Еңбек сабағына № 3 НҰСҚАУЛЫҚ КАРТА

Еңбек сабағына № 3 НҰСҚАУЛЫҚ КАРТА

ТЕГІС ЖАЗЫҚТЫҚҚА ТҮЗУ СЫЗЫҚТАРМЕН БЕЛГІ САЛУ

Жаттығу.

1.Белгі салу үшін металл бетін дайындау.

2.Өзара перендикуляр сызықтармен белгі салу.

3. Параллель сызықтармен белгі салу.

4. Дайындаманың жиегінен осьтік сызықтар жүргізу арқылы есептелген өлшем бойынша белгі салу.

5.Қарама- қарсы орналасқан бұрыштарға белгі салу.

Құрал- саймандар: металл сызғыштар , белгілегіштер, жазық бұрыштықтар ,

90- тық жазық бұрыштықтар, нүктелегіштер, белгілегіш транспортирлар .

Айлақұралдар мен шикізаттар: төс, тотияйын, бор, тез кебетін лактар мен сырлар, металл щеткалар , қыстырғыштар, жұмсақ шүберек, казеин желімі.

Жаттығулардың орындалу реті.

Нұсқаулық сілтемелер мен түсініктер.

1. Жаттығу. Белгі салу үшін металл бетін дайындау.

1. Өңделген дайындаманың бетін лакпен немесе тотияйын ерітіндісімен бояу.

1.Дайындаманың бетін зімпара қағазымен жылтырағанша тазалаймыз..

Дайындаманы белгі салар алдында жұмысқа жарамдылығын ( сызат немесе таттанбаған болуы шарт) жақсылап қарап аламыз.

Боялмаған тұстарын қайтадан тазалап , бояу жағамыз.

2. Өңделмеген бетін бор ерітіндісі немесе лакпен бояу.

2.Дайындаманы кірден және таттанған жерлерін жұмсақ шүберекпен жақсылап сүртіп, тазалаймыз. Дайындамаға белгі салар алдында жұмысқа жарамдылығын ( сызат немесе таттанбаған болуы шарт) жақсылап қарап аламыз . Бор ерітіндісімен желімді араластырып, белгі салынатын жерге жұқалап жағамыз . Жағылған ерітіндіні кепкенше күтеміз.

2 . Жаттығу.Өзара перендикуляр сызықтар салу.

1.Сызғыш және циркульдің көмегімен перпендикуляр сызықтар салу..

1.Дайындама бетіне ab нүктелері бойынша көлденең сызықтар жүргіземіз.

Шамамен 1. нүктесіне сәйкес сызықтардың ортасына белгі салып нүктелейміз.

1 нүктенің екі жағынан белгілі өлшемге келтірілген циркульдің ұшымен белгі сызықтардың үстінен 2 және 3 нүктелерге сәйкес сызат түсіріп, нүктелейміз.

Циркульдің ұштарын 1 және 2, (1 және 3) нүктелерінің аралығында 6-8 мм. артық өлшемге келтіріп орнатамыз

Циркульдің қозғалмайтын ұшын ( 2 )нүктеге сәйкес қадаймыз да қозғалмалы ұшымен салынған белгі сызықтарды қиып өтетін доға сызамыз.

Циркульдің қозғалмайтын ұшын (3) нүктеге сәйкестендіріп белгі саламыз.

Алдыңғы сызылған белгілерге перпендикуляр болатын 4 және 5 нүктелерде қилысатындай етіп доға сызамыз.

3 Жаттығу. Параллель сызықтармен белгі салу

1. Сызғыш және циркульдің көмегімен параллель сызықтар жүргізу.

1 Дайындаманың екі шетінен 10-12 мм аралықта орын қалдыра отырып, сызғышпен керткіштің көмегімен туынды сызық іздің үстінен -a b екі нүктелі ойық жасаймыз.

Циркульдің көмегімен a және b нүктелерінің үстінен доғал сызық жүргіземіз.

