Классный час Буряад арадай наадан Алта нюулга

Министерство образования и науки Республики Бурятия

Иволгинская вечерняя (сменная) общеобразовательная школа

Классный час

Буряад арадай наадан

«Алта нюулга »

Подготовила: Дабаин Галина Гомбожаповна,

учитель русского языка

с. Кокорино

2016 год

Буряад арадай наадан

«Алта нюулга»

Цель: -способствовать расширению знаний детей о родном крае, коренных народах нашей республики, традициях, обычаях, обрядах бурятского народа;

- способствовать воспитанию в детях духовно-нравственных ценностей: толерантности, уважения к людям других национальностей

Оборудование: мультимедийный проектор, презентация, кольцо.

Ход классного часа:

Учитель: Амар сайн, амгалан болтогой!

Сагаан һараар! Сагаалганаар!

Ноен уулын нугархайгаар,

Хатан уулын хаяагаар,

Баян гол мурэнэй баруун эрьеэр,

Баян Хангай эбэрээр баруун урагшаа унжыһэн,

Байгал далай эжытэй,

Баабай Хурамша нютагнай - амар мэндээ!

1 ученик: Сагаан һараар!

Шэнэ гараһан бишэн жэлээр та бүгэдэниие амаршалнабди,

Сагаан сэдьхэлһээн уреэнэбди:

Отошо бурханаа

Оройдоо һанажа,

Майдари бурханаа

Сэдьхэлдээ тахижа,

Арбан сагаан буян эдлэжэ,

Гал хотоймо унэр,

Газар хотоймо баян һуухатнай болтогой!

2 ученик: Амар сайн, хүндэтэ нүхэд! Мүнөөдэр манда ерэһэн айлшадые буряад арадайнгаа ёһо гуримаар угтажа, найр наада үнгэргэхэбди.

Хүндэтэ айлшад, орогты,

Хүлеэн угтан байнабди!

Арюун Сагаан һараар, арад зоной найраар!

Сагаан сэдьхэлһээ бэе бэеэ Сагаалганаар золгоёл даа! Мэндээ!

3 ученик: Арадаймнай нааданууд

Аман зохёолһоо эхитэй.

Оньһон үгэнүүд, үреэлнүүд,

Урданай дуунууд, таабаринууд.

Наадан дээрээ ерыт, нүхэд!

Учитель: Мүнөөдэр танай анхаралда манай һурагшад «Алта нюулга» гэһэн буряад арадай наада харуулха.

Нааданай дурим:Үхибүүд олоороо зэргэлээд һууха зэргэтэй. Тэдэнэй нэгэниинь шара үнгэтэй бэһэлиг дээшэнь үргэжэ, бултанда харуулна:
- Би энэ алта нюухамни. Бултандаа альгаа тодоод һуугты.
«Алта» бариһан хүн зубшан ябажа, үхибүүн бүхэнэй альга руу тэрэнээ хээшэ болоно. Хэнэй гарта «алтан» орооб? Мэдэгдэнэгүй.
«Алта» нюуһан хүмнай урда гараад, иигэжэ хэлэнэ:
- Алтан, гара наашаа!
«Алтатай» хүн һууриһаа бодожо, нюугшын хажууда ошоно. «Алта» нюугша иигэжэ асууна:
- Та дуу дуулаха гүт? Али уран шүлэг сээжээр уншаха гүт? Үгышье һаа хатар маанадта харуулха гүт?
Эдэ гурбанай али нэгые гүйсэдхэжэ дүүргэһэн хүн «алтаяа» нюужа эхилнэ. Дуулажа, хатар харуулжа, шүлэг хэлэжэ шадахагүй һаа, эшхэбтэр, дорой байдалда орожо, нааданһаа гаргагдаха зэргэтэйш.

Нааданай ябуулга:

Наада ябуулагша алта нюуна, тиигээд хэлэнэ: «-Алтан, гара наашаа!»

