Сценарий о Коста к 155-летию

Сценарий мероприятия к 155-летию Коста для МБОУ СОШ № 25 Музаевой Заиры А.

Дӕ кад - ӕнӕмӕлгӕ,

Дӕ ном - ӕнусон!

(Къулыл мӕхи конд стыр ӕрдзы ныв, Къостайы хӕхты ныв, ӕмӕ йыл Къостайы ныхӕстӕ:

- КӔРӔДЗИ УАРЗГӔЙӔ ЦӔРУТ!

Нывы быны та - дзуапп Музаты Заирӕйы ӕмдзӕвгӕйы ныхӕстӕй:

МАХӔН ДӔ РАЗЫ ЫСТЫР У НӔ ХӔС,

НИКУЫ ДӔ ФЕРОХ КӔНДЗЫСТӔМ,

ДЫ НӔМ УӔЛАРВӔЙ СТЪАЛЫЙАУ КӔС,

ДӔ ФӔДЗӔХСТ НӔ ЗӔРДЫ ХӔСДЗЫСТӔМ!

МУЗАТЫ ЗАИРӔ.

1 амонӕг. Уӕ бон хорз, Къостайы Фӕдонтӕ!

2 амонӕг. Уӕ бон хорз, Къостайы зӕрдӕйы цырӕгъты рухсы парахатгӕнджытӕ! 1. Алы бон ӕгас нӕм цӕут Къостайы гуырӕн бонӕн кадгӕнӕг уазджытӕ. 2. Азӕй азмӕ Къостайы гуырӕн боныл ӕмбӕлут дзӕбӕхӕй, ӕнӕнизӕй стырдӕр ӕнтыстытимӕ! Нӕ абоны ӕмӕ нӕ иумӕйаг куысты нысан у нӕ рӕзгӕ фӕлтӕры сомбоны амонд.

1. О, бӕрзондыл бадӕг Сызгъӕрин Уастырджи!

Нӕ кӕстӕртӕ дӕ фӕдзӕхст, де уазӕг!

Мӕнӕ хорз адӕм! Уе ппӕты цӕрӕнбон дӕр бирӕ уӕд!

Къостайы ӕнӕкӕрон лӕггӕдтӕ зӕрдыл дарын ӕмӕ сӕ нӕ царды сӕйрагдӕрыл нымайын, махӕй алкӕмӕн дӕр йӕ хӕс у.

2. Сӕдӕ фӕндзай фондз азы размӕ Нары комӕй, Нары хъӕуӕй ратахт амонды стъалы. Ныррухс кодта ирон адӕмы царды фӕндаг. Уыцы рухсӕй разынд нӕ адӕмы уӕздандзинад, фарн ӕмӕ куырыхондзинад.

1. Бонӕй-бон хуыздӕр ӕрттивӕд Ирыстон! 2. Бонӕй-бон тынгдӕр хъуысӕд ирон дзырд! 1. Фӕлтӕрӕй- фӕлтӕрмӕ тынгдӕр нӕрӕд Къостайы ном! 2. Кӕдмӕ уа зӕххы къорийыл цӕрӕг, уӕдмӕ цӕрдзӕн ирон дӕр! Цӕрӕд нӕм уӕдмӕ ирондзинад, фарн ӕмӕ ирон ӕгъдау!

1. Дзырдтӕ «Къоста» ӕмӕ «Ирыстон» систы синонимтӕ сӕ кад ӕмӕ намысӕй. Ирон адӕм сӕхи скодтой ӕмбар ӕмӕ цӕсгомджын ӕппӕт дунеты дзыллӕты ӕхсӕн.

2. Мах, ирон адӕм, абон хӕсджын стӕм Къостайӕ, ӕмӕ куыд зӕдтӕн, афтӕ кад кӕнӕм Къостайӕн дӕр. Ацы хъуыддаг йӕхӕдӕг райдыдта Къоста. Чи нӕ зоны йӕ сызгъӕрин «Ирон фӕндыр»-ы фыццаг ӕмдзӕвгӕйы, табугӕнгӕ хатыр куыд куры махӕй алкӕмӕй дӕр.

«Ныстуан»

Ныббар мын, кӕд-иу дӕм мӕ зарӕг,

Кӕуӕгау фӕкӕса, мыййаг, -

Кӕй зӕрдӕ нӕ агуры хъарӕг,

Уый зарӕд йӕхи фӕндиаг!

2. Къостайы ном азӕй азмӕ ноджы тыхджындӕр ӕрттивы ӕмӕ ӕрттивдзӕн нӕ уарзондзинадӕй. Фӕлӕ мах ноджы тыхджындӕр бацархайын хъӕуы, цӕмӕй мах уарзондзинад дӕр иугыццыл фӕхӕстӕгдӕр уа, Къостайы уарзондзинад куыд ӕнӕкӕрон егъау уыди йӕ ирон адӕммӕ, ӕмӕ канд ирон адӕммӕ нӕ, фӕлӕ…

Люблю я целый мир.

« Люблю я целый мир, люблю людей бесспорно,

Люблю беспомощных, обиженных сирот,

Но больше всех люблю, чего скрывать позорно, -

Тебя, родной аул и бедный наш народ.

1. Къоста махӕн фӕзминаг у йӕ алы хъуыддагӕй дӕр. Уый ӕнӕкӕрон уарзтӕй уарзта ӕмӕ кад кодта йӕ хистӕртӕн. Уымӕн ӕвдисӕн у, адӕмы мысинӕгтӕм гӕсгӕ, йӕ мады сурӕт куыд раст сныв кодта, уый. (Показ слайдов с портретом матери). Къостайы мады - Гуыбаты Маройы чи зыдта, уыдон ӕй хуыдтой тынг Къостайы хуызӕн.

2. Уӕдӕ йӕ фыдӕн та цы кад кодта, уый диссаг у, фыд ӕмӕ фыртӕн кӕд сӕ царды фӕндӕгтӕ алыхуызон уыдысты, уӕддӕр. (Экраныл Леуаны портрет).

Ӕмдзӕвгӕ «Ныфс»

Тызмæгæй мæм ма кæс,

Мæ фыды зæронд,

Дæ зæрдæмæ ма хæсс

Мæ зæрдæйы конд!

Йæ фыды фæндиаг

Кæм вæййы фырт дæр? -

Лæппуйæ рæдиаг

Нæ вæййы æвзæр!

Дæ номыл, дæ кадыл

Нæ барын мæхи, -

Ныууадз мæ мæ адыл, -

Фæндон хорз кæм и?!.

