Учебно-методическое пособие по подготовке к ЕНТ. Тема: ҰБТ-ге дайындық

«Денисов орта мектебі» ММ

Денисовка с.

2009 жыл

Әр күнінде бейнеті зор қыс, жаз бар,

Мерекеңіз құтты болсын, ұстаздар!

Оқушысын сүйген мәңгі пәк жаны,

Шәкірті озса - еңбегінің жанғаны.

Мемлекет тілін көкке көтерер

Мұғалімдер - болашақтың бағбаны!

Білімі - жоғары

Қостанай Мемлекеттік

университетін («қазақ тілі мен қазақ әдебиетінің мұғалімі») бітірді

Өтілі - 18 жыл

Санаты - 1

Мазмұны:

Кіріспе.........................................................................................5Фонетика....................................................................................6

Морфология................................................................................8

Синтаксис................................................................................14

Сөздік........................................................................................23

Тест жинақтарында кездесетін лексика сұрақтары.........26

Тесттер....................................................................................32

Жұмыс нәтижесі.................................................................... 57

Пайдаланған әдебиет..............................................................58

«Ақырын жүріп анық бас,

Еңбегін кетпес далаға.

Ұстаздық еткен жалықпас,

Үйретуден балаға»

Абай

«Мектептің жаны - мұғалім.

Мұғалім қандай болса, мектебі һәм сондай болмақшы

Яғни мұғалім білімді болса, білген білімін басқаға

үйрете білетін болса, ол мектептен балалар көбірек білім біліп шықпақшы ....»

А.Байтұрсынұлы

Алғы сөз.

Қазіргі заманда мемлекеттік тілді білу - өмір талабы.

Бүгінгі таңда әдеби тіл мен қазақ тілінің грамматикалық құрылымын кешенді түрде терең меңгерту арқылы сауатты да мәдениетті, туған елін, тілін сүйетін рухани дүниесі бай жеткіншек тәрбиелеу көзделінуде. Сондықтан қазақ тілінен 11 сынып оқушыларын ҰБТ-ге дайындағанда мен көп мәселелерге назар аудардым. 2007-2008 жылы бірінші рет бүкіл Қазақстанда ҰБТ қазақ тілінен тапсырды, сол жылдан бастап менің алдымда көп сұрақтар кездесті: «Қалай дайындау?» , «Неден бастау?» . Осы мәселелерді шешу үшін көп ойға келдім. Біріншіден, оқушылардың білім деңгейін анықтау. Екіншіден, өткен грамматика тақырыптарды қайталау, фонетикадан бастап, лексикаға дейін. Сонда ең бірінші көмекшім - Қанат Ибрагимов, Баян Базарғалиева «Қазақ тілі» (ШЫҢ, АЛМАТЫ,2006) жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест құралы өте көп жәрдемдесті. Осы оқулықтың негізінде орыс мектебінде оқитын балаларға түсінікті болу үшін мен тірек схема, сызбалар жасап, орыс тіліне аударып, тест сұрақтарымен жұмыс істей отырып жиі кездесетін сұрақтарын жазып, жинап, тест тапсырмалары бойынша сөздік құрап оқушыларыма ұсынып отырдым.

Бүгін бүкіл жинақтаған материал негізімде осы кітапшаны мұғалімдерге, мектеп түлектеріне ұсынып отырмын.

Автордан

Фонетика

Грек сөзі «дыбыс»-звук

Дыбыстар (звуки)

Дауысты (гласные) -12: Дауыссыз (Согласные)-25

А, Ә, Е, И, І, О, Ө, Ү,У, Ұ,Ы,Э. Б,В,Г,Ғ,Д,Ж,З,Й,К,Қ,Л,М,

Н,Ң,П,Р,С,Т,Ф,Х,Ц,Ч,Ш,Щ,Һ (У)

Тән дыбыстар - 9 (10): Ә Ө Ү Ұ Қ Ң Һ І Ғ (Ы)

ь-жіңішкелік белгісі

ъ-жуан айыру белгісі

Дифтонги - сочетание двух звуков

ё=й+о ю=й+у я=й+а

У: 1)Гласная, если стоит после согласной , например: ту

2)Согласная, если стоит после гласной, например: тау

Екпін - ударение. В большинстве случаев ударение постоянное, почти всегда падает ударение на гласную в последнем слоге

Буын - слог

Виды слогов:

1.Ашық - открытый ( Гласный или Согласный+гласный) Например: А-на

2.Тұйық - полузакрытый (Гласный+Согласный) Например: ИТ

3.Бітеу-закрытый (Согласный+Гласный+Согласный) Например: НАН

Дауысты дыбыстардың түрлері (Виды гласных звуков):

Тілдің қатысына қарай (По участию языка)

1.Жуан-твердые: А,О, Ұ, Ы, У (5)

2.Жіңішке-мягкие: Ә,Ө, Ү,Е, І, И, У, Э (7)

Жақтың қатысына қарай (По степени раскрытия рта)

1.Ашық-открытые: А,Ә,О,Ө,Е,Э (6)

2.Қысаң-узкие: Ы,І,И, У, Ү,Ұ (6)

Еріннің қатысына қарай (По степени участия губ)

1.Еріндік - губные: О, Ө, У, Ү, Ұ (5)

2.Езулік - негубные: А, Ә, Е, И, І, Ы, Э (7)

Дауыссыз дыбыстардың түрлері (Виды согласных звуков):

1.Ұяң-звонкие- 8 : Б,В,Г,Ғ,Д,Ж,З,Һ

2.Қатаң-глухие-11: К,Қ,П,С,Т,Ф,Х,Ч,Ш,Щ,Ц

3.Үнді-сонорные-7: Р,Л,М,Н,Ң,Й,У

Үндестік заңы-Закон сингармонизма

В казахском языке гармонию слогов и гармонию звуков называют үндестік заңы

Үндестік заңы бывает 2 видов: буын үндестігі (слоговой сингармонизм), дыбыс үндестігі (звуковой сингармонизм)

Буын үндестігі-гармония слогов, т.е если последний слог слова имеет твердый гласный звук, то к нему присоединяются твердые слоги, а если последний слог имеет мягкий гласный звук, то к нему присоединяются мягкие слоги.

Например: бала+лар, терезе+лер

Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар- аффиксы, которые не подчиняются слоговому сингармонизму:

1.Окончания Көмектес септтік мен, бен пен (бала+мен)

2.Суффиксы нікі, дікі,тікі (Асан+дікі)

3.Суффиксы еке, тай, жан, сымақ, (әке+тай)

4.Суффиксы паз, қор, қой, ғой,кер, гер, кеш, хана,күнем,дар, ист,изм,бан, тал, уар,ов,ев (еңбек+қор)

Кірме сөздердегі буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар- случаи, когда в иностранных словах встречаются неподчинение слоговому сингармонизму:

1.Смешанные слоги, т.е слоги мягкие и твердые. Например:кітап, мұғалім

2.Слова, которые оканчиваются на -Х, к этим словам присоединяются только твердые аффиксы. Например: цех+тан, тарих+тың

3.Русские слова, которые оканчиваются на -рк, нк,кс, кт к ним присоединяются только мягкие аффиксы. Например:парк+тен, танк+ті, пункт+ке

4.Русские слова на -ль, к ним присоединяются только мягкие аффиксы. Например:роль+ді, руль+ді, корабль+ге

Дыбыс үндестігі- это влияние друг на друга соседних звуков между корнем и аффиксами (суффикс и окончание)

Дыбыс үндестігі бывает 3 видов:

1.Ілгерінді ықпал (прогрессивная ассимиляция)-это влияние последнего согласного звука корня на аффикс, начинающийся с согласной :

а)если корень слова оканчивается на гласный, сонорный и звонкий согласный звук, то аффиксы тоже должны начинаться на сонорный или звонкий . Например: аң+дар, мал+дар

б)если корень слова оканчивается на Б, В, Г,Д или глухой согласный звук, то аффиксы должны начинаться на глухой звук. Например: кітап+тар, көжек+тер

2.Кейінді ықпал ( регрессивная ассимиляция)- это влияние аффикса, начинающегося с гласной на последний звук корня .Например: күрек- күрегі, тарақ-тарағы, мектеп-мектебі

3.Тоғыспалы ықпал (прогрессивно-регрессивная ассимиляция)-это влияние с двух сторон согласных звуков Например: Қазан+қап- Қазаңғап, Досжан /Дошшан/

Морфология -

сөз құрамын зерттейді (изучает состав слова)

Сөздер: дара сөз-простые слова - 1.түбір сөз- слово , состоящее из корня;

2.туынды сөз - производное слово

күрделі сөз- сложные слова - 1.Кос сөз- присоединенные слова

2.Біріккен сөз- слитные слова

3.қысқарған сөз - сложносокращенные слова

4.Тіркескен сөз- сочетающиеся слова

Сөз таптары (части речи) : 1.Зат есім- имя существительное

2.Сын есім - имя прилагательное

3.Сан есім - имя числительное

4.Есімдік - местоимение

5.Етістік - глагол

6.Үстеу - наречие

7.Шылау - Служебные слова

8.Еліктеу сөздер - звукоподражательные слова

9.Одағай - междометия

Қосымшалар - аффиксы:

1. Жалғау - окончание: көптік (множеств. число), септік (падежное), жіктік (личное),

тәуелдік (притяжательные)

2.Жұрнақ - суффиксы: Сөз тудырушы - словообразующие

Сөз түрлендіруші - формообразующие

Зат есім (имя существительное)-

заттың, ұғымның,құбылыстың атын білдіретін сөз табы.

Сұрақтары: Кім? Не? Кімдер? Нелер?

Тұлғасына қарай: 1.Негізгі з.е.(непроизводные)

2.Туынды з.е(производные).

Құрамына қарай: 1.Дара з.е(простые)

2.Күрделі з.е(сложные).

Жалпылай немесе жекелей атауына қарай: 1.Жалпы есім (нарицательные)

2.Жалқы есім (собственные)

Мағынасына қарай: 1.Деректі з.е. (конкретные)

2.Дерексіз з. е. (абстрактные)

Сын есім(имя прилагательное)-

заттың түрін,түсін,сапасын,салмағын,көлемін білдіретін сөз табы

Сұрақтары: қандай? қай?

Құрамына қарай: 1.Дара(простые)

2.Күрделі (сложные)

Тұлғасына қарай: 1.Негізгі с.е.(непроизводные)

2.Туынды с.е.(производные)

Мағынасына қарай: 1.Сапалық (качественные)

2.Қатыстық (относительные)

Сын есімнің шырайлары:

1.Жай шырай (положительная степень)

2.Салыстырмалы шырай (сравнительная степень)

3.Күшейтпелі шырай (превосходная степень)

4.Асырмалы шырай (превосходящая степень)

Сан есім(имя числит) -

заттың санын,ретін білдіреді.

Сұрақтар: Қанша? Неше? Нешінші?Нешеу?

Сан есім мағынасына қарай 6 түрге бөлінеді:

есептік(количественные)

реттік (порядковые)

жинақтық (собирательные)

болжалдық (предположительные)

топтау (разделительные)

бөлшектік (дробные).

Құрамына қарай: дара (простые)

күрделі (сложные)

Есімдік(местоимение) -

зат есім және сан есімнің орнына жүретін сөз табы

Мағынасына қарай 7 түрі бар:

Жіктеу(личные) - мен,сен,Сіз,ол,біз,сендер,Сіздер,олар.

Сілтеу(указательные) - сол,мынау,аналар,міне

Сұрау(вопросительные) - кім,не,неше,қайда,неге.

Өздік(возвратные)-өз,өзім,өзіміздің,өз-өзіне

Жалпылау(обобщающие) - барлық,бәрі,күллі,барша,тегіс.

Белгісіздік(неопределенные) - кейбіреу,қайсыбір,әлдеқайда,әлдеқандай.

Болымсыздық(отрицательные) - ешкім,ешқайда,ешбір,ешқашан,

ештеңе,дәнеме.

Етістік-глагол

Заттың іс-әрекетін,қимылын білдіреді.

Сұрақтары: не істеді? не қылды? қайтті?

Тұлғасына қарай: негізгі -непроизв.(кел,кет)

туынды-производн.(ой-ла,есеп-те)

Құрамына қарай: дара(простые):баста,кес.

күрделі (составные):алып кел,жазып отыр.

Іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай: болымды(положит.)-бар,кел.

болымсыз(отрицат.)-бар-ма,кел-ме.

Мағынасына қарай: Салт(непереходные) сочетается со словами во всех

падежах,кроме Табыс септік(Винительного падежа)

Мысалы: үйге кел

Сабақты (переходные) сочетается со словами только в

Табыс септік(В.п. Мысалы: хатты оқы

Етістіктің райлары(наклонения глагола)

Ашық рай(изъявит.

наклон)

Бұйрық рай

(повелит.накл)

Шартты рай

(условное накл)

Қалау рай

(желательное накл.)

Үш шақтың жасалу жолдары арқылы

Етістіктің бұйрықты түрде

жіктелуі арқылы

Етістік+(-са,-се)+жіктік

жалғауы

Етістік+(-ғы,-гі,-қы,кі)+тәуелдік

жалғауы / кел етістігі

Мен келдім

Мен бар-айын

(-ейін,-йын,-йін).

Ол бар-сын (сін)

бол-са,ойна-са-ң

Біздің сабақ оқы-ғы-мыз келді.

