Осьтік симметрия

Сабақтың тақырыбы: Осьтік симметрия
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларды симметрия түрлерімен таныстыру, түзуге қатысты симметриялы нүктелерді салуды үйрету;
Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін,танымдық қабілеттерін, өз бетімен еңбектену дағдыларын дамыту, сабаққа деген қызығушылығын, ойлау қабілеттерін арттыру.Теориялық білімін практикада қолдана білу дағдысын қалыптастыру. Алған білімдерін өмірмен, басқа пәндермен ұштастыруға дағдыландыру.
Тәрбиелік: ұқыптылыққа, шапшаңдылыққа, ізденімпаздыққа, әсемдікке тәрбиелеу, шығармашыл тұлға қалыптастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: практикалық
Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, суреттер, слайд, деңгейлік тапсырмалар.

Білімге жетелейтін үш жол бар:
Еліктеу жолы- ең жеңіл жол,
Ойлау жолы- ең игілікті жол,
Тәжірибе жолы- Ең қиын ащы жол.
Конфуций
Ұранымыз: «Ойлан, ізден, шарықта».
Барысы:
І. Ұйымдастыру .
Сәлемдесу. Балалар бүгінгі сабағымды бір-бірімізге деген жақсы тілектермен бастайық
Сіздерге жүрек үлгісінде қиылған фигуралар таратылады. Сол фигураға тілек жазып бір-бірімізге таратамыз.
Үй тапсырмасын тексеру.
№1174
Өткен сабақты сұрақ-жауап әдісімен қайталап, оқушылардың білімін ауызша тексеру.

1. Қандай түзулер перпендикуляр түзулер деп аталады?
   2. Перпендикуляр түзулер жазықтықты қандай бұрыштарға бөледі?
   3. Қандай түзулер параллель түзулер деп аталады?
   4. Берілген түзуде жатпайтын бір нүкте арқылы сол түзуге параллель неше түзу жүргізуге болады?
   5.Координаталық жазықтық деген не?
   6. Тік бұрышты координаталар жүйесі деген не және оны тағы қалай атайды?
   7. Координаталық жазықтықтағы нүктенің координаталары қалай аталады?
   8. Координаталық жазықтықтағы горизонталь сызылған координаталық түзу қалай аталады?
   9. Координаталық жазықтықтағы вертикаль сызылған координаталық түзу қалай аталады?
   10. Рене Декарт деген кім?

III. Жаңа сабақ.
а/ Жаңа сабақты слайд бойынша түсіндіру.
Табиғатта ,техникада және тұрмыста кейбір денелердің бөліктері өзара үйлесімді болып орналасады.Насекомдарды, ою-өрнектерді, қар түйіршіктерін, әшекейлік бұйымдарды,т.б. мысалға келтіруге болады.
«Симметрия» грек сөзінен алынған, ол «гармония» сөзі сияқты бірдей өлшемділікті, белгілі бір реттілікпен орналасқан деген ұғымды білдіреді.Симметрия әр түрлі болады. Симметрияның ең қарапайым түрі түзуге қатысты симметрия.
ә/ Практикалық жұмыс
Мысалы: алдарыңда парақ қағаз жатыр. Парақ бетіне а түзуін сызып, оны түзу бойымен бүктеңдер. Бүктелген парақтың сыртқы бетіне қандай да бір ою- өрнектің немес гүлдің жартысының суретін салыңдар.