Æз топпæй нæ хъазын,

Æз барæг нæ дæн;

Æхсаргард ысласын

Мæ бон нæу мæнæн…

Фæхудæнт мыл хъалтæ,

Ды се мбал нæ дæ!

Мæ гутон, мæ галтæ -

Мæнæн дæр цæтгæ!

Мæ гутон, мæ галтæ -

Мæ фæндыр, мæ зонд;

Мæ кадæг, мæ зарæг -

Мæ цард хоры конд.

Нæ дзыллæйы зæрдæ -

Мæ хуымгæнды хай;

Нæ бæсты сагъæстæ -

Мæ фæззыгон най…

Дзаг хорæй мæ хордон,

Бæркадджын мæ зæхх,

Хæдтулгæ мæ уæрдон,

Мæ фæндаг уæрæх…

Мæгуырæй мын ма тæрс,

Мæ фыды зæронд, -

Дæ зæрдæмæ ма хæсс

Мæ зæрдæйы конд!..

1. Алы адӕймагӕн дӕр вӕййы йӕ царды мидӕг иу стырдӕр бӕллиц, ӕмӕ йӕ тынг фӕфӕнды, цӕмӕй йын сӕххӕст уа. Къостайӕн дӕр уыди ахӕм бӕллиц, кӕцы йын раргом ис йӕ диссаджы ӕмдзӕвгӕйы:

Рагон нӕртон лӕгау зарын куы зонин,

Арвмӕ куы хъуысид мӕ фӕндыры хъазт, -

Дунеты сеппӕт мӕхимӕ ӕрхонин,

Радзурин уыдонӕн зӕрдӕйы маст. (пауза…)

2. Сӕххӕст нӕ уарзон поэты бӕллиц. Ныззарыди йӕ зӕрдӕйы дзаг ӕцӕг нӕртон лӕгау ӕмӕ йӕ «Ирон фӕндыры» зӕлтӕй кӕй зӕрдӕ нӕ бацагайдта, ахӕм нал баззад. Йе стыр уарзондзинад зӕрдӕйӕ-зӕрдӕмӕ ахъардта адӕмы хсӕн ӕмӕ сӕууон стъалыйау цӕхӕртӕ калы абон дӕр Прометейы артау нӕ зӕрдӕтӕ хъармгӕнгӕйӕ.

1. Йӕ адӕмы амондыл тохы чи нӕ бафӕллад, ахӕм адӕймагӕн мӕлӕт нӕй, ис ын ӕрмӕст райгуырӕн бон, уыцы бон свӕййы адӕмон бӕрӕгбон. Фынддӕсӕм октябрь нӕ адӕмӕн сси бӕрӕгбон, ӕмӕ йыл алы аз дӕр мах цытджынӕй ӕмбӕлӕм ӕмӕ ӕмбӕлдзыстӕм. (Фӕндырӕй цӕгъды…)

2. Къостайӕн йӕ риуы цы стыр уарзондзинад уыд, уый уыд ӕнӕхъӕн дунейы фаг дӕр. Фӕлӕ уый уӕддӕр йӕ бирӕ лӕггӕдты фӕстӕ йӕхи диссаджы хӕсджыныл нымадта йӕ адӕмы раз.

Ӕз дзыллӕйӕ къаддӕр куы дарин,

Куы бафидин искуы мӕ хӕс,

Уӕд афтӕ ӕнкъардӕй нӕ зарин,

Нӕ хъуысид мӕ кӕуын хъӕлӕс.

1. Кӕд Къоста йӕ уд ӕмӕ йӕ тых йӕ ӕрвылбоны цард иууылдӕр снывонд кодта ирон хуымӕтӕг адӕмы цард фӕхуыздӕр кӕнынӕн, тынгдӕр та, ӕнӕкӕрон уарзтӕй кӕй уарзта, уыцы сабитӕн, уӕд мах, ирон адӕм, гыццылдӕр хӕсджын не стӕм Къостайы раз, уымӕ гӕсгӕ йын ирон адӕм дӕр стырӕй чысылӕй йӕ ном ссардтой се мдзӕвгӕты.

Ирыстоны зӕххыл ахӕм къуым нӕй, ӕмӕ Къостайы кӕм нӕ зыдтой, йе мдзӕвгӕтӕ йын кӕм нӕ бакастысты, зарджытӕ ӕмӕ йыл кадджытӕ кӕм нӕ кодтой. Уӕвгӕ… куыд бирӕвӕрсыг у Къостайы сфӕлдыстад! Кӕй зӕрдӕмӕ не ссардта уый фӕндаг; кӕй зӕрдӕ не схъарм кодтой йӕ поэзийы фӕлмӕн тынтӕ.

Уыцы тынтӕ суагътой ныр ног таутӕ ӕмӕ фыссынц Иры сабитӕ сӕхӕдӕг дӕр ныр Къостайы тыххӕй. Байхъусӕм-ма сӕм:

« Дӕ кад-ӕнӕмӕлгӕ, Дӕ ном-ӕнусон».

Къоста - нӕ кад ӕмӕ нӕ зарӕг, -

Нӕ цинтӕй никӕд уыдзӕн цух!

Цӕрдзӕн Ирыстоны зынаргъ лӕг,

Зӕххыл йӕ зарӕгау ӕдзух!

«Къостайӕн».

Куыд бирӕ сарӕзтай ды Ирӕн,

Хуыдтай йӕ буц номӕй - дӕ мад:

Дӕ удӕй амадтай йӕ фидӕн,

Ӕмӕ дын уый та кодта кад.

Дӕ зарджытӕ дын алчи зоны,-

Хуыздӕр зарӕг дунейыл нӕй!

Ӕмӕ нӕ цин, нӕ хъыджы бонты

Цӕвиттон исӕм мах дӕуӕй.

Ӕмдзӕвгӕ «Нӕхи Къостайӕн»

Ӕз зонын хорз нӕхи Къостайы,

Уыдис нӕ Ирӕн фидар хох.

Йӕ зарджытӕй мӕ зӕрдӕ райы.

Йӕ фарны дзырд нӕ кӕнын рох.

Ӕз зонын хорз нӕхи Къостайы,

Уыд сидзӕр мадӕй, иунӕг гуырд,

Фыдӕй дӕр не ййӕфта нӕ царды

Хъӕбулау сабийы рӕвдыд.

Ӕз зонын йе взонг азты мады

Куыд мысыд, кодта йӕм хӕлӕг.

Йӕ тох рӕстдзинады хъуыддагыл

У царды абон дӕр бӕрӕг.

Фӕлӕ нӕ бакуымдта зын рӕтты

Йӕ цӕхӕр сонт зӕрдӕ сӕттын.

