«Нұр себеле, Ұлыстың ұлы күні!»

Тақырыбы: «Нұр себеле, Ұлыстың ұлы күні!» Сөз мерген ойыны.

• Мақсаты: өз елінің салтын, көнерген сөздердің қадір қасиетін білуге, әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері, салт-дәстүрі, діні, тіл ерекшелігі болатынын түсіндіру;

• Оқушылардың ой- өрісін, дүниетанымын кеңейту, сөздік қорын молайту, жұрт алдында еркін ауыз екі сөйлеуге баулу.

Көрнекілігі: нақыл сөздер жазылған слайдттар, ойын таблосы.

Жүргізуші:

Құтты болсын Ұлыстың ұлы күні

Шаттандырған елімді Тәңір нұры

Табиғатты түлеткен нұрландырып,

Құтты болсын Наурыздың жаңа күні

Сәулесі бар Наурызда таңғы үміттің

Басын қосқан сан халық, сан ғұрыптың

Ұлыстың ұлы күні паш етейік

Белгісін достық пенен мәңгіліктің.

Наурыз - жыл басы, бақыттың-бастамасы, жақсылықтың жаршысы, жаңарудың белгісі, тіршіліктің тынысы, өмірге - нұр, көңілге жыр, сезімге - гүл сыйлаған, халық қастерлеген Ұлыстың ұлы күні! Қазақ халқының тұрмыс - тіршілігінде, әдеп - ғұрпында ерекше орын алатын, еретеден мерекеленіп келе жатқан мейрамның бірі. Наурыз сөзі парсы тілінің Нау - жаңа, рыз - күн деген сөздерінен шыққан, жылдың бірінші күнін білдерген. Бұл күн-аспан денелері өздерінің ең бастапқы нүктелеріне келіп, күн мен түн теңелетін, Жан-жануарлар төлдеп, адамдардың ауыздар аққа тиетін, жер үстіне шаттық орнаған күн.Қазақ елі осы күнді «Үлыстың ұлы күні - ұлыс күні» деп атаған. Сонымен қатар дәл осы күні халқымыздың әдет-ғұрпы, салт дәстүрі туралы көп мағлұмат берілетін күн деп айтуға болады.

Құрметті ойыншылар, көрермендер бүгінгі біздің «Нұр себеле, Ұлыстың ұлы күні!» атты сөз мерген сайысына қош келдіңіздер.

1. кезең. «Мықты болсаң, тауып көр»

2. кезең. «Жүйрік болсаң, шауып көр»

3. кезең. «Ойлы болсаң, озып көр»

Осы бүгінгі біздің сайысымызға қатысатын 9 - 11 сынып оқушылары.

Бұл ойында әр топ өздеріне берілген тапсырмалардың дұрыс жауабын табу. Егер ол топ таба алмаса онда қарсы топ жауап береді.

І. кезең «Мықты болсаң, тауып көр»

Әр берілген зат есімге мақал - мәтел құрау.

бала

Ана

ана

Үй

адам

бала

торғай

халық

бие

Ер

армансыз

Сайтан

сиыр

сұрықсыз

ат

үмітсіз

қазы

Сорпа

әйел

Жетім

ет

бала

шұжық

жігіт

ІІ бөлім.

Мақал - мәтелдің жалғасын тап.

апама

жездем сай

әйел

көркі шүберек

анама

ана

жеңгеме

қыз

киімнің

міні бар

азапсыз махаббат

арзан махаббат

сұлудың

армасыз махаббат

жігіттің

нағыз махаббат

бала

қонақ

білім

ақыл өлшемі

ана

тіл

қыз

өнер

ауыз

тіл қамалы

балалы үй

ұрлығы жатпас

тіс

мысықты үй

жақ

ыызы бар үй

жаманда

жаттық жоқ

қойдың сүті

қорғасын

адамда

түйенің сүті

жақсыда

жылқының сүті

халықтан

ауру - астан дау

әйел

таранғанша той тарқайды

ініден

таз

қарындастан

ит

ағаш

оқсыз мылтық

күмісті

тот баспайды

таяқ

алтынды

темір

қоланы

аю

күшігін тістеп сүйеді

кемедегінің

жаны бір

қасқыр

ауылдағының

арыстан

мектептегінің

ер

елдің айнасы

сүрінген

күреске тоймайды

батыр

құлаған

ақын

жығылған

ақылды

молданың сәлдесі үлкен

достық

табылмас бақыт

сауатсыз

татулық

ақымақ

бірлік

ит

атасын танымас

мысық

шошқа

1. Баласыз ана - гүлсіз алма

2. Балалы үй - базар,Баласыз үй - қу мазар.