Суретті қайшымен қиыңдар, бүктеуін жазыңдар. Қандай сурет пайда болды. Енді қайта бүктеңдер. Олар қайтті? Беттесті. Ондай фигуралар түзуге қатысты симметриялы фигуралар деп аталады.
Енді экрандағы суретке назар аударайық. Бұл суретте нені байқадық. Суреттегі фигуралар қалай орналасқан?
Мұндай фигуралар симметриялық фигуралар деп аталады, ал тік және тең етіп, беттесетіндей бөліп тұрған сызық симметрия осі деп аталады.
Осыдан қандай қорытынды шығарасыңдар?
Егер түзу бойымен бүктегенде жазықтықтағы екі фигура бір- бірімен беттесетін болса, ондай фигуралар түзуге қатысты симметриялы фигуралар деп аталады.
Интерактивті тақтадағы суретке қарайық. Ол жөнінде не айтасыңдар?
Жазықтықтағы А фигурасы В фигурасына қатысты симметриялы.
Кез келген геометриялық фигура нүктелерден құралатындықтан, түзуге қатысты симметриялы нүктелерді салуды үйренеміз:
в/ Практикалық жұмыс.
Алдарыңда жатқан ақ қағазға k түзуін сызыңдар. Одан тысқары қандай да бір А нүктесін белгілеңдер. Қағазды k түзуінің бойымен бүктеп А нүктесін қаламның ұшымен тесіңдер. Сонда келесі бетте А нүктесіне симметриялы А1 нүктесі пайда болды, жазып қояйық А1 деп. Олар беттеседі. Ендеше- симметриялы.
2. Жазықтықта m түзуіне қатысты А нүктесіне симметриялы А1 нүктесін салайық.
Ол үшін:
1) m түзуін сызып ,одан тыс жатқан А нүктесін белгілеу керек;
m;2)А нүктесі арқылы m түзуіне перпендикуляр түсіру керек:АД
3)перпендикулярдың m түзуінен кейінгі созындысына Д нүктесінен бастап ұзындығы АД-ға тең Д А1 кесіндісін салу керек .Сонда к түзуіне қатысты А нүктесіне симметриялы А1 нүктесі салынады.
Симметриялы екі нүкте бірдей әріппен белгіленіп ,тек қана олардың біреуінің оң жақ ұшына цифр-индекс қойылады.
S түзуіне қатысты АВ кесіндісіне симметриялы А1В1 кесіндісін салайық.
Ол үшін АВ кесіндісінің А және В нүктелеріне S түзуіне қатысты симметриялы А1 және В1 нүктелерін салып, түзумен қосып А1В1 кесіндісін салу керек. АВ тең А1В1.
Қорытынды:
Егер түзу бойымен бүктегенде жазықтықтағы екі фигура бір-бірімен беттесетін болса ,ондай фигуралар түзуге қатысты симметриялы фигуралар деп аталады.
Тақтада симметриялы үшбұрыштар, симметриялы шеңбер кескінделген. Олар жөнінде не айтасыңдар?
АВС үшбұрышы тең А1В1С1 үшбұрышына. Себебі S түзуінің бойымен бүктесек сәйкес төбелері беттеседі. 1- шеңбер мен 2- шеңбер де симметриялы. Себебі олар да беттеседі.
Симметриялы фигуралар өзара тең болады.
Егер түзу фигураны симметриялы екі бөлікке бөлсе ,онда мұндай фигура осьтік симметриялы фигура деп аталады,ал түзу сол фигураның симметрия осі деп аталады.
Тақтада суретін көрсету.
Мысалы: АВС үшбұрышының АВ қабырғасы k түзуіне қатысты ВС қабырғасына симметриялы. Себебі, АВС бұрышы 60 градус. К түзуінің бойымен бүктесек ол градустық өлшемдері тең екі бұрышқа бөлінеді. Сонда К түзуі АВС бұрышының симметрия осі болады.
Бұрыш,тік төртбұрыш, квадрат, шеңбер -осьтік симметриялы фигуралар. Тік төртбұрыштың 2 симметрия осі бар, квадраттың төрт, шеңбердің шексіз көп симметрия осі бар.
Координаталық жазықтықта берілген нүктеге абссица және ордината остеріне симметриялы нүкте салу

Ох осіне қатысты симметриялы нүктелердің абссицалары тең, ординатасы қарама -қарсы болады.
ІҮ. Пысықтау жұмысы.
а/ Деңгейлік тапсырмаларды - практикалық жұмыстарды орындау.
№ 1 - Берілген фигуралардың симметрия осьтерін жүргізу, әріптермен белгілеп жазу.
№2. Бірінші тұрған фигураның жарты бөлігін тап

№3
Суретті аяқта /осьтік симметриялы сурет шығу керек/
ә/ Оқулықпен жұмыс
А. №1171
АВ,СД, ЕF және MN кесінділеріне k түзуіне қатысты симметриялы болатын А1В1,С 1Д1, Е 1F 1 және M 1N 1 кесінділерін сызыңдар.
В. №1173
Координаталық жазықтықтағы А (2:6) нүктесіне:
1. Ординаталар осіне қатысты симметриялы нүктені тауып, координаталарымен жазыңдар;
2. Абсциссалар осіне қатысты симметриялы нүктені тауып, координаталарымен жазыңдар;
С. №1179
161-суреттегі фигураларға к түзуіне қатысты симметриялы фигура салыңдар
Фигуралар өзара симметриялы болатындай суретті аяқта
«Симметриялық әріптер»
Симметрия әріптерде де кездеседі.
Тік бағыт : А; D; Л; М; П; Т; Ф; Ш; Ү;
Көлденең : В; Е; З; К; С; Э; Ю.
Тік және көлденең: Ж; Н; О; Х;І;Ө; Ұ
Өзара симметриялы болмайтын әріптер :
Б; Г; И; Й; Р; У; Ц; Ч; Щ; Я; Қ; Ь; Ъ; Ё; Ә;Ғ; Һ; Ң;
Оқушыларға симметриялы әріптерді тәжірибе арқылы көрсету.
«Симметриялық палиндромдар»
Сол және оң жақтардан бірдей оқылатын сөздерді білеміз.
Мұндай сөздер палиндромдар деп атайды.Кейбір палиндромдар симметриялы болып келеді. Мысалы айтатын болсақ , ана, ата, тот, нан, шаш т.б сөздерді айтуға болады .
Алдарымыздағы параққа бізде тәжірибе жасап қарайық.
Сабақты қорытындылау
Суреттерді салыстыра отырып берілген түзуге қатысты фигураларды анықта. Не себепті?
• Үйге: Симметрия болатын ағылшын алфавитінің әріптерін жазып келу.
• Симметрия болатын палиндром сөздер немесе сөйлем құрастыру
• Сия немесе бояу тамшыларымен сурет салу
• Симметриялы орналасқан әр түрлі заттардың, үйлердің т.б суреттер болса алып келу.
Бағалау /жетондар арқылы/