Ныфс мын «Ирон фӕндыр» куы дӕтты,

Мӕ йӕ цырагъдарӕн хӕссын.

Нӕ кодта мӕгуырты сӕраппонд

Йӕхи мӕлӕтӕн дӕр ӕвгъау.

Уыд адӕмы уарзт йе стыр амонд,

Йӕхӕдӕг… - сахъ нӕртон лӕгау.

Фӕлӕ куыд ӕххӕст кӕнӕм мах та?,

Йӕ бӕллиц царды, уый зӕгъут!

Мӕлгӕйӕ дӕр ма нын фӕдзӕхста:

«Кӕрӕдзи уарзгӕйӕ цӕрут!»

1. Ирыстоны зӕххыл ахӕм къуым нӕй, ӕмӕ Къостайы кӕм нӕ зыдтой, йе мдзӕвгӕтӕ йын кӕм нӕ бакастысты, зарджытӕ ӕмӕ йыл кадджытӕ кӕм нӕ кодтой. Уӕвгӕ… куыд бирӕвӕрсыг у Къостайы сфӕлдыстад! Кӕй зӕрдӕмӕ не ссардта уый фӕндаг; кӕй зӕрдӕ не схъарм кодтой йӕ поэзийы фӕлмӕн тынтӕ.

Уыцы тынтӕ суагътой ныр ног таутӕ ӕмӕ фыссынц Иры сабитӕ сӕхӕдӕг дӕр ныр Къостайы тыххӕй. Байхъусӕм-ма сӕм:

«Къостайӕн». Ныффыста йӕ Хуыбиаты Хетӕг.

Уӕлладжыры комы ӕрдзы хъӕбысы Ирыстоны райгуырд уарзон хъӕбул. Нӕ уарзон Къостайы ӕнустӕм дӕр мысӕм Йӕ «Ирон фӕндыр» нын тырыса куы у.

Рӕзгӕ фӕлтӕрӕн ныууагъта йӕ рухс ном.

Къостайӕ сӕрыстыр мах абон дӕр стӕм.

Дзӕгъӕлы нӕ фӕци поэтӕн йӕ сагъӕс,

Ирыстон ӕй зонынц, йӕ фӕрнӕй цӕрӕм!

Ӕмдзӕвгӕ «Къостамӕ» ныффыста Мамиты Алан.

Кӕд не хсӕн нал дӕ ды, уӕддӕр,

Дӕумӕ, куыд удӕгасмӕ, дзурын.

Ирон лӕджы бындзӕфхад дӕн

Ӕмӕлӕт у! - Хуыцаумӕ кувын!

Цӕй тыххӕй, уый дӕр дын зӕгъон:

- Ирон ӕвзаг бӕрзӕндтӕм систай.

Сӕрыстыр дӕн, кӕй дӕн ирон,

Кӕй сты Алантӕ скифаг знӕмтӕ!

Иннӕ ӕмдзӕвгӕйы автор у Санахъоты Алинӕ.

Коста.

«Не верь, что я забыл родные наши горы»

Великий наш поэт так написал тогда…

Тебе сегодня адресую те же строчки:

«Не верь, что позабыли мы тебя Коста!»

Твои стихи, поэмы и картины

Взрастили многотысячный людской поток,

Как воды горных рек, как снежная лавина,

Твоя поэзия проникла в самый главный уголок.

Тот уголок хранится в каждом сердце,

Неважно - русский ты иль осетин,

Но гордо говорим, что Хетагуров -

Для нас пример, кумир и господин!

Я рада, что принадлежу тому народу,

Который ты любил, которому служил,

И наш седой Кавказ, суровый, но красивый,

Который ты в стихах не раз превозносил,

Ни на минуту о тебе не позабыл!

Ликуй Кавказ! И содрогнитесь горы - исполины!

Великий сын Осетии прославил вас в веках

И на земле, аш с севера до юга

Знают наш Кавказ благодаря Коста!

1. Абон нӕ фӕсивӕды гыццылдӕртӕ «Ирон фӕндыры» зӕлтӕм акӕндзысты уӕздан кафт бӕрӕгбоны кадӕн.

«Хонгӕ кафт» кафынц 1-ӕм къласы ахуырдзаутӕ.

2. Къостайӕн йӕ «Ирон фӕндыр» ирон адӕмӕн у цыкурайы фӕрдыг. Цыкурайы фӕрдыгау дзы тӕмӕнтӕ калынц йе мдзӕвгӕтӕ «Додой», «Ӕнӕ хай», «Катай»… ӕмӕ афтӕ дарддӕр. Йӕ зӕрдӕйы ахсджиаг ӕнкъарӕнтӕ поэт тынг равдыста уыдоны. Байхъусӕм-ма сӕм: (Дӕлдӕр цы ӕмдзӕвгӕтӕ ныммыхуыр кодтон, уыдон се ппӕт пайда кӕнын нӕ хъӕуы, фӕлӕ рӕстӕг цас уа мероприятийӕн, уымӕ гӕсгӕ.)

ДОДОЙ

Додой фæкæнат, мæ райгуырæн хæхтæ,

Сау фæныкæй уæ куы фенин фæлтау!

Зæй уæ фæласа, нæ тæрхоны лæгтæ, -

Иу ма уæ фезмæлæд искуы лæгау!..

Искæй зæрдæ уæ дзыназгæ нырризæд,

Искæмæ бахъарæд адæмы хъыг,

Дзыллæйы мæстæй уæ исчи фæриссæд,

Иумæ уæ разынæд иу цæстысыг!..

Фидар рæхыстæй нын не уæнгтæ сбастой,

Рухс кувæндæттæй хынджылæгкæнынц,

Мард нын нæ уадзынц, нæ хæхтæ нын байстой,

Стырæй, чысылæй нæ уистæй нæмынц…

Иугай ныййыстæм, ныууагътам нæ бæстæ,

Фос дæр ма афтæ ныппырх кæны сырд, -

Фезмæл-ма, фезмæл, нæ фыййау, нæ фæстæ,

Иумæ нæ рамбырд кæн, арфæйы дзырд!..

Оххай-гъе! Не знаг нæ былмæ фæтæры, -

Кадмæ бæлгæйæ æгадæй мæлæм…

Адæмы фарнæй къæдзæх дæр ныннæры, -

Гъе, мардзæ, исчи! - бынтон сæфт кæнæм!

КАТАЙ

Мæ хæлар, мæ уарзон, æнæзонгæ уарзон!

Цы номæй дæм бадзурон, уый ма мын зæгъ?..

