Классный час Шагаа байырлалынче аян-чорук

МУНИЦИПАЛЬНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА С. АК-ДУРУГ

Класс шагы:

Эге класс башкызы

Монгуш Ю.В

Ак-Дуруг - 2015

Сорулгазы:

1. тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак эки чанчылдарынга уругларны кижизидер.

2. сагынгыр, тывынгыр чорукка база улустун аас чогаалынга даянмышаан, уругларнын сос курлавырын, аас чугаазын сайзырадыр.

Класс шагынын чорудуу:

1. Киирилде кезээ:

- Бистер клазывыс шагында «Шагаа оранынче» аян-чорукту кылыр бис, уруглар. Баштай мен силерге Шагаа байырлалын канчаар эрттирип турганынын дугайында тоогуну таныштырайн.

Чингис-Хааннын уезинде Шагаа байырлалын куску уеде демдеглеп эрттирип турган. Ол болза сентябрь 22-нин хуну болуп турар. Куску хун биле дуннун деннежи бээрин барымдаалап, байырлап турганнары ол.

1267 чылда Чингис-Хааннын улуг оглунун оглу Хубилай-хаан байырлалды февраль айже шилчиткен. Амгы уеде Шагаа байырлалынын эртер хуну астрологтар, чурагачы лама-башкыларнын санааны-биле ай календарын езугаар тодарадып ап турарлар.

1920 чылдарда тывага шага байырлалын чудулге, хурээ-хиит-биле холбашкан деп сылдаг-биле хораан. Ынчап кээрде бистин ада-огбелеривис 70 чыл иштинде Шага байырлалын эрттирбейн келгеннер-дир.

Тыва АССР-нин Дээди Совединин Президиумунун 1991 чылдын февраль 8-те ундурген дугаары 104 доктаалы-биле Шагаа байырлалын тыва чоннун национал байырлалы кылдыр доктааткан. Оон бээр-ле частын эге айында байырлап турарывыс бо.

Шагдан тура манаанывыс

шагаавысты ажыттывыс

мерген соске кагжып, чижип

тоолай чылын уткуп алыыл.

- Шагаа байырлалынын дугайында чуну билир силер уруглар? Ог-буленерде канчаар байырлап турар силер?

- Кандыг чанчылдарны сагып турар силер?

Шагаа байырлалынын уезинде тыва чон кандыг оюннар ойнап чорааныл? (уруглар адаар)

- А шагаа хунунде огге келген кижилер канчаар амыр-мендизин солчуп чорааннарыл?

Мал ыт-куштан сол-ла-дыр бе?

Сол-ла тур.

Оът-сиген, тара-быдаа чаагай-ла тур бе

Чаагай-ла тур.

Аарыг-аржык, дума-занаа оршээл-ле тур бе

Оршээл-ле тур ийин.

2. Тыва оюннар

• Тывызыктар моорейи

• Улегер домактар, узун тыныш

• Дурген чугаа, кожумактар моорейи

3. Туннел кезээ

Чап-чаа унген тоолай чылым,

Чаяалганар будер болзун!

Ада-ие, ажы-толге,

Ачы-чолдуг башкыларга,

Аарыг-аржык халдавазын!

Ооредилге, ажылынга

Оорушку долуп турзун!

Эртем оруу ажык болзун,

Эрге-шолээ хостуг болзун!

Амыдырал экижизин,

Аас-кежии доктаазынам!

Курай-курай, курай-курай!