Иногда эти аффиксы образуют

желат. накл.:

1.-ғай,гей-қай,кей.

2.-са,се игі еді

оқы-ғай-сың

Етістіктің шақтары (Времена глагола)

Осы шақ (настоящ.время)

Келер шақ (будущ. время)

Өткен шақ (прошедш.вр)

Нақ осы шақ

Ауыспалы осы шақ

Болжалды

келер шақ

Мақсатты

келер шақ

Ауыспалы келер шақ

Жедел өткен шақ

Бұрынғы өткен шақ

Ауыспалы

өткен шақ

Жалаң н.о.ш. жатыр,отыр,

жүр,тұр салт

етістіктерінің

жіктелуі арқылы

Күрделі

н.о.ш.

(-а,-е,-й,-ып,-іп,-п)

(жатыр,отыр

,жүр,тұр)

+жіктік жалғау

Етістік+(-а,-е,-й)+жіктік

жалғауы

Етістік+

(-ар,-ер,-р)+жікт.

жалғауы

Етістік+

(-мақ,-мек,-пақ,-пек,-бақ,

-бек)+(-шы,-ші)+

жіктік

жалғауы

Етістік+

(-а,-е,-й)+

жіктік

жалғауы

Етістік+

(-ды,-ді,

-ты,-ті)+

жіктік

жалғауы

Етістік+

(-ған,

-ген,-қан,кен,

-ып,-іп,-п)+жіктік

жалғауы

Етістік+

(-атын,-етін,-йтын,-йтін)+жіктік

жалғауы

Жатырмын,

отырсың,

тұрсыз

бар-а жатырмын

Күнде сабаққа

бар-а-мын

Ертең сабаққа

бар-ар-мын

Ертең сабаққа

бар-мақ-

шымын

Ертең сабаққа

бар-а-мын

Кеше

сабаққа

бар-ды-м

Кеше сабаққа

бар-ған-мын(ба-ып-пын)

Күнде сабаққа

бар-атын-мын

Етіс-залог

Өздік етіс-возвратный залог

Өзгелік етіс - принудительный залог

Ырықсыз етіс - страдательный залог

Ортақ етіс - взаимный залог

-ын, -ін, -н

-дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір;

-ғыз, -гіз, -қыз, -кіз;

-т; -сет;

-ыл, іл, -л;

-ын, -ін, -н

-ыс, -іс, -с

жу+ын,ки+ін, тара+н

жаз+дыр, айт+қыз,

бар+ғыз, жаса+т,көр+сет

аудар+ыл+ды,

ал+ын+ды

жаз+ыс+ты

бөл+іс+ті

оқы+с+ты

Ереже (Есімше)

Бірде есім сөздердің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі

Қызметі

Есімше есімдерше түрленіп (септеліп, тәуелденіп, көптеліп) есім қызметін атқарады.

Есімше жіктеліп етістік қызметін атқарады

Жұрнақтары

-ған,-ген,-қан,кен:алған; -ар, -ер,-р:барар;болымсыз етістік+с (жұрнағы): оқымас;-атын,-етін,-йтын,йтін:

жазатын; -мақ,мек, пақ,пек,бақ,бек:бармақ

Көсемше (Деепричастие)-

бірде үстеудің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі

Іс-әрекеттің жай-күйін білдіріп, үстеудің қызметін атқарады

Жіктеліп немесе көмекші етістікпен тіркесіп,қимылды білдіріп,етістік қызметін атқарады

-а,-е,-й :барады; -ып,-іп,-п: шығып; -ғалы,-гелі,-қалы,-келі: алғалы;

Тұйық етістік - неопределенная форма глагола

Шақпен, жақпен байланысы болмай, қимылдың тауын ғана

білдіретін етістіктің түрі

Тұйық етістік -у жұрнағы арқылы жасалады: Негізгі етістік+у қара+у

Туынды етістік+у ойна+у

Болымсыз етістік +у алма+у

Етіс+у оқыт+у

Үстеу - наречие-

қимылдың түрлі белгісін, мезгілін,мекенін, себебін,

мақсатын білдіретін сөз табы.

Сұрақтары: Қайда? Қашан?Неге? Қалай?

Құрамына қарай: дара-кеше,

күрделі-бүгін.

Тұлғасына қарай: Негізгі-ең,

туынды-бірге.

Мағынасына қарай:

мекен-места (осында)

мезгіл-времени (түнде)

себеп-салдар (причины и следствия)

қимыл-сын (образа действия)

мөлшер (величины)

күшейткіш(усилительные)

мақсат(цели)

Шылау сөздер - служебные слова

1.Септеулік шылау - послелоги

Атау септік - Именительный падеж

Барыс септік - направительно-

дательный падеж

Шығыс септік - исходный падеж

Көмектес септік -

Вспомогательный падеж

Туралы , сияқты, үшін, сайын .....

Дейін, қарай,тарта,

жуық......

Кейін, соң, әрі, гөрі,

бері

бірге, қабат, қатар

Біз сабақ туралы сөйлестік. Отан үшін күрестік. Жұма сайын үйге қайтамыз.

2.Демеулік шылау - частицы

Сұраулық-

вопросительные

Күшейткіш-

усилительные

Белгісіздік-

неопределенные

Болымсыздық-

отрицательные

Шектік-

ограничительные

Нақтылау-

уточняющие

ма, ме,ба,бе,па,пе

-ақ, -ау,-ай,да,де,та,те

-ау,-мыс,-міс,

кейде

түгіл, тұрсын,тұрмақ

ғана, тек, кейде, -ақ

-ды, ді,-ты,-ті, ғой

Қазір жаңбыр жауып кетсе ше? Осы сен-ақ бізді шаршатып бітірдің

3.Жалғаулық шылау - союзы

Ыңғайластық-

соединительные

Қарсылықты-

противительные

Себеп-салдар-

причинно-следственные

Талғаулықты-

разделительные

Кезектес-

чередующиеся

Шартты-

условные

және,әрі, да, де,

ма,ме, мен, бен,

пен .......

бірақ, дегенмен, алайда, сонда,

өйткені, себебі, сондықтан, сол үшін.....

не, немесе, я, я (не), болмаса,

яки

кейде, бірде,

біресе

егер, егер де

Қыста және көктемде күн суық болады. Егер ол келмесе, жоспар өзгереді.

Еліктеу сөз

Звукоподражательные слова

Одағай - Междометие

Ерекшелігі

Одағайларда дербес лексикалық мағына болмайды

Одағай сөйлемде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді

Одағай сөйлем мүшесі бола алмайды

пәлі, әттең, ойпырмай т.б.

Қап, соны күшік кезінде атып тастау керек еді.

Әттең, қазір жанымда әкем болғанда ғой

Мағынасына қарай:

Көңіл-күй одағайы.

(Адамның түрлі көңіл-

күйін білді-реді)

Жекіру, бұйыру одағайы

(Жекіру, тыйым салу мәнін білдіреді)

Шақыру одағайы

(Мал, ит-

құсты шақыру не кууға байланысты айтылады)

алақай(куану),

әттең(өкіну),

шіркін

(таңдану) т.б.

тәйт, жә, тек, т.б.

шөре-шөре,

құрау-құрау,

моһ-моһ т.б

Синтаксис

Сөз тіркес

Сөйлем

Есімді сөз тіркес

Етітікті сөз тіркес

Жай

Құрмалас

Х

жаңа киім

Х

жел соқты

Сөз тіркес

бағыныңқы сөз

(зависимое слово)

басыңқы сөз

(главное слово)

қалай?

Х

Әдемі киіну

қанша?

Х

Үш бала

Сөз тіркесі бола алмайды

(Не могут быть словосочетаниями)

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

күрделі сөздер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

тұрақты тіркестер

Сөздердің байланысу түрлері - Виды связи слов

Қиысу

Согласование

Матасу

Взаимоподчинение

Меңгеру

Управление

Қабысу

Примыкание

Жанасу

Примыкание

Сөздердің жіктік жалғауы арқылы байланысуы.

Немесе

бастауыш пен баяндауыштың байланысуы

1.Ілік септігіндегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің байланысуы.

2.Кейде ілік септігі түсіріліп беріледі

Сөздердің ілік септігінен басқа септіктердің жалғаулары арқылы байланысуы

Сөздердің ешбір жалғаусыз тек орын тәртібі арқылы қатар тұрып байланысуы.

Олардың арасына басқа сөз енгізуге келмейді.

Сөздердің ешбір жалғаусыз бірде іргелес,бірде алшақ тұрып байланысуы.

Негізінен үстеумен етістік жанаса байланысады.

Мысалы:Мен жазушымын.

Мысалы:Баланың үйі.Ауыл тұрғындары.

Суды төкті

Қара қалам.

Төрт батыр

Кеше болды.Сол арқылы білдім.

Сөйлем

тиянақты ойды білдіреді

айтылу мақсатына қарай:

Хабарлы сөйлем - повествовательное предложение ( . )

Хабарлау, баяндау, суреттеу мақсатында айтылатын сөйлем

Сұраулы сөйлем -

вопросительное

предложение ( ? )

Бір нәрсе жайында сұрап білу мақсатында айтылатын сөйлем

Бұйрықты сөйлем-

побудительное предложение ( ! )

Бұйыру, тілек-өтініш ету мақсатында айтылатын сөйлем

Лепті сөйлем -

Восклицательное предложение ( ! )

Сөйлеушінің көңіл-күйін (куану, ренжу, өкіну т.б.) білдіру мақсатында айтылатын сөйлем

Сөйлемнің құрамына қарай түрлері:

Жақты сөйлем

(Личное предл.)

Мен ауылға бардым.

Жақсыз сөйлем

(Безличное пр)

Менің оқығым келеді.

Жайылма сөйлем

(Распространенное предл)

Ол ерте келді.

Жалаң сөйлем

(Нераспростр-аненное предл)

Ол келді.

Толымды сөйлем

(Полное предлож)

Қыста бұл жердің ауа райы өте суық болады.

Толымсыз сөйлем

(Неполное предл)

-Балам, қайдан келдің?

-Астанадан

Атаулы сөйлем

(Назывное предл)

Жаз. Қайнаған күн.

Сөйлем мүшелері -члены предложения

Тұрлаулы мүшелері Тұрлаусыз мүшелері -

(Главные члены предлож.) второстеп.члены предлож.

Бастауыш Баяндауыш Анықтауыш Толықтауыш Пысықтауыш

(Подлежащ.) (Сказуемое) (Определение) (Дополнение) (Обстоятельство)

Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері:

(Главные члены предложения)

Бастауыш-подлежащее Баяндауыш - сказуемое

Дара - простое Күрделі - сложное Дара - простое Күрделі - составное

Дара- это простое подлежащее или сказуемое, состоящее из одного слова.

Күрделі - это сложное или составное подежащее (сказуемое), состоящее из двух и более слов.

Предложение, состоящее из бастауыш (подлежащее) и баяндауыш (сказуемое) называется жалаң (нераспространенное) предложение

Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері:

(Второстепенные члены предложения)

Толықтауыш - дополнение

Кімге?-кому? неге?-чему? кімді?-кого? нені?-что? кімде?- у кого? неде?-у чего? кімнен?-от кого? неден?-от чего?кіммен?-с кем? немен?-с чем?

(Отвечает на все падежные вопросы, кроме А.с., І.с.)

Анықтауыш - определение

қандай?-какой? қай?-который? кімнің?-кого?

ненің?-чего? чья?чье?

қанша?неше?-сколько?

нешінші?-сколько? который?

Пысықтауыш - обстоятельство

қайда?-где? қайдан?-откуда?қалай?-как? қашан?-когда? неліктен?-почему?

не үшін?- для чего? неге?-зачем? почему? не мақсатпен? - с какой целью?

Дара - простое

Күрделі - сложное

Дара - простое

Күрделі - сложное

Дара - простое

Күрделі - сложное

Тура - прямое дополнение

(Табыс септік - Винит. падеж)

Жанама - косвенное дополнение

(Во всех падежах, кроме В.п. и И.п.)

Виды обстоятельств:

Мекен-места ,

мезгіл - времени,

себеп-салдар - причины и следствия,

сын-қимыл-образа действия,

мақсат-цели

Бірыңғай

бастауыш

Бірыңғай

баяндауыш

Бірыңғай

анықтауыш

Бірыңғай толықтауыш

Бірыңғай

пысықтауыш

Бүріскен

мал мен

жүдеген

жан

Абайға

үлкен ой

салды.

Бір батальон

артта,

алыста.

Жүрісіміз -

кейде

бүлкіл, кейде

бөкен

жүріс.

Түн не

қойынды не

өзінді жұтып

қоятын

сияқты.

Мәкіш

Абайға

кінәлай да,

сынай да

қарады.

Бірыңғай мүшелердің жалғаулық шылаулар арқылы байланысуы.

ыңғайластық

қарсылықты

талғаулы

кезектестік

да, де, та, те,

және, әрі, мен,

бен, пен

бірақ, алайда,

әйткенмен

я, не, немесе,

әлде

бірде, біресе,

кейде

Асан мен Үсен жұртта қалып қояды. Кеше де, бүгін де мазам болмады.

Тек жері биік болғандықтан жеміс өседі, бірақ піспейді.

Мұнда шөп немесе сабан әкеліңдер, - деді Дубровский.