Мæ зæрдыл дæ дарын цы ныфсæй фæразон,

Мæ райгуырæн бæстæ, мæ фыдæлты зæхх?

Мæ райгуырæн бæстæ! Дæ айнæг къæдзæхæй,

Дæ фидар, фæлтæрд риуæй хъусын хъæрзын…

Мæ хæлар, мæ уарзон! Дæлзæххæй, уæлзæххæй,

Кæмдæриддæр дæ, - тагъд мæ хъæрмæ фæзын!..

Хъæр мæрдтæм дæр хьуысы, - куы бамбæхсай барæй,

Уæд усы кæрдæны мыггагмæ фæхæт!..

Мæ мæгуыр Ирыстон! Æрцæуæг æлдарæй,

Тыхгæнæг хæддзуйæ дæ ма уæд, ма, мæт?

Тыхгæнæг хæддзумæ кæд искуы фæндонæй,

Æууæнккагæй радтай, рæстæнхъæл, дæ бар?..

Мæ хæлар, мæ уарзон! Ныммæл мын фæсмонæй,

Ды искуы хæддзуйæ куы скæнай æлдар!..

ÆНÆ ХАЙ

Мæ Иры фæсивæд! Дæ цинæй, дæ хъыгæй

Фæластон мæ сау зæрдæ дард…

Цы ма мын кæндзынæ? - Дæ цæстыты сыгæй

Æнæ хай фæуыдзæн мæ мард!..

Æцæгæлон адæм, æцæгæлон бæстæ

Æхсныфæй нуазынц мæ туг…

Мæлæтæй нæ тæрсын, фæлæ мын мæ фæстæ,

Мæ уæлмæрдмæ чи хæсдзæн суг?

Кæй чызг мыл ыскæндзæн зæрдæхалæн хъарæг,

Кæй кæуынæй риздзæн къæдзæх,

Кæй фæндыр ысцæгъддзæн мæ иунæджы зарæг,

Чи уадздзæн мæ дугьы йæ бæх?

Мæ Иры фæсивæд! Дæ цинæй, дæ хъыгæй

Фæластон мæ сау зæрдæ дард …

Цы ма мын кæндзынæ? Дæ цæстытысыгæй

Æнæхай фæкодтон мæ мард!..

САГЪÆС

Мæ удылхæцæг

Æнæ æнцой уа,

Мæ мады зæнæг

Мæ мардыл кæуа!

Куыд зæхмæдзыд дæн,

Куыд фыдуаг хæссын, -

Мæ фыдæн фыртӕн

Цæуылнæ бæззын?

Хъæубæстæй - хъоди,

Æмгартимæ - сырд,

Ныхасы - гоби, -

Нæ мæ хауы дзырд.

Мæ зонд, мæ фæндыл

Нæ лæууы кæстæр,

Кæстæр мæ фæдыл

Нæ цæуы хæстмæ.

Бæсты сæрвæлтау

Нæ кæлы мæ туг;

Хæссын, къæлæтау,

Цагъайраджы дуг!..

НЫФС

Тызмæгæй мæм ма кæс,

Мæ фыды зæронд,

Дæ зæрдæмæ ма хæсс

Мæ зæрдæйы конд!

Йæ фыды фæндиаг

Кæм вæййы фырт дæр? -

Лæппуйæ рæдиаг

Нæ вæййы æвзæр!

Дæ номыл, дæ кадыл

Нæ барын мæхи, -

Ныууадз мæ мæ адыл, -

Фæндон хорз кæм и?!.

Æз топпæй нæ хъазын,

Æз барæг нæ дæн;

Æхсаргард ысласын

Мæ бон нæу мæнæн…

Фæхудæнт мыл хъалтæ,

Ды се мбал нæ дæ!

Мæ гутон, мæ галтæ -

Мæнæн дæр цæтгæ!

Мæ гутон, мæ галтæ -

Мæ фæндыр, мæ зонд;

Мæ кадæг, мæ зарæг -

Мæ цард хоры конд.

Нæ дзыллæйы зæрдæ -

Мæ хуымгæнды хай;

Нæ бæсты сагъæстæ -

Мæ фæззыгон най…

Дзаг хорæй мæ хордон,

Бæркадджын мæ зæхх,

Хæдтулгæ мæ уæрдон,

Мæ фæндаг уæрæх…

Мæгуырæй мын ма тæрс,

Мæ фыды зæронд, -

Дæ зæрдæмæ ма хæсс

Мæ зæрдæйы конд!..

АЗАР!

Æз дæ зарынмæ куы хъусын,

Уæд хъæлдзæгдæрæй фæкусын,

О, мæ хуры хай, -

Азар-ма, чызгай!..

Мах бар нал ысты нæ сæртæ…

Азар, цалынмæ дæ зæрдæ

Не ссау фырмæстæй,

Адæмы мæтæй!..

Адæмæн зæхх у сæ дарæг…

Азар!.. Ракæ мыл-иу хъарæг, -

О, мæ бон, - иу зæгъ, -

Байстой нын нæ зæхх!..

Нал дæ бахъæудзæн ныр рувын...

Азар!.. Сахуыр мӕ кæ кувын!..

Ма фæлидз тæргай,

О, мæ хуры хай!..

ФЕСÆФ!

Фесæф, фесæф, цард,

Сау лæппуимæ,

Тагьд дæлдзæх фæу

Ме намондимæ! -

Калмау мын мæ риу

Судзгæ баууыддта

Маст - зæрдæхалаен,

Йæ тых басæтта!

Афæлывта мæ

Сауæрфыг рæсугъд…

О, мæ худинаг,

О, мæгуыр мæ уд!..

Дзырд Хуыцауы раз

Радта иннæмæн, -

Къухæй нал ласы

Ныр йæ къухдарæн…

Гъей, чызгай, цæмæн

Афæлывтай мæн?!.

Цæй, дæ Хуыцау дын

Уæд тæрхонгæнæг!..

Даргъ хæххон зымæг,

Уалдзыгон бонау,

Ныр æрымысын.

Æз, фын фенæгау…

Кæд кæрæдзийы

Фаг нæ рæвдыдтам?

Кæд кæрæдзийæн

Фаг нæ фæдзырдтам

Уарзон ныхæстæ,

Цардæнхъæл лæджы?!.

Гъей, цы хъал уыддæн

Уыцы рæстæджы!..

Ныр дæу чи хæссы,

Уый йæ лæджыхъæд

Мемæ бавзарæд,

Кæд хуыздæр у, уæд!

Йе - йæ топпæй хъазт,

Йе - йæ бæхыл бадт,

Йе - йæ кæсгон кафт,

Йе - йæ цæгъдгæ зард!.