1. Хүбүүн гарана: Би таанартаа таабари хэлэхэб, таанад анхаралтайгаар шагнаад, таагты:

Тобшо шэнги монсогоор,

Тоhон шэнги шарабтар.

Энэ юун бэ?

(Хартаабха)

2. Басаган гарана: Би та бүгэдэндэ шэхэнэй хужар болгоон, дуу дуулахамни: хүгжэмынь А. Андреевай, үгэнь Г. Чимитовай «Амраг гансам» (дуу дуулана)

Урихан зулгы шамхантайгаа
Уулзаха заяа золтой байгааб.
Хонгорхон шарайш нюдэндэмни,
Хонхохон абяанш шэхэндэмни,
Холшорхон налгай амраг гансам!

Хонгорхон шарайш нюдэндэмнил
Хонхохон абяанш шэхэндэмнил.

Нарамнай гараад, орожол байн,
Найдалаар зүрхэм логшожол байн.
Үдэртөө ходол һанаандамниш,
Һүниндөө отол зүүдэндэмниш,
Үнжэгэн зулгы амраг гансам!

Үдэртөө ходол һанаандамниш,
Һүниндөө отол зүүдэндэмниш.

Дуранхан зүрхөө шатааналби,
Суранзан мэтээр татаналши.
Арбанхан хургыш адхагша һайб,
Аягтай үгыш шагнагша һайб,
Аминтайм сасуу амраг гансам!
Арбанхан хургыш адхагшал һайб,
Аягтай үгыш шагнагшал һайб.

3. Хүбүүн гарана: Таабари таалсаабди, дуу хүхжэм шагнаабди, би тиигэбэл тандаа шүлэг уран гоёор уншахамни.

Дамба Жалсараев «Эршэгэнүүр»

Эгээл хэшээлэй түлэгтэ

Эрьелдэнэ парта дээгүүр

Хэлэ аматай, нэдэтэй,

Хүл гартай эршэгэнүүр.

Нэгэнэй хүзүү няһална,

Нүгөөдын хүл үдьхэлэн,

Хэлээ баһа гаргана,

Хэндэшьеб даа эмнинэ,

Хажуудахидаа шэбэнэнэ,

Хараһан тээшээ нэнгэнэ…

Эггэл тиимэ эршэгэнүүр

Эрьелдэнэгүй гү танай дундуур?

4. Басаган гарана: Минии оньһон үгэ шагнагты:

Амаараа һайрхаһан - һэбхи,

Гараараа хэһэн - бэхи.

5. Хүбүүн гарана: Намда булта туһалыт, ёохор наада хатарыт!

(Бултадаа ёохор хатарна)

Ёохорой һүүлдэ үхибүүд айлшадтаа үреэлнүүдые хэлэнэ:

1. Очирваниин үршөөлтэй,

Оюун бэлиг түгэлдэр,

Хирэгүй арюухан,

Хилэнсэггүй сарюухан,

Булга, торгоор хубсалжа,

Булагай уһаар умдалжа,

Түрэл һайхан дайдадаа

Тушэглэжэ жаргаял!

2. Орохо наранда хүсэгдэнгүй,

Гараха наранда гартангүй,

Сэбэр газарта

Хии мориёо хиидхүүлжэ,

үдэр бүри үнэтэй үгэ дуулажа,
hара бүри hайхан үгэ дуулажа һуухатнай болтогой!

3. Наранай толо хаража,
   Наhанай үндэрые дабажа,
   Дундагүй дүүрэн,
   Дутуугүй хүсэд,
   Дүрбэн тэгшэ
   Жаргалтай ябыт даа!

Учитель:

Һайндаа, үхибүүд! Баярлаабди!

Хүндэтэ манай айлшад! Нюдэнэй хужар, шэхэнэй шэмэг болгон найр наадыемнай хараһандатнай халуун баярые хүргэнэбди! Түрэл Хурамша нютаг тухай дуугаа Сагаан һарын бэлэг болгон тандаа дуулахамнай.

«Хурамшамнай»

Үгэнь ба хүгжэмынь Владимир Запхановай