Ақан біресе ұшаққа, біресе

сағатына

қарайды

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

(Однородные члены предложения)

Жалпылауыш сөздер

(обобщающие слова)

сілтеу есімдігі

жалпылау есімдігі

жинақтық сан есім

зат есім

мыналар, осылар,

бұлар, солар, олар

бәрі, баршасы,

барлығы

екеуі, үшеуі

зат есімдер

Қазақстанның ең ірі көлдері мыналар: Балқаш, Алакөл,

Сасықкөл

Шымкент, Алматы, Қарағанды - бәрі үлкен қала

Аса, Мағаш, Жандос - үшеуі оңаша әңгімелесіп отыр екен.

Мына өзендер: Іле,

Қаратал, Ақсу, Лепсі -

Балқаш көліне құяды.

Жалпылауыш сөз бірыңғай мүшеден бұрын тұрса, одан кейін қос нүкте қойылады.

Жалпылауыш сөз бірыңғай мүшеден кейін келсе, оның алдынан сызықша қойылады.

Бірыңғай мүшенің алдында жалпылауыш сөз тұрып, соңында сөйлемнің басқа мүшелері келсе, бірыңғай мүшеден бұрын қос нүкте, олардан кейін сызықша қойылады.

Жалпылауыш сөздердің жасалу жолдары

(Пути образования обобщающих слов)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

1

Оңашаланған айқындауыш

(өзінен бұрын тұрған сөзді айқындап, дәлелдеп, түсіндіріп тұратын бір немесе бірнеше сөз)

Омардың үлкен ұлының, Асанның, елге жасаған жақсылығы өте көп. Біздің лицейдің оқушылары, әсіресе, 10-сыныптар, әрдайым бірінші орын алады.

2

Қосарлы айқындауыш

(Айқындайтын мүшесіне қосалқы атау болады)

Ақан серінің әндерін жаттадық.

Асан мұғалімнің баласы әскерден келді.

Әнші Күляш, Біржан сал, Алпамыс батыр

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Айқындауыш мүше

(Уточняющие члены предложения)

Оқшау сөздер

( обособленные слова)

түрі

Қаратпа сөздер - обращение

Қыстырма сөздер - вводные слова

Одағай сөздер - междометия

мысалы және тыныс белгісі

1.Жігіттер, ертең сынақ болады.

2.Ұялма, балам, жоғары шық....

3.Ендігі кезек сенде, қарағым.

1.Меніңше, сенің айтқаның дұрыс.

2.Бұларды, әрине, осы жерде жасауға болмайды.

3.Өзі осында келген шығар, сірә?

1.Қап, оны кеше сұрау керек еді. Пай-Пай!

Арғымақ деп осыны айт!

2.Қазақтың даласы, шіркін, кең байтақ қой!

3.Енді аз ғана сабыр етсең қайтер еді, ә?

Қыстырма сөздер мағынасына қарай:

(вводные слова по значению)

түрі

Қуанышты, ренішті, аяушылықты білдіреді.

Сенушілікті,

мақұлдауды,

мойындауды

білдіреді.

Ойдың кімнен, қайдан

екенін көрсетеді.

Шамамен ғана я сенер-сенбестікпен айтылғанын білдіреді.

Бір ойдың алдыңғы жақта айтылған оймен байланысын қорыту ретінде айтылады.

Ой тәртібін білдіреді.

мысалы

бағызымызға қарай, амал қанша, абырой бергенде т.б.

сөз жоқ, бәсе, рас, әрине, шынында, дұрысында т.б.

меніңше, сіздіңше, оның пікірінше т.б.

сірә, мүмкін, тегі, кім біледі, байқаймын, бәлкім т.б.

олай болса, демек, сөйтіп, сонымен, қысқасы, айтпақшы т.б.

біріншіден, екіншіден, бір жағынан, әуелі, ақырында т.б.

мысалы

Бағымызға қарай, қария да үйінде болып шықты

Сізде, рас, жұмысым бар еді.

Асанның айтуынша, ол өзін өте әдепті ұстапты.

Сірә, дәл осы бұлақ бұл аймақтың нәрі болса керек.

Бүгін, сонымен, он жеті арба тары кетті пунктке.

Ақырында, Бесбайдың ойлаған сақтығы дұрыс болып шықты.

1.Қыстырма сөз сөйлемнің басында келсе, одан кейін үтір қойылады. (Бәлкім, оның жолы болмаса керек.)

2. Қ. сөз сөйлемнің соңында келсе, одан бұрын үтір қойылады. (Өзі осында келіп пе, сірә?)

3. Қ.сөз сөйлемнің ортасында келсе, оның екі жағына үтір қойылады. (Ақанның үйі, әсіресе, Самат жақсы көреді.)

4. Қыстырма-түсінік сөз, түсінік сөйлемдер екі жағынан жақшамен қоршалады. (Қарсы алатын апам (Ботагөзді ол «апа» дейтін) жоқ)

Төл сөз. Автор сөзі. Төлеу сөз.

(Прямая речь. Слова автора. Косвенная речь.)

Төл сөздің орын тәртібі және тыныс белгілері.

Төл сөз автор сөзінен бұрын келеді

Төл сөз автор сөзінен кейін

келеді

Төл сөз автор сөзінің ортасында келеді

Төл сөзді автор сөзі ортадан жарып келеді

«Төл сөз», - автор сөзі

Автор сөзі: «Төл сөз»

Автор сөзі: «Төл сөз», - автор сөзі

«Төл сөз, - автор сөзі, - төл сөз»

«Балалармен ақылдасып көрейік», - деді Ақылбай

Балтабай былай деді: «Балалармен ақылдасып көрейік»

Балтабай: «Балалармен ақылдасып көрейік», -деді

« Балалармен, - деді Балтабай, - ақылдасып көрейік»

- Төл сөз, - автор сөзі

Автор сөзі: - Төл сөз

Автор сөзі: - Төл сөз, - автор сөзі

- Төл сөз, - автор сөзі, - төл сөз.

- Ол сенің інің бе? - деп сұрады Сағи

Сағи былай деп сұрады:

- Ол сенің інің бе?

Сағи:

- Ол сенің інің бе? - деп сұрады

- Ол, - деді Сағи, - сенің інің бе?

Құрмалас сөйлем -

сложные предложения:

1.Салалас құрмалас сөйлемдер - сложносочиненные предложения

2.Сабақтас құрмалас сөйлемдер - сложноподчиненные предложения

3.Аралас құрмалас сөйлемдер - смешанные сложные предложения

Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері:

1.Ыңғайластық(соединительные) - және,әрі,да,де,та,те.

2.Қарсылықты(противительные) - бірақ,дегенмен,сонда да,

сөйтсе де,сөйткенмен,әйтсе де,әйткенмен, алайда.

3.Себеп-салдар (причинно-следственные) - өйткені,сондықтан,себебі,сол

үшін,неге десеңіз,сол себепті.

4.Кезектес (чередующиеся) - бірде,біресе,кейде.

5.Талғаулы (разделительные)-не,немесе,я,яки,не (я) болмаса,әлде, әйтпесе

6.Түсіндірмелі (пояснительные) - союзов нет

Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері:

1.Шартты бағыныңқы - са,се +жіктік жалғауы; май,мей,пай,пей,бай,бей ;-майынша,мейінше, пайынша, пейінше,байынша,бейінше;-ғанда,генде,қанда,кенде;

2.Қарсылықты бағыныңқы- са да,се де;-ғанмен,генмен,қанмен,кенмен; (а,е,й)+тұра;(-ғанына,-геніне,қанына,кеніне)+қарамай,қарамастан;

(-ғаны,гені,қаны,кені)+болмаса; -ғанша,генше,қанша,кенше

3.Себеп бағыныңқы- ғандықтан,-гендіктен,қандықтан,кендіктен; (ғаны,гені,қаны,кені)+үшін; (ма,ме,па,пе,ба,бе)+й; -ып,іп,п; үш шақтағы етістік+деп; (-ған,ген,қан,кен)+соң.

4.Қимыл-сын бағыныңқы - -а,е,й,ып,іп,п;( ма,ме,па,пе,ба,бе)+с+(тан,тен); (ған,ген,қан,кен)+күйі,қалпы,бойы; (ған,ген,қан,кен)+(дай,дей)+болып;

5.Мезгіл бағыныңқы-

Мен айт+ 1)ғанда,генде,қанда,кенде

2)ғанға,генге,қанға,кеге+дейін,шейін

3)ғаннан,геннен,қаннан,кеннен + кейін,соң

4)ған,ген,қан,кен +сайын ол жазды

5)-ған,ген,қан,кен+кезде,сәтте,уақытта

6)-ған,ген,қан,кен+ша,ше

7)ма,ме,па,пе,ба,бе+с+бұрын

8)ысымен,ісімен,сымен,сімен

9)арда,ерде,рда

10)ғалы,гелі,қалы,келі

11)ғаннан,геннен,қаннан,кеннен+бері

12)са,се+жіктік жалғауы /Ол келсе,сабақ аяқталыпты

6.Мақсат бағыныңқы- (мақ,мек,пақ,пек,бақ,бек)+шы,ші+болып; у+үшін; (шартты,қалау,бұйрық райлар)+деп; қалау рай (-қы,кі)+тәуелдік жалғау+келіп

СӨЗДІК

А

Айқындауыш мүше-поясняющие члены предложения

Анықтаңыз-определите

Ауыспалы мағынада- в переносном значении

Ауыспалы-переходное

Алғашқы-первый

Анықтауыш- оределение

Аралас-смешанные

Атаңыз-назовите

Атаулы-назывные предлож-ия

Ашық рай-изъявительное наклонение

Б

Бастауыш-подлежащее

Баяндауыш- сказуемое

Белгілеңіз-выделите

Берілген-данные

Болжалды-предположительное

Бөлінетін- которые делятся

Бөлінбейтін-которые не делятся

Бірыңғай-однородные,одинаковые

Бірыңғай мүшелер-однородные члены

Буын-слог

Бұйрықты-побудительное

Бұйрық рай-повелительное наклонение

Бұрынғы-давно

Д

Демеулік-частица

Деректі-конкретные

Дерексіз- абстрактные

Дұрыс құрылған-правильно построенные

Дыбыс-звук

Дауысты-гласный

Дауыссыз-согласный

Дара-простое

Дұрыс-правильно

Дауыс ырғағы-интонация

Е

Емле правописание

Еліктеу сөздер-звукоподражательные слова

Есімдік-местоимение

Етіс-залог

Етістік-глагол

Етістіктің шақтары-времена глагола

Есімше-причастие

Ж

Жанасу-примыкание

Жалпылауыш сөздер- обобщающие слова

Жұп,жұбын-пара(у)

Жақын-близкие

Жақты-личные

Жақсыз-безличное

Жұрнақ-суффикс

Жалғау-окончание

Жалғаулық-союз

Жалаң-нераспространенные предложения

Жайылма-распространенные предложения

З

Зат есім-имя существительное

К

Келер шақ-будущее время

Көрсет(іңіз)-укажи(те)

Көсемше-деепричастие

Күрделі-сложное,составное

Қ

Қабысу-согласование

Қай жерде-где (в каком месте)

Қалау рай-желательное наклонение

Қаратпа сөз-обращение

Қарсы мәндес- с противительным значением

Қатаң-глухие

Қатар-ряд

Қиысу-соединение подлежащего и сказуемого с помощью личных окончаний

Қос нүкте-двоеточие

Қосарлануы-парные

Құрмалас сөйлем-сложное предложение

Қыстырма сөз(дер)-вводное (ые) слово(а)

Л

Лайық-подходящий,подходит

Лепті-восклицательное

Леп белгісі- восклицательный знак

М

Мақал-пословица

Мағынасы-значение

Матасу-соединение слова в Ілік септік со словом в Тәуелдік жалғау

Меңгеру-соединение слов при помощи падежных окончаний,кроме Атау септік и Ілік септік

Н

Негізгі-непроизводные

Нүкте-точка

О

Одағай-междометие

Осы шақ-настоящее время

Ө

Өткен шақ - прошедшее время

П

Пысықтауыш- обстоятельство

Р

Рай наклонение

Рет-раз

С

Салалас құрмалас сөйлем-сложносочиненное предложение

Сан есім-имя числительное

Сабақтас құрмалас сөйлем-сложноподчиненное предложение

Септеулік-послелог

Септік-падеж

Сызықша-тире

Сөз-слово

Сөз таптары-часть речи

Сөз тіркес-словосочетание

Сөйлем-предложение

Сын есім- имя прилагательное

Сұрау белгісі-вопросительный знак

Сұраулы-вопросительное

Сұрақ-вопрос

Т

Табыңыз-найдите

Тап-найди

Тасымал-перенос

Тасымалданбайтын-не переносятся

Толықтауыш-дополнение

Толымды-полное (ые) предложение(я)

Толымсыз- неполное (ые) предложение(я)

Төл сөз-прямая речь

Төлеу сөз-косвенная речь

Тура мағынада- в прямом значении

Туынды-производные

Түбір-корень

Түбірлес-однокоренные

Түрлері-виды

Тұрақты тіркестер-устойчивые сочетания

Тұрлаулы мүшелер-главные члены предложения

Тұрлаусыз мүшелер-второстепенные члены предложения

Тұйық етістік-неопределенная форма глагола

Толықтыратын-дополняющие

Тиісті-подходящие

Тек қана-только

Тыныс белгілері-знаки препинания

Тырнақша-кавычки

Ұ

Ұяң-звонкие

Ү

Үнді-сонорные

Үстеу-наречие

Үтір-запятая

Ш

Шылау сөздер-Служебные слова

Шартты рай-условное наклонение

Тесттерде кездесетін лексика сұрақтары:

1.Елтаңбаның төменгі жағында қандай жазу бар екенін көрсетіңіз («Қазақстан» жазуы)

2.Сынып кезекшісінің атқаратын қызметін анықтаңыз (тақта сүртеді)

3. «Қазақстан- Швейцариясы» атанған жерді белгілеңіз (Көкшетау «Бурабай»)

4.Алғашқы «Алтын адам» ескерткіші қай жерде табылған? (Алматы қаласының маңайында)

5.Тиісті сөзбен толтырыңыз:

«Бір жылда ...... мезгіл бар» (төрт)

6. «Музыканың ұлы кітабы» жазған ғалымды табыңыз (Әбу Насыр Әл-Фараби)

7.»Қазақ»газетінің бас редакторын анықтаңыз (Ахмет Байтұрсынов)

8.Отырар қаласы алғашқы кезде қалай аталды? (Фараб)

9.Ғарышқа ұшқан тұңғыш қазақ азаматын белгілеңіз (Т.Әубәкіров)

10.Тілдер мерекесі қай айда өтетінін анықтаңыз (қыркүйек)

11.Шәкен Айманов кім екенін көрсетіңіз (режиссер)

12.Б.Момышұлы кім екенін көрсетіңіз (жауынгер - жазушы)

13.Елтаңбаның жоғарғы жағында не бейнеленгенін көрсетіңіз (жұлдыз)

14.Қазақ тілінің мемлекеттік мәртебе алған уақытын көрсетіңіз (1989 жылы)

15. «Қазақфильм» киностудиясынан шыққан тұңғыш фильмді анықтаңыз («Аманкелді»)

16. «Тіл құрал» оқулығының авторын белгілеңіз (А.Байтұрсынов)

17.Сөйлемді аяқтаңыз: 22 қыркүйек - Қазақстан халықтарының ......(тілдер күні)

18.Атақты «Менің Қазақстаным» әнін жазған композиторды көрсетіңіз (Ш. Қалдаяқов)

19.Атақты «Отырар сазы» оркестрінің бас дирижерін белгілеңіз (Нұрғиса Тілендиев)

20.Қазақстанда неше облыс бар екенін көрсетіңіз (14)

21.Елбасының «Қазақстан - 2030» жолдауы жарияланған жыл (1997)

22.Шабғар деп Қазақстанда қай қаланы атаған? (Түркістан)

23. «Отырар сазы» оркестрін ұйымдастырған композиторды анықтаңыз (Н.Тілендиев)

24.Кіші планетаға аты берілген қазақтың ғалымды белгілеңіз (Қаныш Сәтпаев)

25. Қазақстан Республикасының Конституция күнін атаңыз (30- тамыз)

26.Қазақ театрының алғаш шымылдығын ашқан пьесаны анықтаңыз («Еңлік-Кебек»)

27. «Жеті Жарғы» заңдар жинағын жазуға қатысқандарды белгілеңіз (Төле би, Қазыбек би)

28.Бір жыл неше күннен тұратынын анықтаңыз (365)

29.Мектепті бітіргенде оқушы қандай білім алатынын анықтаңыз (орта білім)

30.Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасында не бейнеленгенін табыңыз (пырақтар)

31.19 ғасырдың басында «Ақмешіт бекінісі» атанған қаланы анықтаңыз (Қызылорда)

32.Қазақтың алғашқы академигін көрсетіңіз (Қ.Сәтпаев)

33.Қазақстанның көне қаласын белгілеңіз (Отырар)

34.Қазақ хандығында ең жоғарғы билеушіні белгілеңіз (хан)

35.Күзден кейін келетін жыл мезгілін көрсетіңіз (Қыс)

36.Көктем мерекелерін көрсетіңіз (Наурыз мерекесі, Ынтымақ күні, Жеңіс күні)

37.Қазақстан батыс солтүстік батыс және солтүстігінде қандай елмен шектеседі? (Ресей)

38.Әбунасыр Әл-Фарабидің туған қаласын көрсетіңіз (Отырар)

39.Отбасы мүшелерінің атауын табыңыз (Әке, шеше, ата, ана)

40.Мемлекеттік елтаңбаның авторларын анықтаңыз (Шотаман Уәлиханов, Жандарбек Мәлібеков)

41.Көктемдегі табиғат өзгерістерін табыңыз (Қар ериді, күн жылынады)

42.Әкеннің шешесі саған кім болатынын анықтаңыз (Әже)

43.Қазақстан Республикасының рәміздері қабылданған жылды белгілеңіз (1992 жыл)

44.Қазақтың ұлттық саз өнері аспабын белгілеңіз (Домбыра)

45.Қазақ халқының ұлттық ойынын белгілеңіз (Тоғызқұмалақ)

46. «Екінші Аристотель» деп атанған ғалымды анықтаңыз (Әл-Фараби)

47.Республика астанасы Астана қаласына қашан көшірілгенін белгілеңіз (1997)

48.Бұқаралық ақпарат құралдарын көрсетіңіз (газет-журналдар)

49.Қыс мезгілінің айын көрсетіңіз (ақпан)

50.Қазақстанның ұлттық валютасы қай жылы айналымға енгізілгенін табыңыз (1993 жыл)

51.«Невада-Семей» қозғалысының президентін табыңыз ( Олжас Сүлейменов)

52.Қазақ бейнелеу өнерінің негізін салған суретшіні көрсетіңіз (Ә.Қастеев)

53.Қазақстанның көне қалаларын көрсетіңіз (Отырар, Түркістан)

54.Сахнада Еңлік, Қыз Жібек бейнелерін ойнаған бұлбұл әншіні анықтаңыз (Күләш Байсейітова)

55.Қаз дауысты Қазыбек қай жүздің биі екенін көрсетіңіз (Орта жүздің)

56.Наурыз мейрамын көрсетіңіз (22 наурыз)

57.Ш.Айманов еңбек еткен саланы көрсетіңіз (кино өнері)

58.Әбу Насырдың туған жері (Отырар)

59.Қазақстан Республикасы қай елмен шектесетін көрсетіңіз (Ресей)

60.Бауыржан Момышұлы кім екенін анықтаңыз (жазушы, батыр)

61.Ата Заңымыз қай жылы қабылданды? (1995 ж.)

62.«Екінші Мекке» деп атанған қаланы анықтаңыз (Түркістан)

63.1925 жылы Парижде ән шырқаған әншіні көрсетіңіз (Әміре Қашаубаев)

64.Әбілхан Қастеев кім екенін анықтаңыз (суретші)

65.Қазақ халқының ежелгі баспанасын табыңыз (киіз үй)

66.Қазақстан елінің ақшасы (теңге)

67.Батыс Қазақстанда өндірлетін кенді анықтаңыз (мұнай - нефть)

68.Қазақ театрының алғаш шымылдығын ашқан пьесаны анықтаңыз (Еңлік-Кебек)

69.Абылайханның кеңесшілері болған билерді табыңыз (Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би)

70.Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасында не бейнеленгенін табыңыз (пырақтар)

71.Елтаңбаның түсі қандай екенін анықтаңыз (алтын, көгілдір)

72.Елтаңбаның бес бұрышты жұлдызы ненің белгісі? (бес құрлық)

73.Қазақтың тұңғыш кинорежиссерін белгілеңіз (Ш.Айманов)

74.Құрманғазының шәкіртін атаңыз (Дина)

75.Шоқан Уәлихановтың шын атын көрсетіңіз (Мұхамедханафия)

76.Қазақтың алғашқы академигін көрсетіңіз (Қ.Сатпаев)

77.Мектепте қосымша кітап оқитын орынды анықтаңыз (кітапхана)

78.Қазақстанның жер көлемін анықтаңыз (2700 мың шаршы шақырым)

79.Наурыз мерекесінің ең басты тағамы не? (Наурыз көже)

80.Сидней олимпиадасының чемпионы атанған Қазақстан спортшысы (Б.Саттарханов)

81.Қаңтар айының 1-ші күні қандай мереке болып есептелетінін белгілеңіз (Жаңа жыл)

82.Оқу құралдарын табыңыз (қалам, сызғыш, кітап, дәптер)

83.Талғат Мұсабаев кім екенін табыңыз (ғарышкер)

84.Қазақстанның солтүстігінде орналасқан қалаларды көрсетіңіз (Көкшетау, Қостанай)

85.«Диуани лұғат-ат түрік» кітабының авторын көрсетіңіз (Махмұд Қашғари)

86.Әжелерді, аналарды, апа-қарындасты құттықтайтын халықаралық мерекені табыңыз (Халықаралық әйелдер күні)

87.Сынып жабдықтарын белгілеңіз (тақта, парта, карта)

88.Қазақстанның орналасқан жерін анықтаңыз (Еуразия құрлығында)

89.Қазақ , қырғыз халықтарының әдеби мұраларын зерттеген ғалымды белгілеңіз (Шоқан Уәлиханов)

90.Қазақстан қай жылы егемен ел болғанын көрсетіңіз (1991 ж.)

91.Алматы қаласы Қазақстан Республикасының астанасы болған жылдарды анықтаңыз (1929-1997 ж.)

92.Қазақ халқының ұлттық ойынын белгілеңіз (тоғыз құмалақ)

93.Қыс мезгілінің айын көрсетіңіз (ақпан)

94.Жылдың қай мезгілі: Жаңбыр жиі жауады, жапырақтар сарғаяды, диқаншылар егін жинайды (күз)

95.Әл Фараби кім болғанын белгілеңіз (ғалым)

96.Мемлекеттік туымыздың түсі ненің белгісі? (аспан)

97.Ғылым академиясының тұңғыш президентін белгілеңіз (Қаныш Сәтпаев)

98.Балаларға білім беретін адамды табыңыз (мұғалім)

99.Арал теңізінің солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан қорықты көрсетіңіз (Барсакелмес)

100.Ә.Қастеевтің «Қарындасым» портреті қай өнер түріне жататынын анықтаңыз (графика)

101.Қазақстан егемендігін қашан жариялады? (1990 ж.)

102.Қазақстан солтүстігімен батысында қай елмен шектесетінін көрсетіңіз (Ресеймен)

103.Қабанбай батырдың шын атын табыңыз (Ерасыл)

104. Күріш қай облыста өсірілетінін табыңыз (Қызылорда)

105.Қазақ музыкасын зерттеген, насихаттаған композиторды табыңыз ( А. Затаевич)

106.Конституция құрамындағы тараулардың санын көрсетіңіз (9)

107.Шоқан Уәлиханов кім екенін анықтаңыз (ғалым)

108.Мұсылман мәдениетінің орталығы болып саналатын қаланы анықтаңыз (Түркістан)

109.Ғалым Ғұбайдолла Айдаровтың зерттеген саласын белгілеңіз (Көне түркі жазулар)

110.Қазақстандағы христандар мейрамдарын көрсетіңіз

(Рождество, пасха)

111.Шығыс қыздарының тұңғыш рет Батыр атағын алған кім екенін белгілеңіз

(Ә.Молдағұлова)

112. «Кел, балалар, оқылық!» өлеңінің авторын табыңыз (Ы.Алтынсарин)

113.Бір тәулікте сағат санын көрсетіңіз (Жиырма төрт)

114.Қыста ауа райы қандай болатынын көрсетіңіз (Суық)

115.Есіл бойында, Сарыарқа жерінде орналасқан қаланы табыңыз (Астана)

116.Адамдардың қысқы киімдерін белгілеңіз (Тон)

117.Алғаш рет спорттың пайда болған елін көрсетіңіз

(Грекия)

118.Жасынан ұшқыш болуды армандаған екі мәрте Кеңес Одағының батырын белгілеңіз (Т.Бигельдинов)

119.Астанаға дейінгі Қазақстанның астанасын көрсетіңіз (Алматы)

120.Жыл басы, қыстың ортасы болатын айды белгілеңіз (Қаңтар)

121.Парижде «Ағаш аяқ», «Жалғыз арша» әндерін орындаған әншіні белгілеңіз (Әміре Қашаубаев)

122.Жәңгір ханның хан болып, тарихта қалған баласын табыңыз (Тәуке)

123.Қыс айларын атаңыз (Қаңтар, ақпан)

124.Қазақстандағы ең терең көлді табыңыз (Алакөл)

125.Олжас Сүлейменов кім екенін анықтаңыз (Ақын, қоғам қайраткері)

126.Қазақстанның мемлекеттік тілін белгілеңіз (Қазақ)

127.Рейхстагқа жеңіс туын тіккен батырды табыңыз (Р.Қошқарбаев)

128.Қыстың өзіне тән белгісін атаңыз (Қар)

129.Қазақстанның оңтүстік шығысында және шығыста шектесетін елді табыңыз (Қытай)

130.Қазақ отбасында төрге кімді шығарады? (қонақтар)

131.Қазақстанның ең тұщы көлін табыңыз (Марқакөл)

132.Оқу жылы қай айда басталатынын белгілеңіз (қыркүйекте)

133. «Қазақфильм» киностудиясы кімнің атында екенін белгілеңіз( Ш.Айманов)

134.18 -ші ғасырда қазақ халқының бостандығы үшін күрескен ханды белгілеңіз (Уәлиұлы Абылайхан)