Дæу сырх дарийæ

Хорз ысфæлыста!

Дæу сызгъæрин рон

Нарæг балвæста!..

Риуы 'гьнæджытæ

Хъазынц стъалытау…

Уæд дæ хæрдгæхуыд,

Уӕд дæ алы 'гъдау!…

Фесæф, фесæф, цард,

Сау лæппуимæ,

Тагъд дæлдзæх фæу

Ме намондимæ!

Калмау мын мæ риу

Судзгæ баууылдта

Маст - зæрдæхалæн, -

Йæ тых басæтта!

ЗОНЫН

Зонын, æфсæрмæй кæудзыстут,

Бавæрдзыстут мын мæ мард,

«Рухсаг у, рухсаг, - зæгьдзыстут,

Ницæмæн уал уыд дæ цард!»

Зонын, æргæвддзыстут исты, -

Мардыл ма чи дары ком? -

Алчи æфсæстæй мæ хисты

Ссардзæн арахъхъæй мæ ном.

Иу бон æгъгъæд у мысынæн,

Иу бон кæндзыстут мæ дзырд,

Уый фæстæ ферох уыдзынæн, -

Ничиуал зондзæн мæ цырт.

ТÆХУДЫ…

Тæхудиаг, буц хъæбулæй

Йæ уалдзæджы царды хурæй

Чи бафсæст йæ мады хъæбысы!

Тæхуды, æрæгвæззæджы,

Хъæлдзæгæй æнкъард рæстæджы

Йæ рагуалдзæг хорзæн чи мысы!

Тæхуды, йæ фыды зæххыл,

Йæ уарзон æмгарты рæгъыл

Кæмæн хъуысы дардмæ йæ зарæг!

Тæхуды, йæ гутонимæ,

Хæрзифтонг бæхуæрдонимæ

Йæ бинонтæн чи у сæ дарæг!

Тæхуды, йæ дзыллæйы раз

Чи ракæны барджын ныхас,

Кæй фæрсынц, кæй равзарынц зондæй!

Тæхуды, йæ уарзондзинад,

Йæ хорз ном, йæ фыдæлты кад,

Чи уадзы уæлæуыл зæрондæй!.

ХÆРЗБОН!

Ифтонг хызынæй, лæдзæгæй, æрчъитæй,

Скодтон уæрдæхæй дзыхъыннæуæг рон,

Ис ма цыдæртæ мæ кæрцы фæдджитæй…

Дард у мæ фæндаг… Зæгъын дын: хæрзбон!..

Рагæй мын «ацу» дæ цæстæнгас дзуры,

Рагæй дæ кодтон мæ уындæй тæрсын;

Зонын, дæ зæрдæ куыд ризы мæ цуры,

Хъусын ныр дæр ма йæ сусæг хъæрзын…

Гъеныр хæрзбон, мæ хур!.. Нал мæ уындзынæ,

Дардмæ дæ хæддзуйы мацæуыл дом!

Райсом мæ цæстæнгас ферох кæндзынæ,

Ферох кæндзынæ иннæбон мæ ном…

Чи зоны, искуы æрыфта дæ зæрдыл

Иунæджы сагъæс, мæгуыры бæллын, -

Чи зоны, искуы куы уайа дæ цæстыл -

Уазал æхсæвы фæндагыл мæлын, -

Ма-иу фæтæрс, чызгай! Ахæм фыдфынтæ

Дардæй дын амонд хæсдзысты уæддæр, -

Исчи та исы йæхимæ дæ рынтæ,

Исчи дын хъары нывондæн йæ сæр…

Хонын æмбалæн нæ фыдбылыз мемæ, -

Тагъддæр мæ балцæн йæ фæстаг кæрон

Уый «фæндарастæй» кæд ссарин æз йемæ..

Ма фæфæсмон кæ!.. Хæрзбон у, хæрзбон!..

МÆГУЫРЫ ЗАРÆГ

Адæмæн сæ рæсугъд уæттæ

Хъармæй, райдзастæй лæууынц,

Махæн та нæ сывæллæттæ

Уазал лæгæты кæуынц…

Адæмæн сæ чындзхонты хъазт

Хæхтæ, къæдзæхтæ хæссы,

Махæн та нæ гæдыйы уаст

Мардыл кæуæгау хъуысы…

Адæмæн сæ цæхджын фыдтæ

Царæй фæныкмæ тæдзынц,

Махмæ та хæлынбыттыртæ

Цары ахстæттæ кæнынц…

Адæмæн сæ фæззæджы куыст

Не ссы афæдзмæ куырой,

Махæн та нæ афæдзы мызд -

Гасæй иу хоры кæфой!..

МÆГУЫРЫ ЗÆРДÆ

Зымæг нæ хæхты цух нæ уадзы, -

Лæджы æмбæрц æруары мит;

Æфцæгæй коммæ уад дзыназы;

Их доныл саразы йæ хид.

Æхсæвæн нæм кæрон нæ вæййы…

Тæхудиаг кæм нæ у сæрд!

Сæнар кæмæ нæй, уый ныссæйы, -

Цырагъ нæм чи судзы фæсхæрд?!.

Нæй кад мæгуыр лæгæн йæ куыстæн, -

Йæ сихор, йе хсæвæр - йæ мæт;

Иæ уат - ыскъæт, зыгуым - йæ лыстæн,

Хъæбæр - йæ цъæх хуыссæн нымæт…

Кæд рухс нæ баййафы йæ цардæй,

Йæ бон кæд арвиты зынтæй, -

Уæддæр нæ ныххуыссы æнкъардæй -

Йæ зæрдæ хъал вæййы фынтæй.

А-ЛОЛ-ЛАЙ!

Къух дæ ауызын фæразы…

Мæй дæ авдæнимæ хъазы.

Стыр лæг мын ысуай!..

А-лол-лай!..

Ракæндзынæн дын мæ зарæг…

Искуы кæд ысуис мæ дарæг,

Урс уæрыкк дын уон!..

о, мæ бон!..

Зындонæй фыддæр нæ цæрæн…

Нал у ныр дæ фыд йæ сæрæн

Сау хæххон куыстæй…

Ахуысс, цӕй!..

Искуы мын куы схъомыл уаис,

Уæд ды дæр дзы цух нæ заис,

Бирæ мын цæрай!..

А-лол-лай!..

Скæнис хъугдзармӕй æрчъитæ,

Къахис митбынæй мæхъитæ,

Стонг æмæ сыдæй…

Ахуысс, цæй!..

