленетін. Бұл жерде ХVІ ғасырдағы көне славян қолжазбасы авторының мына сөзін еске ала кеткен жөн: «Бүтінді есептей алатын адамды ескеруге тұрады десек те, бөлшектерді жетіп білетін адамдарды атап өткен жөн».

Сонымен, Абай ата ауылы мен Ыбырай ата ауылы оқушылары арасында өткен сайыс қорытындысы да шығарылды және «Ондық бөлшектер» тарауы бойынша білімді өте жақсы меңгерген оқушылардың еңбектері де атап өтілді.