Қос доғаның үстінен алдында жүргізілген сызыққа паралель болатын сызық жүргіземіз.

2. Сызғыш және циркульдің көмегімен жалпақ параллель сызықтар жүргізу.

Ескерту. Белгі өңделген дайындамаданың бетіне салынады.

2. Сол қолымызбен белгілегішті бұрыштықтың қабырғасына сәйкестендіріп, оң қолмен белгі саламыз Дәл осындай қозғалыспен дайындаманың бетіне бірінші белгіге параллель болатын екінші сызық жүргізіп, белгі саламыз.

4. Жаттығу.

Дайындаманың жиегінен остік сызықтар жүргізу арқылы есептелген өлшем бойынша белгі салу.

1Есептелген өлшем бойынша осьтік сызықтардан белгі салу. ( балғаға арналған қимаүлгі)

1. Жазықтықты белгі салуға дайындаймыз.

Дайындаманың жиегінен осьтік сызықтар жүргізу арқылы шамамен дайындаманың ОО ортасына сәйкес келетін параллель сызықтар белгілейміз.

a b нүктелеріне сәйкестендіріп бұрыштық және сызғыштың көмегімен , дайындаманың шетінен 10-12 мм аралықта белгі саламыз.

Салынған белгіден 74 мм и 119 мм аралықта c d және e f екі нүктелеріне перпендикуляр белгі саламыз.

Перпендикуляр белгі мен осьтік сызықтар қилысындағы аралығын нүктелеп, ойық жасаймыз.

Циркульді перпендикуляр белгіге осьтік сызықтардың бойымен жоғары және төмен бағытта бірнеше рет қозғалтамыз.

2. Жиектері өңделген дайындамаға белгі саламыз

Өлшемдері 15,15 және 3 мм болатын белгі салып,нүктеленген ойықтар жасаймыз.

Перпендикуляр белгілерді нүктелеп, белгілеген контур бойынша қимаүлгіге сәйкес нүктелерді қосамыз.

2 Бұрыштықтың көмегімен жалпақ тұсын жиекке қозғалта отырып, өңделген шеттерінбелгі саламыз. Өлшемді дайындаманың негізгі шетінен бастап санаймыз.

5. Жаттығу. Қарама- қарсы орналасқан бұрыштарға белгі салу.

1.Циркуль және сызғыштың көмегімен 45болатын бұрыш сызамыз

1.Өзара екі перпендикуляр белгі салып олардың қилысын О нүктелейміз де ойық жасаймыз.

Циркульдің көмегімен a және b белгілерімен О радиусының қилысындағы белгіге сәйкес доға сызамыз да нүктелеп, ойық жасймыз.

(a и b) белгілерінің ішінен 90 бұрыш жасай отырып, доғалардың өзара қилысында аталған радиусқа сәйкес екі белгі саламыз да нүктелеп

d нүктесінде ойық жасаймыз.

О. нүктесіне перпендикуляр d нүктесіндегі белгіні қосамыз.

2. Циркуль және сызғыштың көмегімен 30,60 и 120 бұрыштар салу.

2.Нанести екі перпендикуляр белгі саламыз да О нүктесіндегі қилысын нүктелеп, ойық жасаймыз.

О радиусына сәйкес a және b нүктелерінде қилысатын доға сызып, белгілейміз.

a және b нүктелерін нүктелеп, ойық жасаймыз.

Циркульдің аяқтарын қозғалтпай a және b нүктелерінен доға жасай отырып, - c және d. Нүктелерін белгілейміз.

c және d нүктелерінің қилысын бұрыштың жоғарғы жағынан белгілейміз.

3. Өлшегіш транспортирдің көмегімен бұрыштар жасау.

3. Дайындаманың бетіне тік сызықтармен белгі саламыз . О нүктесін белгілеп, нүктелейміз де ойық жасаймыз. Сызғыштың ұшын транспортирдің шкаласындағы қажетті градусқа сәйкестендіріп орналастырамыз да қабырғалардың қилысу нүктесін О белгілейміз.