Сугтæ мын хæссис æргъомæй…

Бадзурин дæм уæд æргомæй:

Мады зæрдæ зон,

о, мӕ бон!..

Бадзурин дæм: уарз нæ бæстæ,

Ма цæ суæлдай кæ нæ фæстæ,

Ма цæ бафæллай!..

А-лол-лай!..

МАРДЫ УÆЛХЪУС

Фæндараст!.. Фервæзтæ нæ мæтæй -

Хуыцауы мацæмæй уал дом! -

Мæрдты дын хай уыдзæн дзæнæтæй,

Уæлæуыл баззайдзæн дæ ном.

Лæппуйæ базæрондмæ царддæ

Мæстджынæй адæмы мæстæй;

Æхсæв цырагъдарæй фæхаттæ

Хæларæй, уарзонæй, рæстæй…

Дæ мадау бауарзтай нæ бæстæ,

Фæцыддæ мæгуыртæн фыййау…

Цæмæй дын фиддзыстæм дæ хæрзтæ,

Цæмæй дын ратдзыстæм æгъдау?!.

Фыдæй фыртмæ нæ уд, нæ зæрдæ

Дæ рухсæн хъардзыстæм, бæргæ,

Фæлæ та сагъæссаг нæ сæртæ,

Дæ фæстæ чи баззад кæугæ!..

1891 азы Мартьийы 3 бон, Дзæуыджыхъæу.

РАКÆС!..

Дзæгъæл мæ ныууагъта мæ фыд,

Нæ зонын мæ мады рæвдыд,

Нæ бæстæй фæхицæн дæн сонтæй.

Кæмдæрты æнæсæронæй,

Æдыхæй, æцæгæлонæй,

Мæ уалдзæг æрвыстон фыдбонтæй…

Фæхæссон-ма, загьтон, уæддæр

Фæстæмæ мæ иунæджы сæр

Мæ Ирмæ, мæ райгуырæн бæстæм…

Мæ цæстысыг донау мызти,

Мæ зæрдæ фырцинæй рызти, -

Куы скастæн нæ цъитиджын хæхтæм.

Æрцыддæн… Мæхицæй фыддæр

Мæгуырæй куы ссардтон дæу дæр,

Мæ уарзон, мæ иубæстон адæм!..

Нæ хæхтæй, нæ тыгъд быдыртæй

Æмхуызон нæ иуæн дæр нæй, -

Кæм кусæм, кæм цæуæм, кæм бадæм!..

Лæджы хуызæн лæг нæм - ыстæм,

Бæрæг дæр нæ нал ис, цы стæм,

Цы уыдзæн нæ фидæн, нæ фæстаг? -

Кæдæмдæр ма хилæм куырмæй…

Гъе, Уастырджи, ракæс, цæмæй

Нæ фæуæм бынтондæр фыдвæндаг!..

ÆНÆ ФЫЙЙАУ

Хорз фыййау пыхсы дæр ары йæ фосы фæд,

Рындзыл нæ кæны фынæй…

Фесæфай, фесæфай, уастæн, нæ фæсивæд, -

Иу бахъаггæнæг дæ нæй!

Тар хъæдмæ бацыддæ, пыхсы ныдздзæгъæл дæ, -

Стонг фосæй сонтдæр, зыддæр, -

Иугæйттæй агурыс фароны хæтæлтæ,

Стонг фосау сæфыс ды дæр!..

Гъæй, джиди! Искуы дæ фыййау куы разарид

Иу сау къæдзæхы сæрæй!

Хорз фосы дзугау дæ иумæ куы равзарид

Исчи йæ фарны хъæрæй!..

САЛДАТ

Удæнцой ма фена, махæн нæ цардывæнд

Чи халы барынвæндæй!..

о, мæ ныййарæг, æвзаргæ тын ма нывæнд, -

Цухъхъатæ дарæн мын нæй!..

Морæ фæсбынæй дæ буц хъæбулы зæрдæ

Нал ысрухс кодтай, мæ мад! -

Исчи дæ фыртæн куы асæтта йе фсæртæ,

Додой, куы райса йæ над!

«Стонгӕй мæлын, гыцци!» - никæмæ бадзурдзæн, -

Буц хæринагæн ын - кас…

Талынг къазармайы къуымы-иу батулдзæн,

Сау хъæмп - йæ гобан, йæ баз…

Иртæст йæ дзыллæйæ, уайтагъддæр базондзæн

Фидиссаг цардæн йæ ад;

Усгур лæппуйау дæ ницæуыл бадомдзæн, -

Хорз уа, æвзæр уа - салдат!

Исчи куы ныммара искуы дæ дарæджы, -

Чи ма йын райсдзæн йæ туг?

Ракæн-иу, ракæ йæ сагъæс дæ хъарæджы,

Аргæвд-иу хистæн нæ хъуг!..

о, мæ ныййарæг, уæд дын æз æрбамæлон,

Ма ку!.. Фæуыром дæхи!..

Фенæм уал… Фесæфæд сау лæппу цардбæллон,

Чи мæ цы айса - йæхи!..

1. Кӕд Къоста йӕхӕдӕг Нары комӕй рацыд, уӕддӕр ын арфӕйы ныхӕстӕ кодой Иры алы кӕмтты дӕр. Удӕгас адӕймагӕн арфӕ кӕнынмӕ ирон адӕм нӕртон не сты, фӕлӕ, диссаг ӕрцыдау хаттӕй-хатт адӕм дӕр аивынц сӕ фӕтк. Къостайыл йӕ удӕгасӕй скодтой зарӕг, Къостайыл йӕ удӕгасӕй зӕрдӕбынӕй ныффыста ӕмдзӕвгӕ йӕ хорз фӕдон - Гурдзибеты Блашка.

Уый, зӕдмӕ дзурӕгау, фыста Къостайыл.

КЪОСТА

Ка дин не 'скæндзæнæй кадæ,

Ка дин нæ ратдзæнæй æгьдау?

Ка сдзурдта, ниййергæй нæ мадæ,

Адæммæ йе 'взагæй дӕуау?

Тари, гьæуаггин - чирагъæй,

Скодтай æй дæ мæтæ, дæ уаргъ,

Фæйхастай æнцон дæ рагъæй,

Зонгæй йин æ уæжи æ йаргъ.

Ра 'йбæл игурдтай фæндури

Пахампарæн нин сувæллон...

Фæсмæрунцæ'й хонх, будури,

Ирæ 'ма Дигорæ дæ ном.

Нæ уинуй дæ хæстæгмæ нæ цæстæ,

Йизолмæ йигъосуй дæ нæ гъос, -

Арфæгондæй дин нæ бæстæ

Мижди æрветуй æ боз!