135.Қыран құс баулитын адамды қалай атайтынын анықтаңыз (Құсбегі)

136.Шешесінің әкесі балаға кім болатынын табыңыз (Нағашы ата)

137. «АЗиЯ» зерттеу кітабының авторы, белгілі қоғам қайраткерін белгілеңіз

(О. Сүлейменов)

138.Ұлы жүздің төбе биін көрсетіңіз (Төле би)

139.Орта жүздің биін табыңыз (Қазыбек би)

140.Адамның шашы қандай болатынын көрсетіңіз (Қысқа)

141.Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау - Қазақстанның қай аймағында орналасқанын табыңыз (Батыс)

142.Қазақ фольклорын зерттеген орыс ғалымын белгілеңіз (В. Радлов)

143.Бала мектепке алғаш барғанда жасалатын той атауын белгілеңіз (Тіл ашар)

144.Көшпелілердің баспанасын көрсетіңіз (Киіз үй)

145.Жамбыл, Шымкент облыстары Қазақстанның қай аймағында орналасқанын табыңыз (Оңтүстігінде)

146.Парижде және Майндегі Франкфуртте ән шырқаған әншіні анықтаңыз (Ә. Қашаубаев)

147.Қазақстан Туы мен Елтаңбасы қандай түсті екенін белгілеңіз (Көк және сары түсті)

148.Қазақстан Республикасының елордасы - ......(Астана қаласы)

149.Қазақтың батыр қыздарын белгілеңіз (Әлия, Мәншүк)

150Үй ішіне қатысты сөздерді табыңыз (Бөлме, қабат,терезе)

151.Шәкен Ниязбеков жасаған Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәмізін табыңыз (Ту)

152.Мұқан Төлебаев кім екенін анықтаңыз (Композитор)

153.Сыныпқа қатысты сөздерді табыңыз (Оқушы, ұстаз)

154.Төле бидің өмір сүрген уақытын белгілеңіз (17-18 ғасыр)

155.Еуропаша Жаңа жылды атаңыз (1 қаңтар)

156. «Медеу» мұз айдыны орналасқан қаланың атауын белгілеңіз (Алматы)

157.Қыста ауа райы қандай болады? (қарлы)

158.Көне ескерткіштерге жататын жазбаларды табыңыз (Орхон-Енисей жазбалары)

159.Ғарышқа тұңғыш жол салынған қазақ жерін көрсетіңіз (Байқоңыр қаласы)

160.Алтын күн, қыран, ою-өрнек бейнеленген рәмізді табыңыз (Ту)

161.Т.Әубәкіров ғарышқа ұшқан жерді табыңыз (Байқоңыр)

162.Дұрыс жауапты белгілеңіз: Биыл нешінші сыныпта оқисың? (Он бірінші)

163.Мәдени ескерткіш қатарына жататын ескерткішті табыңыз (Қожа Ахмет Йасауи кесенесі)

164.Қазақстанның күн шығысындағы облыс орталығын табыңыз (Өскемен)

165.Мизам мейрамы қай кезде болатынын табыңыз (Күзде)

166.Елтаңбадағы бес құрлықты білдіретін бейнені табыңыз (Жұлдыз)

167.Бір отбасындағы 2 қыз бала бір-біріне кім болатынын табыңыз (Апалы-сіңлілі)

168.Әміре Қашаубаев кім екенін анықтаңыз(Әнші)

169.Талғат Бигельдинов кім екенін көрсетіңіз? (Ұшқыш)

170. Сарыарқаға жататын қалаларды табыңыз (Қарағанды, Жезқазған, Ақмола, Павлодар)

171.Алтын адам табылған жерді анықтаңыз (Алматы облысы, Есік қорғаны)

172.Алтай тауының арасында орналасқан көл атауын көрсетіңіз (Марқакөл)

173.Әкесінің әкесі баласына кім болатынын табыңыз (Ата)

174.Алматы және Талдықоған өңірлерінің атауын табыңыз (Жетісу)

175.Қазыбек би қай жылы туылғанын белгілеңіз (1667 жылы)

176.Сөйлемді аяқтаңыз : Алпыс минут дегеніміз - ..... (бір сағат)

177.Аяқтаңыз: Республикада Ә.Қашаубаев атында жыл сайын .... өтеді (әншілер байқауы)

178.Дұрыс аудармасын табыңыз: Столовая находится на первом этаже (Асхана мектептің бірінші қабатында орналасқан)

179.Рәміздердегі сары түс ненің белгісі екенін белгілеңіз (Байлықтың белгісі)

180.Қазақстандағы ең тұщы көлді табыңыз (Марқакөл)

181. Василий Васильевич Радловтың кім екенін белгілеңіз (Түрколог)

182.Жоғары оқу орнына түсетін баланы қалай атайтынын табыңыз (Талапкер)

183.Е.Брусиловский «Гәкку» әнін қай операда пайдаланғанын табыңыз («Қыз Жібек» операсы)

184.Дұрыс аудармасын белгілеңіз: Пять минут шестого (Бестен бес минут кетті)

185.Тұрмыс мейрамы, шаруашылық мейрамын анықтаңыз (Наурыз)

186.Қазақ жастарынан шыққан тұңғыш халықаралық гроссмейстерді көрсетіңіз (Болат Асанов)

187.Мемлекеттік Елтаңбада киіз үйдің қай бөлігі бейнеленгенін көрсетіңіз (Шаңырақ)

188.Бірінші қоңырау қашан соғылатынын белгілеңіз (1 қыркүйекте)

189.Көктемде қандай өзгерістер болатынын белгілеңіз (Жер көгереді)

190. Бір айда неше апта барын табыңыз (төрт)

191.Қазақстанда мекендейтін аңды атаңыз (Түлкі)

192. Ертеде киіз үйдің ортасында қандай темір ошақ қойылғанын белгілеңіз (Үш сирақты)

193. Баланың ең алғашқы қадам басуына байланысты дәстүрін табыңыз (Тұсау кесу)

Антонимдер:

Ұзын-қысқа (длинный - короткий)

Үлкен - кіші (большой - маленький)

Ақ - қара (белый - черный)

Кір-таза (грязный - чистый)

Ит өлген жер - таяқ тастам жер ( фразеологизм: далеко - близко)

Ала жаздай - қыс бойы ( все лето - всю зиму)

Биік - аласа (высокий - низкий)

Көз қорқақ, - қол батыр ( русс. посл.: глаза боятся, руки делают; трусливый - смелый)

Жылдам - ақырын (быстро - медленно)

Сүю - жек көру (любить - ненавидеть)

Мың досың болса да аз, бір қасың болса да көп (мало - много)

Пайда - зиян (польза - вред)

Алыс - жақын (далеко - близко)

Жеңіл - ауыр (легкий - тяжелый)

Жоғалту - табу (потерять - найти)

Қиын - оңай (трудный - легкий)

Алыс пен жақынды жүрген біледі (далеко - близко)

Соғыс - бейбітшілік (война - мир)

Жақсы - жаман (хорошо - плохо)

Жаңару - ескіру (обновиться - состариться)

Арзан - қымбат (дешевый - дорогой)

Сараң - жомарт (жадный - щедрый)

Жоғары - төмен (высоко - низко)

Батыс - шығыс (запад - восток)

Ерте - кеш (рано - поздно)

Ол қысы - жазы үйінен шықпады (зима - лето)

Ұсақ - ірі (мелкий - крупный)

«Қоян жүрек» - батыр (трусливый - смелый)

Дос-қас (друг-враг)

Сау-ауру (здоровый - больной)

Бай - кедей (богатый - бедный)

Қисық - түзу (кривой - ровный)

Кеңейту - тарылту (расширить - сузить)

Ішкі- сыртқы (внутренний - внешний)

Ол көшіп - қонғанда ыңғайлы (передвигаться - останавливаться)

Жап - аш (закрой - открой)

Синонимдер:

Көлемі - аумағы

Кең - ұлан-ғайыр

зор - үлкен

бірінші - алғашқы - тұңғыш

Ер - батыр

«Бетінен оты шығу» - ұялу

Туған жер - туған ел

Ат - есім

Халық - ел

«Қоян жүрек» - қорқақ

Сабырлы - ұстамды

Жуас - момын

Бет - жүз

Нәрсе - зат

Жәрдем - көмек

Көркем - әдемі - әсем

Сыйлау - құрметтеу

Уақыт - мезгіл-кезең

бар - кет

Адам - кісі (человек)

Кінәлі-айыпты (виновный)

Аспан - көк-әуе (небо)

Көп-мол (много)

Әдемі-сұлу-көрікті (красивый)

Туу-дүниеге келу (родиться)

Сабырлы - салмақты (серьезный)

Оқушы-шәкірт (ученик)

Сондықтан - сол себепті (поэтому)

Бағыт - бағдар - беталыс (направление, сфера)

Ұстаз - оқытушы - мұғалім (учитель)

Ата-ана - әке-шеше (родители)

Қорқыныш - үрей (страх)

Мақал-мәтелдер.

1.Ғылыммен жақын болсаң, қолың жетер,

Залыммен жақын болсаң басың кетер.

2.Бірлік бар жерде - тірлік бар.

3.Аз сөз - алтын,

Көп сөз - күміс.

4.Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар

5.Тіл тас жарады,

Тас жармаса бас жарады.

6.Елдің көркі - елімен,

Отан көркі - жерімен.

7.Еңбек түбі - мереке.

1. Күлме досыңа, келер басыңа

2.Мектеп- кеме, білім - теңіз

3.Жақсыны жолдасынан таниды

1.Досы көппен сыйлас, досы азбен сырлас

3.Отансыз адам - ормансыз бұлбұл

7.Еңбектің наны тәтті, жалқаудың жаны тәтті

8.Мың досың болса да аз, бір қасың болса да көп

ТЕСТТЕР

Тест. 3-вариант.

1.Түбір сөзді табыңыз

А)Бауырының

В)Апам

С)Дастарханға

Д)Кісі

Е)Үйде

2.Тәуелдік жалғауды табыңыз

А)Сызғыштар

В)Мамандық

С)Барасыңдар

Д)Істеймін

Е)Менің әжем

3.Тұйық және бітеу буындары бар сөзді көрсетіңіз

А)Ай

В)Аспан

С)Кеше

Д)Күн

Е)Ғарыш

4.Сапалық сын есімді көрсетіңіз

А)Киелі

В)Тамаша

С)Білімді

Д)Атақты

Е)Ынталы

5.Сан есімге керекті тыныс белгісін анықтаңыз

Інім 12 ге толды

А)Қос нүкте

В)Дефис

С)ҮТір

Д)Жақша

Е)Нүкте

6.Сілтеу есімдігін анықтаңыз

А)Кім

В)Ешкім

С)Бәрі

Д)Біз

Е)Бұл

7.Есімшенің жұрнағын табыңыз

А)Барса

В)Бармады

С)Баратын

Д)Барды

Е)Барғалы

8.Демеулік шылауды табыңыз

А)Мен, бен

В)Дейін, шейін

С)Егер

Д)- ақ, -ау

Е)Бірақ

9.Туынды зат есімді көрсетіңіз

А)Таулы

В)Көлік

С)Жазушы

Д)Көр

Е)Балық

10.Жуан буынды сөздерді көрсетіңіз

А)Қоңырау, сабақ

В)Терезе, гүл

С)оқушы, мұғалім

Д)мектеп, білім

Е)кеш, өлең

11.Түбір сөздер қатарын табыңыз

А)Анашым, әкетай

В)күйші, биші

С)қалқатай, шырағым

Д)әнші, суретші

Е)іні, аға, көке

12.Жатыс септігіндегі сөзді табыңыз

А)Өзеннің

В)Батыста

С)Шығыстан

Д)Жазғы

Е)Көлдер

13.Бітеу буынды сандар қатарын көрсетіңіз

А)5, 4

В)7, 5

С)3, 2

Д)10, 100

Е)2, 6

14. «Көгілдір,сұлу» сөздері қай сөз тобына жататынын табыңыз

А)Үстеу

В)Зат есім

С)Сын есім

Д)Сан есім

Е)Етістік

15.Келер шақтағы етістікті табыңыз

А)Барған

В)Барып жүрдім

С)Барған

Д)Барды

Е)Барады

16.Туынды зат есім жасаушы қосымшаны көрсетіңіз

А)Қолға

В)Әке

С)Мектеп

Д)Кеңесші

Е)Сөйлем

17.Үнді дауыссыз дыбыстар санын көрсетіңіз

А)4

В)9

С)8

Д)11

Е)7

18.Көптік жалғаулы сөзді табыңыз

А)Өлең

В)Гүлдер

С)Тақпақ

Д)Шын

Е)Өтірік

19.Тұйық буынды сөздерді көрсетіңіз

А)Дәптер, мектеп, гүл

В)Мереке, үлгі, аула

С)Сұлу, жұқа, кіші

Д)Кісі, таза, үн

Е)Ән, ас, ал

20.Түбірлес сөздерді табыңыз

А)Жүз, қырық

В)Көрпе, аға

С)Аң, су

Д)Кереге, ас

Е)Сулы, сушы

21.Сын есімді табыңыз

А)Көз

В)Қызық

С)Әже

Д)Ара

Е)Сайын

22.Жинақтық сан есімді көрсетіңіз

А)Біреу

В)Екіден бір

С)Бірдеңе

Д)Бір - бірден

Е)Бірден

23.Сілтеу есімдігін табыңыз

А)Мынау

В)Әлдекім

С)Қайсы?

