Қатынас және пропорция 6 сынып

№ 13 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ 

Тақырыбы: Қатынас және пропорция І тарау.

• Бөлшек, бөлінді, қатынас ұғымының арасындағы байланысы.

Мақсат:

Жаңа білім

Бөлшектің негізгі қасиетін еске түсіру арқылы «қатынас» ұғымын таниды.

Жаңа түсінік

Берілген сандардың қатынасы екі санның бөліндісі екенін түсінеді.

Қолданым әрекеті

Қатынасты бөлшек немесе бөлінді ретінде қолданып, сол арқылы есептер шығарылады.

Талдау әрекеті

Бөлінді мен қатынас ұғымдарының байланысын анықтайды.

Шығармашылық әрекет

«Қатынас» ұғымы мен қасиетін пайдалана отырып, оның күнделікті өмірмен байланысын анықтап, бұл ұғымның қолданбалылығы туралы ой қорытады.

Бағамдау әрекеті

Жаңа сабақтың маңыздылығын түсінеді және бағалайды.

Сабақ құрылымы:

І. Ақпарат алмасу. (8 мин.).

ІІ. Алғашқы бекіту. (7 мин.).

ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру. ( 18 мин.).

ІV. Шығармашылық қалыптастыру. (7 мин.).

V. Бағамдау - бағалау. (5 мин.).

Оқыту әдісі:

Репродуктивті, ішінара ізденушілік.

Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:

• Бағыт-бағдар және нұсқау береді, қажет болғанда оқушыларға көмек береді, олардың танымдық есептерді өз бетімен орындауын қадағалайды.

Оқу іс-әрекетін ұйымдастыру формасы:

• Белсенді танымдық.

Оқушы іс-әрекетін ұйымдастыру:

• Күтілетін нәтижеге (мақсатқа) қол жеткізу үшін жоспар бойынша оқулық материалын А блогындағы слайдтарды пайдаланып меңгеру; ҚҚ блогы аясында өз мүмкіндігіне қарай деңгейлік тапсырмаларды орындау; ШӘ блогында топтық жұмыс істеп, тапсырма бойынша ұжымдық қорытынды шығаруға қатысу.

Оқушыда дағды қалыптастыру:

• Тақырып бойынша логикасы әр түрлі есептерді шығара білу, өзін-өзі дамыту, өзінің деңгейін бағалау. Берілген мақсатқа жету, бүкіл топ жұмысының нәтижесін көре білу, өз ойын сынып алдында қорғай алу.

Негізгі ұғымдар мен терминдер:

• Қатынас, бөлшектердің негізгі қасиеті, пайыз

Ақпарат көздері:

1.Математика. Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. /Әбілқасымова, Т.Кучер, З. Жұмағұлова. Алматы: «Мектеп» баспасы

2. Математика. Әдістемелік нұсқау: Жалпы білім беретін мектептің 6-сынып мұғалімдеріне арналған құрал. /Әбілқасымова, Т.Кучер, З. Жұмағұлова.

3. Алдамұратова Т.А, Байшоланова Т.С. Математика. Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. 3-басылым. Алматы, Атамұра

4.Алдамұратова Т.А., Тупаева В.И. А-40 Математика. Дидактикалық материалдар. Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық.

5. М-29 Математика жұмыс дәптері, №1: Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған. Алдамұратова Т.А., Хабылбекова А.Қ., Алешина Н.Ф., Сатемирова С.Р. 2-басылым. Алматы, Атамұра, 2011. 64-б.

Сабақты бағалау:

Негізгі баға ҚӘ блогының тапсырмаларын орындағаны үшін, ал қосымша баға ШӘ блогы үшін беріледі.

САБАҚ БЛОКТАРЫ 

і. аҚПАРАТ алмасу

Бөлшектің негізгі қасиетін еске түсіру.

Тақырып жоспары:

1. Бөлінді мен «қатынас» терминінің арасындағы байланыс.

2. Қатынастың берілуі тәсілдері.

3. Екі санның қатынасын процентпен өрнектеу.

Слайдтар:

1- слайд Бөлшектің негізгі қасиетін еске түсіру.

2- слайд Бөлшектің негізгі қасиеттері.

_{Егер бөлшектің бөлімінде алымында нөлден өзге бірдей санға көбейтсек, немесе бөлсек, онда бөлшектің мағынасы өзгермейді.}

3- слайд 1 тақырыпша

Бөлінді мен «қатынас» терминінің арасындағы байланыс

4-слайд

Екі шаманың өлшемдерін бөлінді түрінде салыстыру үшін қатынас ұғымын қолданады.

АНЫҚТАМА.

Екі санның бөліндісі түріндегі өрнек сол сандардың қатынасы деп аталады.

_{Мұнда а және в қатынастың мүшелері деп аталады.}

_{а - қатынастың алдыңғы мүшесі, в - қатынастың соңғы мүшесі}

_{Оқылуы: «а санының в санына қатынасы немесе а - ның в - ға қатынасы»}

5- слайд

Бөлінді = Қатынас

6- слайд Мысалы (салмақпен келген жағдайда):

Әдетте жидек тосабын дайындау үшін жидек пен құмшекердің мынадай қатынаста 1:1 алады. Егер 5 литр жидек тосабын сапалы дайындау үшін неше литр жидекке неше килограмм құмшекер қосу керек?

Тапсырманы оқыңыз

1:1 қатынасты қалай түсінесіз?