2. Мах зонӕм, Къостайы сфӕлдыстад у цардамонӕг алы дуджы дӕр. Цард цӕуы размӕ. Ивддзинӕдтӕ цӕуы ахуырады дӕр ӕмӕ алы ног рындзӕй дӕр, ног технологиты фӕрцы поэты цард ӕмӕ сфӕлдыстады, аивдӕрӕй фенынц сывӕллӕттӕ бирӕ ногдзинӕдтӕ.

Уыцы куыст цӕуы не скъолайы дӕр. Скъоладзаутӕ ахуыргӕнджыты разамындӕй кусынц иртасӕн куыстытыл. Байхъусӕм дзы иу цалдӕрмӕ.

1 амонӕг.

1. Доклад «Коста и его Родина» презентациимӕ географияйӕ.

2. Сценка - цыбыр равдыст «Къоста ӕмӕ фыййау.»

3. Доклад историон бынӕтты тыххӕй презентациимӕ.

4. Доклад «Къоста - нывгӕнӕг» презентациимӕ ӕмӕ сценӕйыл удӕгасгонд нывтимӕ.

5. Сценка «Къоста ӕмӕ Аннӕ Попова» с живой картинкой. «Къостайы цырты раз» ирон аргъуаны карты.

2 амонӕг. Ирон адӕммӕ, рагӕй дӕр, бӕрӕгбон кадджын уыд уазӕгӕй, йӕ арфӕйы ныхасӕй, йӕ кафтӕй, йӕ зардӕй.

Абон нӕм уазӕгуаты ис Ирыстоны уарзондӕр зарӕггӕнджытӕй иу - Джыккайты Альбинӕ, ӕмӕ йын ныхасы бар. Хъусӕм зарӕг «Хъуыбады»-мӕ.

Абон-ма нын ноджы нӕ бӕрӕгбон ысрӕсугъд кодтой Ирыстоны куырыхон хистӕртӕ ӕмӕ сӕм байхъусӕм. (Радио, телеуынынад , пресса, фысджытӕ.)

1. Къостайӕ сӕрыстыр сты ӕрмӕст нӕхи адӕм нӕ, фӕлӕ ма дард бӕстӕтӕй минӕвӕрттӕ дӕр. Мӕнӕ куыд фыссы Раиса Ахматова:

- «Поэзия Коста своей бессмертной красотой цементирует силу нашего духа и сердца… Пока живёт поэзия Коста, будут жить свобода и любовь.

Всё творчество поэта - великий подвиг. И мы, потомки Коста, благодарим его за этот подвиг!»

2. Зындгонд кавказаг поэт Алим Кешоков та арфӕ кодта Ирыстонӕн: «Осетинская земля вскормила, взростила К.Л. Хетагурова, ставшего выразителем сокровенных дум кавказских народов. Поэтому из всех литератур земли, осетинскому народу, подарившему нам звезду первой величины - нижайший поклон.

(Здесь можно добавить ещё слова других великих людей.)

1. Къостайӕн арфӕ кӕнынц не скъолайы алы адӕмыхӕттыты ахуырдзау-минӕвӕрттӕ дӕр. Хистӕр кълӕсты ахуырдзаутӕ ӕфсымӕртау ӕмӕ хотау радтой сӕ кӕрӕдзимӕ сӕ къухтӕ ӕмӕ нын лӕвар кӕнынц ирон уӕздан кафт - хонгӕ.

Кафынц «Хонгӕ».

2. Ӕнӕкӕрон у Къостамӕ уарзондзинад хъуыстгонд адӕмты зӕрдӕты. Ӕрмӕстдӕр стыр уарзондзинадӕй равзӕрдзӕн Мустай Карим, башкираг поэт, цы мдзӕвгӕ ныффыста, ахӕм.

Ӕмдзӕвгӕ Памяти К. Хетагурова.

В стране орлов и горных туров,

Где воздух свеж, вода чиста,

Родился мальчик - Хетагуров,

Поэт по имени Коста.

Ещё не знал окрестный житель,

Что рядом с ним в ауле Нар

Рождён народный просветитель,

Несущий в сердце Божий дар.

И вскоре будущий художник,

И публицист и драматург,

Искусства основоположник

Учиться едет в Петербург.

Пройдя тернистые дороги,

Он, не богатый человек,

Живя без чьей-либо подмоги,

Взошёл на творческий Казбек.

Он пел без модных выкрутасов,

Не сторонясь народных бед,

А как же Лермонтов, Некрасов

Ему смотрели строго в след.

Он не был в роли демиурга,

Зато в нужде бывал не раз…

Душа звала из Петербурга

Неудержимо на Кавказ.

Прощайте серые громады,

Привет, страна любимых гор!

Как все поэту были рады!

И лишь одна отводит взор.

Но лишь она одна желанна,

Одна зовёт лишь за собой…

Не свяжет Цаликова Анна

Свою судьбу с его судьбой.

Гоня душевную усталость,

Он не плутал в житейской мгле.

«Скорбящим ангелом» осталась

Попова Анна на земле.

В его поэмах и полотнах

Бушует жизнь, любовь и страсть,

Но власть на это неохотно

Глядит, - на то она и власть.

Опала, ссылка, возвращенье…

С рожденья милые места,

Как свет, как символ вдохновенья

Носил в душе поэт Коста.

Он не был льстивым златоустом,

Не слыл светилом из светил, -

На осетинском и на русском

Он пел, как Бог ему судил.

Он был открытым и свободным

Для честных искренних сердец,

Он был поистине народным -

Поэт, художник и борец.

Его судьба неповторима,

И входят в двадцать первый век

Его прекрасная «Фатима»,

«Перед судом», «Се человек».

Не нахожу я иноверца

В себе, и мысль моя чиста,

Когда читаю «Думы сердца»

Поэта с именем Коста!

1. Поэзийы пехумпар - Къоста ӕрмӕст ирон фӕрныг ныхасӕй нӕ агайдта адӕмты зӕрдӕтӕ, фӕлӕ йӕ арфӕйы ныхас хъуыст уырыссаг ӕвзагыл дӕр.

Ӕмдзӕвгӕ «Я не пророк».

Я не пророк... В безлюдную пустыню

Я не бегу от клеветы и зла...

Разрушить храм, попрать мою святыню

Толпа при всем безумье не могла.

Я не ищу у сильных состраданья,

Не дорожу участием друзей...

Я не боюсь разлуки и изгнанья,

Предсмертных мук, темницы и цепей...