Д)Барлық

Е)Сіз

24.Болымсыз етістікті табыңыз

А)Жатты

В)Санамады

С)Барды

Д)Көрді

Е)Істеді

25.Тырнақшаға алынып жазылатын жалқы есімдерді көрсетіңіз

А)Балқаш, Зайсан

В)Іле, Лепсі

С)Амангелді, Ақбота

Д)Қарағанды, Жетісу

Е)Абай, Балбырауын

Морфология . Тест. 1-вариант.

1.Осы шақ неше түрге бөлінеді?

А)4

В)3

С)9

Д)2

Е)7

2.Жұрнақ арқылы жасалған туынды сын есімді табыңыз

А)Жасыл, қып-қызыл

В)Ал, қызыл, сұрша

С)Көк, қызыл

Д)Өзекті, ұстамды

Е)Жабық, ағарып

3.Сын есімді табыңыз

А)Найза

В)Қышқыл

С)Сырт

Д)Өнер

Е)Мезгіл

4.Болжалдық сан есімді табыңыз

А)Бес-бестен

В)Беске таман

С)Бесінші орын

Д)Бес адам

Е)Сағат бесте

5.Реттік сан есім бар мақалды көрсетіңіз

А)Еңбек адамның екінші анасы

В)Қырықтың бірі қыдыры

С)Елу жылда ел жаңа, жүз жылда қазан

Д)Жеті рет піш, бір рет кес

Е)Мың қосшыға бір басшы

6.Күрделі сын есімді көрсетіңіз

А)Қызыл қоңыр

В)Қаралау

С)Ақшылтым

Д)Көгілдір

Е)Аппақ

7.Туынды зат есімді анықтаңыз

А)Оқытушы

В)Ғалым

С)Ел

Д)Жол

Е)Қыз

8.Берілген сын есімдерге салыстырмалы шырай жұрнағын жалғаңыз:

әдемі+..., жақсы+....

А)-лау,леу

В)-ғы,гі

С)-дау, деу

Д)-ырақ, ірек

Е)-теу,тау

9.Шартты райлы етістікті табыңыз

А)Мен келсем, сен кетесің

В)Ол күрестен жеңіліп қалып жүр

Д)Мақсатым тіл ұстартып, өнер шашпақ

Е)Тыңда, дала, Жамбылды

10.Сан есімді анықтаңыз

А)Бірлік

В)Жалғыздық

С)Бірінші

Д)Бәрі

Е)Біресе

11.Туынды сөзді анықтаңыз

А)Жаға

В)Бірлік

С)Жиырма

Д)Он төрт

Е)Адал

12.Сұрау есімдіктерін көрсетіңіз

А)Кім, не

В)Ешкім, ештене

С)Ешқашан, ешбір

Д)Олар, сендер

Е)Анау, мынау

13.Туынды зат есімді көрсетіңіз

А)Он бес

В)Бірлік

С)Оқудың

Д)Тәртіп

Е)Он

14.Заттың түсін, түрін білдіретін сөз табын белгілеңіз

А)Үстеу

В)Зат есім

С)Есімдік

Д)Сын есім

Е)Етістік

15.Топтау сан есімді табыңыз

А)тоқсандай

В)Тоқсаннан

С)Тоқсандарда

Д)Тоқсан

Е)Тоқсаныншы

16.Болымды етістікті табыңыз

А)Жазбадым

В)Жазбаймын

С)Жазып отырмын

Д)Жазған емеспін

Е)Жазған жоқпын

17.Күрделі сан есімді табыңыз

А)Жетпіс тоғыз

В)Алтау

С)Жүздеген

Д)Қырқыншы

Е)Мың

18.Жұрнағы бар сөзді анықтаңыз

А)Мемлекетке

В)Мемлекеті

С)Мемлекеттік

Д)Мемлекеттің

Е)Мемлекетім

19.Негізгі зат есімді анықтаңыз

А)Адамзат

В)Суретші

С)Оқушы

Д)Ұстаз

Е)Жаңалық

20.Сын есімді табыңыз

А)Дәлел

В)Көгілдір

С)Жылдам

Д)Белгі

Е)Биіктік

21. «Арық .....» сөзімен тіркесетін сын есімді табыңыз

А)Қалам

В)Аспан

С)Ағаш

Д)Қой

Е)Төсек

22.Топтау сан есімін көрсетіңіз

А)Жүзден он төрт

В)Жүздің

С)Жүз он бес

Д)Жүз-жүзден

Е)Жүзінші

23.Туынды түбір сөзді анықтаңыз

А)Қадам

В)Дойбы

С)Еңбек

Д)Достық

Е)Жаға

24.Болымсыздық есімдікті табыңыз

А)Ол

В)Өзіңіз

С)Ешбір

Д)Мынау

Е)Неше

25.Күшейтпелі шырайда тұрған сөздерді табыңыз

А)Биік

В)Ыңғайлылау

С)Биіктеу

Д)Өте биік

Е)Аласа

Морфология 2-вариант.

1.Негізгі түбір етістікті табыңыз.

А) Шақыр

В) Сана

С) Басқар

Д) Тазала

Е) Ойлан

2.Сөйлемді сын есіммен толықтырыңыз.

«Мақал-мәтелдер біздің халық ауыз әдебиетінің ұрпаққа қалдырған ... байлығы.»

А) Тұңғыш

В) Рухани

С) Көркемдік

Д) Әдемі

Е) Мұра

3.Сын есімді табыңыз.

А) Дәмді

В) Дәптерді

С) Әйелді

Д) Кеткенді

Е) Естігенді

4.Болжалдық сан есімнің жұрнақтарын көрсетіңіз.

А) -ыншы, -інші

В) қосымшасыз

С) -ау, -еу

Д) -дай, -дей

Е) -дан, -ден

5.Болымсыздық есімдікті табңыз.

А) Ол

В) Өзіміз

С) Ешкім

Д) Мынау

Е) Неше

6.Етістіктің неше шағы бар екенін белгілеңіз

А)4

В)5

С)3

Д)6

Е)2

7.Зат есімнен жасалған сын есімді көрсетіңіз

А)Кішкене төбешік

В)таулы жер

С)биіктеу төбе

Д)Ұзын ағаш

Е)Адамның мінезі

8.Күрделі сан есімді анықтаңыз

А)Тоғыз жүз елу

В)Мың

С)Үшінші

Д)Алтау

Е)Жеті

9.Туынды түбірді табыңыз

А)Жапырақ

В)Бөлім

С)Мектеп

Д)Арыстан

Е)Мәдениет

10.Тиісті есімдікті қойыңыз:

«Үйде ешкім жоқ екен»

А)Қайда

В)Қалай

С)Ешкім

Д)Біз

Е)Әлдеқайда

11.Сын есім сөйлемнің қандай мүшесі болатынын белгілеңіз

А)Толықтауыш

В)Пысықтауыш

С)Бастауыш

Д)Анықтауыш

Е)Баяндауыш

12.Қалау рай етістігін анықтаңыз

А)Жақсы оқы

В)Бәрін біледі

С)Оқығысы келеді

Д)Білсе болды

Е)Айтып бар

13.Тәуелденген сын есімді табыңыз

А)Айтарың бар ма?

В)Сенің балаң

С)Ешкімің жоқ

Д)Жақсың қайсы?

Е)Біреуің кел

14.Топтау сан есімді табыңыз

А)Алпыстай

В)Қырыққа таяу

С)Екіден

Д)Ондаған

Е)Екі жарым

15.Туынды түбірді анықтаңыз

А)Жол

В)Тазалық

С)Сынып

Д)Жаңа

Е)Бол

16.Туынды зат есімді анықтаңыз

А)Ұстаз

В)Отан

С)Өмір

Д)Белгілі

Е)Жерлес

17.Сапалық сын есімнен жасалған баяндауышты табыңыз

А)Асан өнерлі бала

В)Тәжіребелі мұғалім

С)Ел жасымен көрікті

Д)Отан оттан да ыстық

Е)Халық сөзі - қаһарлы

18.Белгісіздік есімдіктерді көрсетіңіз

А)Сені,сендерге

В)Өзі, өздері

С)Әлдекім, әлдене

Д)Оларды, мені

Е)Кімге, неге

19.Ашық райда тұрған етістікті табыңыз

А)Мен дүкенге барайын

В)Менің дүкенге барғым келеді

С)Мен дүкенге барсам, сен үйде қал

Д)Мен дүкенге бардым

Е)Сенің дүкенге барғың келсе, ақша ал

20.Сан есімді сөз тіркесін табыңыз

А)Алтын сағат

В)Күміс қасық

С)Екі жолдас

Д)Жібек жолы

Е)Ағаш күрек

21. «Күшті» сөзіне түбірлес сөзді белгілеңіз

А)Күйік

В)күнделік

С)Күшік

Д)Күштілік

Е)Күрке

22.Салыстырмалы шырайдың жұрнақтарын көрсетіңіз

А)-шы,ші

В)-дақ,дек

С)-ырақ, ірек

Д)-дан,ден

Е)-шылық,шілік

23.Сын есімді сөз тіркесін табыңыз

А)Ойын ойнады

В)Ұзақ жол

С)Сөз сөйлеу

Д)Тез ойлану

Е)Гүрс-гүрс естілу

24.Болымды етістікті табыңыз

А)Барады

В)Барған жоқ

С)Бармады

Д)Бармаймын

Е)Барма

25.Туынды зат есімді табыңыз

А)жұмыс

В)Жұмысқа

С)Жұмыстың

Д)Жұмысшы

Е)Жұмыста

Тест. 203-вариант

1. Тура мағыналы сөзді табыңыз.

А) Суық сөз

В) Жуас адам

С) Ақ ниетті

Д) Терең ойлы

Е) Ыстық ықылас

2. Бірыңғай үнді дауыссыз дыбыс қатысқан сөзді табыңыз.

А) Қасқыр

В) Тұтқа

С) Балдырған

Д) Тасымал

Е) Арман

3. Қазақ тілінде буын неше түрге бөлінетінін анықтаңыз.

А) 2

В) 4

С) 3

Д) 5

Е) 6

4. Негізгі түбірден тұратын сөзді анықтаңыз.

А) Бас

В) Күзгі

С) Суретші

Д) Бұлтты

Е) Кезекші

5. Сұрау есімдектерді көрсетіңіз.

А) Анау, мынау

В) Ешкім, ештеңе

С)Ешқашан, ешбір

Д) Кім, не

Е) Олар, сендер

6. Одағай сөзге байланысты тыныс белгілері дұрыс қойылған сөйдемді аңықтаныз.

А) Апырмай мына бөрік сізге, керемет жарасып тұр

В) Апырмай: мына бөрік сізге керемет жарасып тұр

С) Апырмай, мына бөрік сізге керемет жарасып тұр!

Д) Апырмай мына бөрік сізге, керемет, жарасып тұр

Е) Апырмай мына бөрік сізге керемет жарасып тұр

7. Алғашқы қазақ театры ашылған жылды көрсетіңіз.

А) 13 қантар 1926 ж.

В) 15 ақпан 1925 ж.

С) 25 наурыз 1930 ж.

Д) 1 сәуір 1933 ж.

Е) 9 қараша 1938 ж.

8. Берілген сөйлемге тиісті одағайды көрсетіңіз.

...! Достар түгел жиналапты.

А) Қап

Б) Бәрелкелді

С) Жә

Д) Әттеген-ай

Е) Әй

9.Септеулік, демеулік, жалғаулық болып қай сөз табы бөлінетінін аықтаңыз.

А) Зат есім

В) Сын есім

С) Шылау

Д) етістік

Е) Сан есім

10. Мақалдың тақырыбын анықтаңыз: Ел іші - алтын бесік.

А) Өнер-білім

В) Отан, туған жер, ел

С) Достық

Д) Еңбек

Е) Отбасы

11. Мағыналары бір-біріне жақын сөздердің атауын табыңыз.

А) Омоним

В) Антоним

С) Көп мағыналы сөздер

Д) Синоним

Е) Қанатты сөздер

12. Сөйлейнің мағынасын толықтыратын сөзді табыңыз:

Менің түстен кейін киноға ...

А) Барайын

В) Барсам

С) Барғым келеді

Д) Барайық

Е) Бар

13. «Кімнің? Ненің?» сұрақтарына жауап беретін септікті көрсетіңіз.

А) Атау септік

В) Ілік септік

С) Барыс септік

Д) Табыс септік

Е) Шығыс септік

14 Қатаң дауыссыз дыбыстарды табыңыз:

А)С,т,п,к,қ

В)К,м,л,н,й

С)Б,в,г,ғ,з

Д)Ч,с,х,м,ң

Е)Ы,ф,м,в,ш

15.Антоним сөздердің жұбын көрсетіңіз

А)Қосу-алу

В)Мектеп-сынып

С)Үстінде-жағында

Д)Сұлу-әдемі

Е)Нәрсе-бұйым

16.Тек ашық буынды сөзді табыңыз

А)Ойбай

В)Алтай

С)Өзге

Д)Қарағай

Е)Шағала

17.Қазақстанның ұлттық валютасы қай жылы айналымға енгізілгенін табыңыз

А)1990ж.

В)1991ж.

С)1992ж.