3. Ер қанаты - ат

4. Үмітсіз - сайтан

5. Ет - етке, сорпа - бетке.

6. Әйелсіз үй - жетім

ІІ бөлім.

1. Апама жездем сай

2. Әйел көркі шүберек

3. Әр сұлудың бір міні бар

4. Азапсыз махаббат арзан махаббат

5. Қыз - қонақ.

6. Тіл - ақыл өлшемі.

7. Тіс - тіл қамалы

8. Балалы үйдің ұрлығы жатпас

9. Жақсыда жаттық жоқ

10. Қойдың сүті - қорғасын

11. Таз тарнғанша той тарқайды

12. Ауру - астан, дау - қарындастан

13. Оқсыз мылтық - таяқ

14. Алтынды тот баспайды

15. Арсытан күшігін тістеп сүйеді

16. Кемедегінің жаны бір.

17. Ер - елдің айнасы

18. Жығылған күреске тоймайды

19. Сауатсыз молданың сәлдесі үлкен

20. Татулық - табылмас бақыт.

21. Ит - атасын танымас

ІІ кезең. «Жүйрік болсаң, шауып көр»

Бұл бөлімде ұлттық киімдердің мағынасын ашу.

тон

жарғақ

аяқ киім

мықшима

шалбар

бас киім

шекпен

сырт киім

жүн сырт киім

далбағай

сырт киім

мұрақ

тері сырт киім

бас киім

киіз сырт киім

аяқ киім

бөрік

қарқара

Бас киім ішінен киетін

зере

сәукеле

Бас киім сыртынан киетін

тақия

Бас киімге жауып қоятын

Жарғақ - теріден жасалған шалбар

Мықшима - мәсінің бір түрі

Далбағай - жүнне жасалған тон түрі

Мұрақ - екі жағы қошқар мүйізді, лауазымды адамдар киетін қалпақ.

Қарқара - биік төбелі, милығына айнала құндыз тұтады.

Зере - өзі ұзын, іші қуыс, сәукеле-мен бірге киетін бас киім.

ІІ бөлім.

Тұрақты тіркестердің мағынасын ашу.

1. Қас пен көздің арасында - лезде, тез
   2. Қабағын қарс жауып - ашулы
   3. Бармағын тістеу - ренжу, өкіну
   4. Тасы өрге домалады - бағы жанып, абыройы көтерілген
   5. Жұмған аузын ашпау - үндемеу
   6. Су жүрек - қорқақ
   7. Қырғи қабақ болу - ренжісу
   8. Ат төбеліндей - кішкентай, азғантай
   9. Қой аузынан шөп алмас - момын, жуас
   10. Қуанышы қойнына сыймау - қуану
   11. Өгіз аяң - ақырын жүру
   12. Түймедейді түйедей ету - аз нәрсені көп қылып айту.
   13. Қабағынан қар жауған - ренжулі, ашулы
   14. Санын соғып қалу - өкіну, алдану
   15. Төбе шашы тік тұру - шошу
   16. Көзді ашып - жұмғанша - лезде
   17. Ит өлген жер - алыста.
   18. Мұзға отырғызып кетті - алдады
   19. Қара жүрек - сұм.
   20. Мұрнын шүйірді - менсінбеді.
   21. Құлақ салды - тыңдады.
   22. Қоян жүрек - қорқақ.
   23. Тайға таңба басқандай - анық.
   24. Ит терісін басына қаптады - жер - жебіріне жетті
   25. Аяғы аспаннан келу- сәтсіздікке ұрыну.
   26. Әуселесін көру - шамасын анықтау
   .27. Түлен түрту - аяқ астынан бір нәрсеге ұрыну.
   28. Қолды болу - жоғалу, ұрлану
   29. Жанын шүберекке түю - шошу
   30. Ауыз - мұрны қисаймай - ұялмай өтірік айту

ІІІ кезең. «Ойлы болсаң, озып көр»

Қазақ халқының салт- дәстүріне байланысты.

1. Бел құда, бесік құда, қарсы құда - осы дәстүр бойынша әңгімелеу.

2. Қыз ұзату, үйлену тойы - туралы түсінік.

3. Жар - жар, сыңсу, беташар, жарапазан, - туралы түсінік.

ІІ бөлім. Сурет бойынша түсінік.

Қорытынды: Марапаттау.