Везде, для всех я песнь свою слагаю,

Везде разврат открыто я корю

И грудью грудь насилия встречаю,

И смело всем о правде говорю.

На что друзья, когда все люди братья,

Когда везде я слышу их привет?

Причем враги, когда во мне проклятья

Для злобы их и ненависти нет?

В тюрьме ясней мне чудится свобода,

Звучнее песнь с бряцанием цепей,

В изгнанье я дороже для народа,

Милее смерть в безмолвии степей...

Причем толпа? Ничтожная рабыня

Пустых страстей - дерзает пусть на все!

Весь мир - мой храм, любовь - моя святыня,

Вселенная - отечество мое... 1894 г. (?)

2. Хетӕджы фырт махмӕ зӕды хуызӕн кӕсы, фӕлӕ уый уыд зӕххон адӕймаг, уарзта адӕмы, уарзта цӕрын зарын ӕмӕ кафын. Уымӕн афтӕ рӕсугъд рауайынц Къостайы ӕмдзӕвгӕтыл фыст зарджытӕ.

Зарӕг «Мӕ хуры хай». Зары йӕ ахуырдзау.

1. Цалынмӕ ирон адӕм цӕрой, ирон дзырд хъуыса, уӕдмӕ цӕрдзӕн Къостайы ном дӕр. Ирон адӕм се нтыстыты ӕмӕ сӕ хорз хъуыддӕгты стыр кад кӕндзысты Къостайӕн, уымӕн ӕмӕ ӕнӕкӕрон у Къостайы раз нӕ хӕс. Мӕнӕ куыд зӕгъы йе мдзӕвгӕйы Хъодзаты Ӕхсар:

«Къостайы хӕдзар».

…уыцы хӕдзар, Къостайы хӕдзар…

Ӕз йӕ рӕзты цӕссыгкалгӕ цӕуын…

Хуыгаты Сергей.

Уый абон ӕмӕ сомбонӕн куыста,

Мӕ Иры фидӕн бацыдис йӕ хуызы.

Мӕ хурыскаст, мӕ хурныгуылд - Къоста.

Йӕ фарны хъӕр мӕм скифты дугӕй хъуысы.

Ӕрра уыд уый: нӕ зыдта, циу тӕрсын.

Ӕрра уыд, о, ысчынди йын кӕлӕнтӕ:

Сӕ хорз бындарӕн чи не скодта бын,

Куыста сӕ бӕсты уыдонӕн: алантӕн.

Ӕнцой нӕ зыдта: бонӕй уа, ӕхсӕвӕй

Йӕ уарзты хурӕй арӕзта хӕдзар.

Уыдаид хъуамӕ Бонвӕрнон йӕ цар,

Йӕ бын - цъӕх авг, йӕ къултӕ та - ӕргъӕуӕй.

Хӕдзар… Хӕдзар - Йӕ ис ӕмӕ йӕ низ,

Йӕ уд цырагъау Иры дзыхъхъы батад,

Ӕрхуыссыдис ӕнафоны, фӕцис.

Йӕ хӕдзар, охх, ӕрдӕгарӕзтӕй баззад.

Ӕрцӕуын ӕм. Сӕрныллӕгӕй лӕууын,

Табугӕнгӕ: нӕ кувӕндон у, нӕ аргъуан.

Ӕрцӕуын ӕм. Къӕмдзӕстыгӕй кӕсын.

О, хъуамӕ махӕн аргъуанау зынаргъ уа.

О ме фсымӕртӕ, цырд фӕлӕууӕм, цӕй,

О ме фсымӕртӕ, равдисӕм нӕ хъазуат:

Йӕ хӕдзарӕн ӕнӕ саразгӕ нӕй,

Йӕ хӕдзар хъуамӕ ма фӕуа хӕдзаруат.

Къостайы бындар ма фӕуӕд ӕвӕд,

Къостайы къона мин азты цӕрӕд!

Цӕй бахсидӕм ын ахӕм рӕхыс, ахӕм,

Сӕрмӕттаг арвӕй чи рыххӕсса махмӕ.

Нӕхицӕн, цӕй, ӕнусмӕ скӕнӕм ном:

Кӕд ацы хӕхты нал фаг кӕна дуртӕ,

Уӕд фестын кӕнӕм урс дуртӕ нӕ удтӕ,

Ӕндон къулты сӕ бавӕрӕм ӕнгом.

2. Абон махӕн нӕ бӕрӕгбон чи срасугъд кодта, уе ппӕты цӕрӕнбон дӕр бирӕ уӕд! Дунейы фарн зӕгъӕд:

Къостайы фӕдзӕхст «Ирон адӕм - кӕрӕдзийы уарзгӕйӕ цӕрут» ӕрфидар уӕд алкӕй хъуыдыйы дӕр, алкӕй зӕрдӕйы дӕр.

1.Нӕ равдысты кӕрон ма нын азардзӕн нӕ уарзон зарӕггӕнӕг Джыккайты Альбинӕ.(Заменить учащимися).

(эти 2 обзаца переделать, т.е. соединить)

1.Кӕд Къоста йӕ уд ӕмӕ йӕ тых йӕ ӕрвылбоны цард иууылдӕр снывонд кодта ирон хуымӕтӕг адӕмы цард фӕхуыздӕр кӕнынӕн, тынгдӕр та, ӕнӕкӕрон уарзтӕй кӕй уарзта, уыцы сабитӕн, уӕд мах, ирон адӕм, гыццылдӕр хӕсджын не стӕм Къостайы раз, уымӕ гӕсгӕ йын ирон адӕм дӕр стырӕй чысылӕй йӕ ном ссардтой се мдзӕвгӕты. Сабитӕ дӕр ӕй куыд тынг уарзтой ӕмӕ йӕ уарзынц, уымӕ хъусӕм се мдзӕвгӕты:

Ирыстоны зӕххыл ахӕм къуым нӕй, ӕмӕ Къостайы кӕм нӕ зыдтой, йе мдзӕвгӕтӕ йын кӕм нӕ бакастысты, зарджытӕ ӕмӕ йыл кадджытӕ кӕм нӕ кодтой. Уӕвгӕ… куыд бирӕвӕрсыг у Къостайы сфӕлдыстад! Кӕй зӕрдӕмӕ не ссардта уый фӕндаг; кӕй зӕрдӕ не схъарм кодтой йӕ поэзийы фӕлмӕн тынтӕ.

Уыцы тынтӕ суагътой ныр ног таутӕ ӕмӕ фыссынц Иры сабитӕ сӕхӕдӕг дӕр ныр Къостайы тыххӕй. Байхъусӕм-ма сӕм:

37