Д)1993ж

Е)1994ж

18.Астана қаласы қай аймақта орналасқанын көрсетіңіз

А)Солтүстік Қазақстан

В)Оңтүстік Қазақстан

С)Шығыс Қазақстан

Д)Оңтүстік -Батыс Қазақстан

Е)Солтүстік -Шығыс Қазақстан

19.Қыстырма сөзді табыңыз

А)Алақай,мен бүгін үздік баға алдым

В)Отағасы,қай жақтансыз?

С)Дима,қуырдақ жейсіз бе?

Д)Күн жел

Е)Біріншіден,мен бүгін театрға барамын

20.Мына сөздерден дұрыс құрылған сөйлемді табыңыз

А)Мезгілінде күз сарғаяды жапырақтар

В)Күз сарғаяды жапырақтар мезгілінде

С)Күз мезгілінде жапырақтар сарғаяды

Д)Сарғаяды мезгілінде күз жапырақтар

Е)Жапырақтар сарғаяды мезгілінде күз

21.Жұрнақ жалғанған сөзді анықтаңыз

А)Балалар

В)Оқушылар

С)Мұғалімге

Д)Ақкөңіл

Е)Сабыр

22.Синонимдер қатарын табыңыз

А)Түбіне-басына

В)Белгілі-белгісіз

С)Пікір-саяхат

Д)Қысқа-нақты

Е)Баянды-сіңірген

23. «Жеті Жарғы» заңдар жинағын жазған адамдарды атаңыз

А)Төле би,Қазыбек би

В)Қабанбай,Бөгенбай

С)Ақан сері,Сүйінбай

Д)Наурызбай,Қожабай

Е)Райымбек,Абылай

24.Алғаш қазақ тілінде Тәшкенде шыққан газет атауын көрсетіңіз

А) «Түркістан уәлаяты»

В) «Қазақ»

С) «Дала уәлаяты»

Д) «Егемен Қазақстан»

Е) «Айқап»

25.Оқу құралдарын табыңыз

А)Асық,ойыншық,шаңғы,доп

В)Қалам,сызғыш,кітап,дәптер

С)Еден,терезе,желдеткіш

Д)Ағаш,шөп,жапырақ,гүл

Е)Есік,тақта,шкаф,қабырға

Тест.16 - нұсқа

1.Дауысты дыбыстардың түрлерін белгілеңіз.

А)Еріндік, езулік

В)Шұғыл, ызың

С)Ашық, тұйық

Д)Қатты, баяу

Е)Жуан, жіңішке

2.Үнді дауыссыздан басталатын сөзді көрсетіңіз

А)зерек

В)емен

С)намыс

Д)дастан

Е)теңге

3.Ұяң дауыссыз дыбысқа аяқталған сөзді көрсетіңіз

А)Оқулық

В)В)Біз

С)Тармақ

Д)Мәдениет

Е)Кездік

4.Жіңішке буынды қатарды көрсетіңіз

А)Лепті сөйлем

В)Жақты

С)Атаулы

Д)Хабарлы сөйлем

Е)Сұраулы сөйлем

5.Түбір сөзді табыңыз

А)Жұмыссыз

В)Отты

С)Ұрды

Д)Бала

Е)Дауысқа

6.Ісмердің - сөзі қай септікте тұрғанын анықтаңыз

А)Атау септік

В)Барыс септік

С)Ілік септік

Д)Табыс септік

Е)Шығыс септік

7.Өздік есімдіктерін көрсетіңіз

А)Барлық, күллі

В)Өзі, өзім

С)бізге, саған

Д)Ана, анау

Е)Ешқайда, ештеңе

8.Мезгіл пысықтауыштың сұрағын табыңыз

А)Кім үшін?

В)Қашан?

С)Қайда?

Д)Қайдан?

Е)қалай?

9.Жалаң сөйлемді табыңыз

А)Мен отырмын

В)Ауа райы жайындагазеттерден оқуға болады

С)Ахмет Байтұрсынов әйгілі «Қазақ» газетінің бас редакторы болды

Д)Нағыз үлкен журналист Мұхамеджан Сералин еді

Е)Ахмет Байтұрсынов айтқан төрт қағида бар.

10.Алтын адам табылған жерді анықтаңыз

А)Талдықорған облысы, Қаратал ауданы

В)Қарағанды облысы, Тельман ауданы

С)Қызылорда облысы, Сырдария ауданы

Д)Қостанай облысы, Құсмұрын бекеті

Е)Алматы облысы, Есік қорғаны

11.Мақалды толықтырыңыз: Өнер алды - .... тіл

А)қызыл

В)жасыл

С)көк

Д)ақ

Е)қараша

12.Синонимдер қатарын көрсетіңіз

А)ірі, байтақ, шалқар

В)Үнемі, тез, тиімді

С)Жақсы, көркем, маңызды

Д)Кәсіпкер, қаржы, салық

Е)Маңызды, мәнді, мағыналы

13.Тек ашық буынды сөздерді көрсетіңіз

А)ай, ән, сөз

В)дала, бала, сары

С)тау, жайлау, шөп

Д)үлкен, ұл, қыз

Е)орман, аң, күз

14.Сын есімді сөз тіркесін көрсетіңіз

А)Алты адам

В)Адам үшін

С)Адал адам

Д)Адамның өмірі

Е)Адамды қуанту

15.Жинақтық сан есімді табыңыз

А)Алтау

В)Он бестен

С)Алтыншы

Д)Жүзден

Е)Сегізден үш

16.Бұйрық райдағы етістікті табыңыз

А)Ашсаң

В)жасады

С)Әкелсін

Д)Шығу

Е)Ашты

17.Ыңғайлас салалас сөйлемді табыңыз

А)Күн бұлтты болды, бірақ жаңбыр жаумады

В)Су табиғатта кең тараған, себебі бүкіл атмосфера судан тұрады

С)Күн біресе жауады, біресе басылады.

Д)Бүгін үш сабақ оқыдық және оқушылар жиналысы болды

Е)Отан дегеніміз адамның туып-өскен жері.

18.Қазақ елінің рәміздерін көрсетіңіз

А)Таңба белгі

В)Байрақ, жалау

С)ту, елтаңба

Д)Ту, елтаңба,әнұран

Е)Ту, әнұран

19.Шоқан Уәлихановтың шын атын көрсетіңіз

А)Ибраһим

В)Сәдуақас

С)Қанапия

Д)Мұхамедханафия

Е)Мұхаммед

20.Сөйлемді аяқтаңыз: Көктемде қар еріп, сай-сала ..... толады.

А)Шуға

В)Буға

С)Суға

Д)Нуға

Е)Құмға

21.Антонимді көрсетіңіз

А)әлсіз-үлкен

В)ұсақ-биік

С)жеңіл-биік

Д)сау-ауру

Е)алыс-төмен

22.Шылауы бар сөйлемді көрсетіңіз:

А)Қарағым-ай, бұл өмір осындай болады екен

В)Е, жақсы болыпты

С)Даналық халық сөзінде екен

Д)Мына кісі неткен білімді

Е)Пайда ойлама, ар ойла

23.Қаратпа сөзді сөйлемді табыңыз

А)Теңіз толқыны күшейді

В)Су жағаны жуып кетті

С)Орманда гүлдер көп

Д)Ай көрінбейді

Е)Арман, сен мұнда келші

24.Алтай тауының арасында орналасқан көл атауын көрсетіңіз

А)Лепсі

В)Қаратал

С)Ақсу

Д)Көксу

Е)Марқакөл

25.Әкесінің әкесі баласына кім болатынын табыңыз:

А)ата

В)әже

С)балдыз

Д)ана

Е)жиен

17 - нұсқа. Тест.

1.Дауысты дыбыстар қатарын көрсетіңіз:

А)и,л,у,й

В)т,ұ,с,х

С)а,о,ә,і

Д)һ,п,ш,у

Е)р,д,в,ж

2.Құрамында қатаң дауыссыз дыбыс бар сөзді табыңыз

А)жаза

В)ру

С)дөң

Д)қатық

Е)ғалым

3.Ұяң дауыссыз дыбыстарды көрсетіңіз

А)ғ,д,ж

В)т,ч,у

С)н,ң,й

Д)х,ф,ч

Е)қ,к,с

4.Буын құрай алмайтын дауыссыз дыбысты көрсетіңіз

А)а

В)ы

С)ж

Д)и

Е)ү

5.Буын үндестігі бойынша жіңішке буынды сөздерді көрсетіңіз

А)теңіз, ұйым

В)сыншы, шаңырақ

С)билік, әділдік

Д)ағартушы

Е)ғалым, батыр

6.Барыс септігіндегі сөзді табыңыз

А)қағазды

В)кітаптың

С)әншіге

Д)қаламмен

Е)ақынның

7.Реттік сан есім нені білдіретінін көрсетіңіз

А)Заттың дәл нақты санын білдіреді

В)заттың санын бөлшектеп көрсетеді

С)Заттың санын жинақтап көрсетеді

Д)Заттың реттік санын білдіреді

Е)Заттың санын топтап көрсетеді

8.Үшін, туралы, жайлы шылаулары қай септіктен кейін келетінін көрсетіңіз

А)Барыс

В)Атау

С)Ілік

Д)Жатыс

Е)Табыс

9.Тұрлаулы сөйлем мүшелерін көрсетіңіз

А)Толықтауыш пен анықтауыш

В)Баяндауыш пен пысықтауыш

С)Толықтауыш пен пысықтауыш

Д)Бастауыш пен анықтауыш

Е)Бастауыш пен баяндауыш

10.Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәмізін атаңыз

А)Теңге

В)Елтаңба

С)Ұлт

Д)Мөр

Е)Орақ

11.Ауыспалы мағынада берілген сөз тіркесін табыңыз

А)Қалың кітап

В)Күзгі орман

С)Қара жұмыс

Д)Сары бояу

Е)Ескі үй

12.Мақсат сөзінің синонимін табыңыз

А)Орман

В)Қысқа

С)Даңқ

Д)Жау

Е)Мұрат

13.Күрделі сын есімнің дұрыс жазылу жолын көрсетіңіз

А)Әппәқ көйлек

В)Аппақ көйлек

С)Апақ көйлек

Д)Әп-ақ көйлек

Е)Ап-ақ көйлек

14. «Бәріне» жалпылау есімдігі қандай септікте тұрғанын белгілеңіз

А)Көмектес септік

В)Табыс септік

С)Шығыс септік

Д)Барыс септік

Е)Атау септік

15.Күрделі етістікті табыңыз

А)Азырақ сөйледі

В)Құлап қалды

С)Көргені көп

Д)Көп сөз

Е)Баяу қозғалды

16.Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз

А)Тиыннан теңге құралады

В)Теңге-ұлттық валюта

С)Ақшаны үнемдей біл

Д)Ақша - халық байлығы

Е)Теңге үнемді сүйеді

17.Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз

А)Сен оған айтқан соң, мен үндемедім

В)Күн жарқырап тұрғанмен, қатты аяз

С)Сабақ оқуға уақыттары аз бола тұра, емтиханды жақсы тапсырды

Д)Қар жауса, балалар қуанады

Е)Олар су ішіп, шөлдерін қандырды

18.Алматы және Талдықорған өңірлерінің атауын табыңыз

А)Сарыарқа

В)Жетісу

С)Жібек жолы

Д)Күріштің отаны

Е)Солтүстік Қазақстан

19.Қазыбек би қай жылы туылғанын белгілеңіз

А)1668 ж

В)1667 ж

С)1663 ж

Д)1670 ж

Е)1660 ж

20.Сөйлемді аяқтаңыз :Алпыс минут дегеніміз - ......

А)он сағат

В)алпыс секунд

С)екі сағат

Д)бір секунд

Е)бір сағат

21.Антоним сөздерді табыңыз:

А)әдейі, арнайы

В)кілтпен ашты

С)Қалаға барды

Д)Биік, аласа

Е)Әдепті бала

22.жұрнағы бар сөзді табыңыз

А)желдеткіш

В)керек

С)айт

Д)тара

Е)қара

23.Сөйлемнің басында келген қыстырма сөзді табыңыз

А)Ол, бәлкім, бүгін келмейді

В)Меніңше, сен кітапты көп оқисың

С)Күн ыстық

Д)Сен кітапты, әрине көп оқисың

Е)Астана - жас қала

24.Аяқтаңыз: «Республикада Ә.Қашаубаев атында жыл сайын ..... өтеді»

А)Күйшілер байқауы

В)Ақындар байқауы

С)Әншілер байқауы

Д)Бишілер байқауы

Е)Суретшілер байқауы

25.Дұрыс аудармасын табыңыз: Столовая находится на первом этаже

А)Асхана мектептің бірінші қабатында орналаспаған

В)Асхана мектептің бірінші қабатында орналасқан

С)Асхана бірінші қабатта орналасқан

Д)Мектеп асханасы үшінші қабатта

Е)Асхана екінші қабатта бар

18-нұсқа. Тест.

1. «Ы» әрпі койылатын сөзді көрсетіңіз

А)Жазғ...

В)Д...мді

С)М...нез

Д)Бөр...к

Е)Кәр...

2.Тек қатаң дауыссыздан тұратын сөздерді көрсетіңіз

А)Ағаш, аула, ел

В)заң, жарыс, бұлақ

С)қарға, жаға, апан

Д)бет, жол, емен

Е)аққу, апта, көк

3.Тек ұяң дауыссыздарды көрсетіңіз

А)б,в, р, л....

В(п,ғ,в,к.....

С)б,в,ғ,з.....

Д)п,у,х,в....