7- слайд

Мысалы: Оқушы тор көзбен жол көз дәптерлерін 2:1 қатынасындай сатып алды. Егер оқушы 24 тор көз дәптерін сатып алған болса, онда оқушы қанша жол көз дәптерін сатып алған?

• Тапсырманы оқыңыз

• 2:1 қатынасты қалай түсінесіз?

Тор көз - а Жол көз - в

8-слайд Бөлінді қатынас емес (бөліндінің мәні). Қатынас Бұл болса болатынын айқындайды. Бұдан бөлінді мен қатынас жазылуы тұрғысынан бірдей болғанымен мағынасы өзгеше.

9- слайд Қатынас екі санның бөліндісі түрінде болғандықтан, бөліндінің негізгі қасиеті қатынаста да орындалады.

Қатынастың екі мүшесін де нөлден өзге бірдей санға көбейтсек немесе бөлсек, берілген қатынасқа тең қатынас шығады.

Мысалы: _{, яғни бірдей 4 санына көбейіп, нәтижесінде алдық.}

10- слайд Қатынастың осы қасиетін пайдаланып, берілген қатынасты қысқартуға болады. Мысалы: 10:12=5:6.

Демек, 5:6 қатынасы- 10:12 қатынасының қысқартылған түрі.

11- слайд

1. «Қатынас» ұғымын пайдаланып, берілген өрнекті оқыңыз.

2. Бөліндінің мәнін анықта:

3. Қатынастарды қысқартыңдар.

12- слайд Қатынастың негізгі қасиеті. Қатынастың екі мүшесін де нөлден өзге бірдей санға көбейтсек немесе бөлсек, берілген қатынасқа тең қатынас шығады.

•Мысалы: _{қатынасының екі мүшесін де 2 санына көбейтсек, онда қатынасы шығады, мұндағы - тең қатынастар, яғни}

• Енді _{тең қатынасының қалай орындалатынын ойланып, түсіндіріңдер.}

_{қатынасы қатынасына кері қатынас.}

Кері қатынасқа осындай мысал келтіріңдер.

13- слайд Берілген қатынасқа кері қатынасты қалай жазуға болады?

• Егер берілген қатынастың алдыңғы мүшесін соңғы мүше етіп, ал соңғы мүшесін алдыңғы мүше етіп, орындарын ауыстырып жазсақ, онда берілген қатынасқа кері қатынас алынады.

_{қатынасы қатынасына кері қатынас.}

•Мысалы:

қатынасы қатынасына кері қатынас; қатынасы қатынасына кері қатынас. Кері қатынасқа осындай мысал келтіріңдер.

14- слайд

Екіден артық мүшесі бар қатынас 2:3:5- үш мүшелі қатынас. Бұл үш шаманың сәйкес мәндерінің ара қатынасын білдіреді. теңдігі а, в, с шамаларының сәйкес мәндері түрінде өрнектелетінін білдіреді.

5

іі. алғашқы бекіту

11-13 слайдтарға негіздей отырып қорытынды шығар.

Бөлінді мен «қатынас» терминінің арасындағы байланыс.

Берілген қатынасқа тең және кері қатынас.

Екі санның қатынасын пайызбен өрнектеу.

Қорытынды:___________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. №90 а саны в санынан қанша есе үлкен немесе қанша есе кіші болатынын табыңдар.

Жауабы: 1) 5 есе 2) 4 есе 3) 6 есе 4) 50 есе.

2. №92 Санның қандай бөлігін құрайды? Жауабы: 0,9.

3. №94 Санның қандай бөлігін құрайды? Жауабы:

4. №96 Санның қандай бөлігін құрайды? Жауабы:

5. №97 Санның қандай бөлігін құрайды? Жауабы: 1) 2)

6. №98 Санның қандай пайызын құрайды? Жауабы: 1) 2)

ІІ деңгей тапсырмалары

Қатынасты бөлшек немесе бөлінді ретінде шығар.

7. №100 Санның қандай пайызын құрайды? Жауабы: 1) 2)

8. №103 Санның қандай пайызын құрайды? Жауабы: 1) ға дейін 2)

9. №104 Санның қандай бөлігін құрайды?

ІІІ деңгей тапсырмалары

Бөлінді мен қатынас ұғымын пайдаланып, есептер шығар, түсіндірмесін бер.

10. №106 Санның қандай бөлігін құрайды ? Жауабы: 1) 2)

іV. шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып екі топқа бөлініп, келесі тапсырманы орындайды.

Қатынас ұғымын пайдалану арқылы есепті шығарыңдар, өмірде қатынас ұғымдарының қолданбалылығы туралы ой қорытады.

І топ

Тік төртбұрыш пішінді жер учаскесінің қабырғаларының қатынасы ға тең. Оның ұзындығы м. Тік төртбұрыш пішінді жер учаскесінің ауданы неше гa?

Нұсқау. Ұзындығы ені болатынын айқындап есепті шеш.

Жауабы: 11,34 га.

ІІ топ

Тік төртбұрыш пішінді жер учаскесінің қабырғаларының қатынасы ке тең. Оның ұзындығы м. Тік төртбұрыш пішінді жер учаскесінің ауданы неше гa?

Нұсқау. Ұзындығы ені болатынын айқындап есепті шеш.

Жауабы: 21,952 га.

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

VІ. Үй жұмысы

• 1. Оқулықтағы: 91;99;102;105;

• Бөлме мен оған төселген кілемнің ұзындықтары 8:6, ал ендері 4:3 қатынасындай кілем бөлменің қандай бөлігін алып жатыр? Аудандарының қатынасын тап.