Е)д,ж,с,в....

4. «Серт»сөзі буынның қандай түріне жататынын табыңыз

А)Үш дыбысты ашық буын

В)Төрт дыбысты ашық буын

С)Төрт дыбысты тұйық буын

Д)Екі дыбысты бітеу буын

Е)Төрт дыбысты бітеу буын

5.Табыс септігіндегі сөзді табыңыз

А)Еденді

В)Терезе

С)Бормен

Д)Төбенің

Е)Есіктен

6. «Тоғыздан» сан есімі қай септікте тұрғанын көрсетіңіз

А)Шығыс септік

В)Атау септік

С)Барыс септік

Д)Ілік септік

Е)Табыс септік

7.Демеуліктерді көрсетіңіз

А)Бірақ, немесе

В)Арқылы, туралы

С)Мен, бен, пен

Д)-ақ, -ау

Е)Бірақ, сондықтан

8.Пысықтауышты көрсетіңіз

А)Қайтты

В)Тіршілігін

С)Көктемде

Д)Көптеген

Е)Ғалым

9.Салалас құрмалас сөйлемді табыңыз

А)Ауылдан бүгін Әсем келеді немесе Кәкен келеді

В)Егер сен маған келсең, біз циркке барамыз

С)Мен келгенше, сен үйде отыр

Д)Жақсы оқу үшін, көп ізденіс керек

Е)Қатты жаңбыр жауғандықтан, біз қонаққа бармадық

10.Рәміздердегі сары түс ненің белгісі екенін белгілеңіз

А) Адамдықтың белгісі

В) Байлықтың белгісі

С) Достықтың белгісі

Д) Тыныштықтың белгісі

Е) Шыдамдылықтың белгісі

11.Сөздің тура мағынасы бар сөйлемді көрсетіңіз.

А) Тіл бас жарады

В) Өнер алды - тіл

С) Өрт - тілсіз жау

Д) Кітап - тілсіз мұғалім

Е) Сиыр тілі сатылады

12.Синоним сөздерді табыңыз.

А) Думан, той

В) Бала, мұғалім

С) Ажарлы, ажарсыз

Д) Нәзік, толық

Е) Үлкен, кіші

13.Үндестік заңы бойынша қосымшасы бар сөздерді табыңыз

А) Аспанмен, ормандікі

В) Ғарышкер, малдікі

С) Бұтақтар, шегірткелер

Д) Елтаңбанікі, ақылгөй

Е) Кемпірқосақ, мақтанышпен

14. «Қисық» сөзіне антоним болатын сөзді табыңыз

А) Дөңгелек

В) Сопақ

С) Томпақ

Д) Домалақ

Е) Түзу

15.Анау, әне, міне, осы есімдіктің қай түрі екенін белгілеңіз

А) Жалпылау

В) Жіктеу

С) Болымсыздық

Д) Сілтеу

Е) Өздік

16.Негізгі етістікті табыңыз

А) Берер

В) Әперді

С) Салынды

Д) Көр

Е) Ашуланды

17.Жайылма сөйлемді көрсетіңіз

А) Жастар мерекесі

В) Ол оқып жүр

С) Мен мектепке тез жиналдым

Д) Уақыт жоқ

Е) Уақыт бітті

18.Қазақстандағы ең тұщы көлді табыңыз

А) Зайсан

В) Алакөл

С) Марқакөл

Д) Шалқар

Е) Балқаш

19.Василий Васильевич Радловтың кім екенін белгілеңіз

А) Оқутышы

В) Түрколог

С) Сәулетші

Д) Мұғалім

Е) Жазушы

20.Жоғары оқу орнына түсетін баланы қалай атайтынын табыңыз

А) Балалар

В) Оқушы

С) Жастар

Д) Мектеп бітіруші

Е) Талапкер

21. «Қой ауызынан шөп алмас» фразеологиялық тіркесінің антонимін табыңыз

А) Тентек

В) Баяу

С) Жайлы

Д) Нәзік

Е) Момын

22.Жұрнағы бар сөзді табығңыз

А) қараша

В) Көрсеткіш

С) Тара

Д) Керек

Е) Сұра

23.Қаратпа сөзді сөйлемді табыңыз

А) Мен кеше киноға бардым

В) Бізге ұшқыш келді

С) Қандай сәулетті сарайлар салған!

Д) Жолдас генерал, бізге хабарлаған Сержант

Е) Жүрек сонша алып-ұшып қуанды

24.Е.Брусиловский «Гәкку» әнін қай операда пайдаланғанын табыңыз

А) «Құлагер» операсы

В) «Қозы Қорпеш - Баян сұлу»

С) «Абай»

Д) «Ер Тарғын» операсы

Е) «Қыз Жібек» операсы

25.Дұрыс аудармасын белгілеңіз: Пять минут шестого

А) Алтыдан бес минут кетті

В) Алтыға бес минут баро

С) Беске бес минут бар

Д) Бестен бес минут кетті

Е) Бестен он минут кетті

Тест №2. Фонетика.Үндестік заңы.

1.Ілгерінді ықпалды табыңыз.

А)Басшы

В)Шекара

С)Бұрынғы

Д)Саудагер

Е)Көзқарас

2.Сөз тіркесі аралығындағы ілгерінді ықпалды табыңыз

А)Рахманкүл

В)көзбе-көз

С)Сәнқой

Д)Ала ешкі

Е)Ең қызық

3.Біріккен сөздегі ілгерінді ықпалды табыңыз

А)Көк базар

В)Ала қой

С)Көрші-қолаң

Д)Күмісжан

Е)Ырысбек

4.Мына сөйлемдегі ілгерінді ықпал бар сөзді табыңыз

Досжан бүгінгі ойынға ала добын ала келді.

А)Ала добын

В)Ала келді

С)Досжан

Д)бүгінгі

Е)сабаққа

5.Кейінді ықпалды табыңыз

А)Ешкі

В)жұмысшы

С)өнерпаз

Д)бір күні

Е)баспасөз

6.Сөз тіркесі аралығындағы кейінді ықпалды табыңыз

А)зиянкес

В)лажсыздық

С)сары ала

Д)ала кептер

Е)бұл кім?

7.Біріккен сөздегі кейінді ықпалды табыңыз

А)Қазанқап

В)добымыз

С)Ырысберді

Д)Аманбек

Е)Жан-жағына

8.Мына сөйлемнен кейінді ықпалды табыңыз

Ол тұзсыз асты іше салды

А)Ол

В)Тұзсыз

С)Асты

Д)іше

Е)салды

9.Сөз бен қосымша арасындағы кейінді ықпалды табыңыз

А)есікті

В)орманға

С)қаздар

Д)сызыңыз

Е)жазғайсың

10.Жазылуда түбірі өзгеріске ұшыраған кейінді ықпалды табыңыз

А)Түнгі дала

В)Олар шекарадан өтті

С)Оның айтқан сөзіне сенбеді

Д)Жүрегі бір жамандықты сезгендей

Е)Бәрі бірге келді

11.Бірыңғай буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды көрсетіңіз

А)-бей ,паз, -ға, -лар, -лер

В)-нікі,-тай,мен,-хана

С)-ны,-ні,-ды,-ді

Д)-дар,-дер,-тар,тер,

Е)-нан,-не,-ға,дің

12.Буын үндестігіне сай жалғанған қосымшаны табыңыз

А)орыспен

В)бәлеқор

С)ризалық

Д)қыздікі

Е)беймезгіл

13.Буын үндестігі деген не?

А)Дауыссыздар үндестігі

В)Тоғыспалы ықпал

С)Дауыстылар үндестігі

Д)Ілгерінді ықпал

Е)Кейінді ықпал

14.Буын үндестігінің балама терминдік атауын табыңыз

А)Ассимиляция

В)Прогрессивтік ассимиляция

С)Регресивтік ассимиляция

Д)Транскрипция

Е)Сингармонизм

15.Көп нүктенің орнына буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны қойыңыз.

Бала...

А)-пан

В)-жан

С)-лар

Д)-нікі

Е)-қай

16.Қай сөзде буын үндестігі сақталған?

А)парктен

В)банкіге

С)ролі

Д)Цехқа

Е)Ақылдың

17.Тоғыспалы ықпалды табыңыз

А)ала ат

В)Жанқожа

С)көк ала

Д)Жанғали

Е)Оразжан

18.Сөз аралығындағы ілгерінді ықпалды табыңыз

А)жабысты ма?

В)бас салды

С)Тауып алды

Д)көп-көп

Е)тез келді

19.Қай сөзде буын үндестігі сақталмаған?

А)бикеш

В)бейтарап

С)бейберекет

Д)беймезгіл

Е)биші

20.Кейінді ықпалды табыңыз

А)сұрағым келеді

В)сенгім келеді

С)айтқым келеді

Д)жазғым келеді

Е)төлегім келеді

21.Кейінді ықпалды табыңыз

А)дүйсенбі

В)қаңтар

С)Жүсіпбек

Д)ақпан

Е)көзбен

22.Қай қатардағы сөздерде буын үндестігі сақталған?

А)асығыс-үсігіс,баспасөз

В)кем-кетік,кемпірқосақ

С)бала-шаға,мектепішілік

Д)ары-бері,жауынгер

Е)аман-есен,Қызылорда

23.Ілгерінді ықпалды табыңыз

А)Ауа райы өзгергендіктен, үйде отырдық

В)Ол ауырғандықтан, сабаққа бармады

С)Күз келгенде, күн суытады

Д)Жаңбыр жауып тұр

Е)Балапандар суда жүзіп жүр

24.Тоғыспалы ықпал деген не?

А)дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі

В)алдыңғы дыбыстың кейінгі дыбысқа әсер етуі

С)соңғы дыбыстың алдыңғы дыбысқа әсер етуі

Д)қатар тұрған екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі

Е)дауысты дыбыстардың жуан-жіңішке болып араласып келуі

25.Сөз ішіндегі кейінді ықпалды табыңыз

А)Марат кітабын жоғалтып алды

В)Олар көңілді отырды

С)Қазір қоңырау болады

Д)Базардан қашан келдің?

Е)Табиғат қандай тамаша!

26.Кейінді ықпалды табыңыз

А)шауып келді

В)бара жатыр

С)бере салды

Д)айтып қойды

Е)құлай жаздады

27.Қай сөздің оқылуында «н» дыбысы «м» болып өзгереді?

А)Есенгелді

В)Жанғали

С)Есенбек

Д)Рахманқұл

Е)Жауынгер

28.Қай дыбыстар тізбегінде дыбыс үндестігі болмайды?

А)аа(қара ала)

В)ыа(сары ала)

С)са(бес алды)

Д)па(жатып алды)

Е)еа(келе алмады)

29.Қай дыбыстар тізбегінде дыбыс үндестігі болмайды?

А)сж

В)нк

С)нп

Д)зс

Е)нж

30.Екі сөз арасындағы кейінді ықпалды табыңыз

А)көз жұмды

В)сәнқой

С)тонған

Д)жұмысшы

Е)көр-жер

№2 тесттің кілті:

1-е

2-е

3-е

4-в

5-в

6-с

7-д

8-в

9-в

10-д

11-в

12-с

13-с

14-е

15-д

16-е

17-в

18-с

19-в

20-в

21-а

22-с

23-с

24-д

25-а

26-а

27-с

28-с

29-е

30-а

Жұмыс нәтижесі:

2007-2008 оқу жылы

11 «А» сынып

1.Айдымбаева А - 13 балл/4

2.Ахмедова С. - 21 балл/5

3.Баймурзина И. - 21 балл /5

4.Вдовина Д. - 13 балл/4

5.Георгиевских М. - 19 балл/5

6.Жакенова К. - 23 балл/5

7.Калабаев Е. - 20 балл/5

8.Малкарова М - 18 балл/5

9.Михайлюк А. - 25 балл/5

10.Новиков А. - 19 балл/5

11.Омельчук А - 16 балл/4

12.Сандыкеева Г. - 19 балл/5

13.Сурина А. - 11 балл/3

14.Тюлегенова А. - 22 балл/5

«5» -10

«4» -3

«3»-1

Орта балл - 18,5

% білім сапасы - 93

% білім үлгерімі - 100

2008-2009 оқу жылы

11 «Б» сынып

1.Галкина М - 22/5

2.Ербулатова А. - 24/5

3.Злобин Д - 16/4

4.Кадамбаева Ж. - 18/5

5.Лымарева К. - 18/5

6.Маймакова З. - 24/5

7.Письменный В. - 17/4

8.Раджабов А. - 13/4

9.Смолийчук Е. - 20/5

10.Чута Н. - 18/5

11.Яковлев В. - 11/3

12.Яковлев С. - 20/5

«5» -8

«4» -3

«3»-1

Орта балл - 18,4

% білім сапасы - 92

% білім үлгерімі - 100

Пайдаланған әдебиет:

1.Қ.Ибрагимов, Б.Базарғалиева «Қазақ тілі» Алматы «ШЫҢ» 2006

2.Самоучитель казахского языка. Алматы «Аруна», 2005

3.Учебно-методическое пособие «Казахский язык». Сборник тестов по каз. языку - 2008

4. Учебно-методическое пособие «Казахский язык». Сборник тестов по каз. языку - 2009

5.Қазақ тілі (Жоғары сынып оқушылары мен студенттерге арналған әмбебап анықтамалық құрал) Алматы, 2003

11 сынып оқушылары