Абай мұрасы мәңгілік мирас

Тақырыбы:Абай мұрасы- мәңгілік мирас

Мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларына халық қазынасының қайнар бұлағынан сусындап өскен,халқымыздың дана перзенті Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығын таныту және инабаттылыққа, парасаттылыққа,имандылық пен ізгілікке тәрбиелеу.

Міндеттері:

• Абайдың ұлы кемеңгер екендігін түсіндіру, оның өлеңдері мен қара сөздері арқылы оқушыларды адамгершілікке, жаман қылықтан бойларын таза ұстауға тәрбиелеу;

• Абай өлеңдерінің мән-мағынасын ашу;

• Оқушылардың туған халқына, жеріне деген сүйіспеншілігін ояту;

• Пікір талас жүргізе білу қабілеттерін қалыптастыру:

• А.Құнанбаевтың туғанына 170 толу мерей тойын ұлықтау.

Әдістері: әңгімелеу, көрнекілік қолдану, сұрақ-жауап, демонстрациялау, топтастыру .

Көрнекілігі: Абай портреті, тірек сызбалар,ТОҚ.

1.Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе әңгіме. (Слайд -фильм қоса жүріп отырады)

А.Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданында Шыңғыс тауының баурайында дүниеге келген.Шын азан шақырып қойған аты-Ибраһим, лақап, әжесі Зере қойған аты-Абай.

Абайдың әкесі Құнанбай, Құнанбайдың әкесі Өскенбай, оның әкесі Ырғызбай өз рулары ішінде елге билік жүргізген беделді адамдар болған.Құнанбай 1804 жылы туған.Абайдың әжесі Зере 90 жасында өмірден өткен.Абай Зере әжесінің тәрбиесін көрген.Ақынның шешесі-Ұлжан, Қаракесек руындағы Бертіс тұқымынан.Ұлжан өте сабырлы кісі болған.

Абай ауыл молдасынан білім алады, оны әкесі 10 жасында Семейдегі мұсылман медресесіне береді,онда Абай араб, парсы тілдерін үйренеді.14 жасынан бастап өлең шығара бастаған.НоваиСағди,Хафиз Физули сияқты шығыс ақындарының шығармашылығымен танысып, өлеңдерін жаттап өседі.Семейдегі «Приходской школға» түсіп орысша оқып үйренеді.13 жасқа толған Абайды әкесі өз жанына алып, ел билеу жұмысына баули бастайды.

1880 жылдары Петербургтан жер аударылып келген Михаэлис деген білімді кісімен танысып, орыс классиктерінің еңбектерін оқып,танысады.1890-1898 жылдары айтпақ болған сөздерін қара сөзбен жеткізеді.1904 жылы 23 маусымда 59 жасқа қараған Ұлы ақын Абай Құнанбаев дүниеден өтті.Абай Жидебай жеріндегі Еркежан қыстауында жерленген.

2. Поэзия минуты:

Абай Құнанбаевтың бастауыш сынып оқулықтары ішінде берілген жыл мезгілдеріне байланысты және оқушылардың өз бетімен жаттап келген өлеңдері жатқа оқылады.

Өлеңдер музыка ырғағымен және суретті презентациямен қоса айтылады.

Ғылым таппай мақтанба

Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Тілеуің,өмірің алдыңда,

Оған қайғы жесеңіз,

Өсек,өтірік,мақтаншақ,

Еріншек ,бекер мал шашпақ-

Бес дұшпаның білсеңіз.

Талап,еңбек,терең ой,

Қанағат,рақым ойлап қой-

Бес асыл іс көнсеңіз...

Ғалым болмай немене,

Балалықты қисаңыз,

Болмасаң да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз.

Қыс

Ақ киімді ,денелі,ақ сақалды,

Соқыр-мылқау танымас тірі жанды.

Үсті-басы ақ қырау,түсі суық,

Басқан жері сықырлап,келіп қалды.

Дем алысы-үскірік,аяз бен қар,

Кәрі құдаң қыс келіп, әлек салды.

Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,

Аязбенен қызарып ажарланды.

Бұлттай қасы жауып екі көзін,

Басын сіліксе, қар жауып,мазаңды алды.

Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,

Алты қанат ақ орда үй шайқалды.

Күз

Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан.

Күз болып,дымқыл тұман жерді басқан.

Білмеймін тойғаны ма,тоңғаны ма,

Жылқы ойнап,бие қашқан,тай жарысқан.

Жасыл шөп,бәйшешек жоқ бұрынғыдай,

Жастар күлмес,жүгірмес бала шулай.

Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,

Жапырағынан айырылған ағаш,қурай.

Жазғытұрым

Жазғытұрым қалмайды қыстың сызы,

Масатыдай құлпырар жердің жүзі.

Жан-жануар,адамзат анталаса,

Ата-анадай елжірер күннің көзі.

Түйе боздап,қой қоздап,қорада шу,

Көбелек пен құстар да сайда ду-ду.

Гүл мен ағаш майысып қарағанда,

Сыбдыр қағып,бұраңдап ағады су.

Көл жағалай мамырлап қу менен қаз,

Жұмыртқа іздеп,жүгіріп,балалар мәз.

Ұшқыр атпен зырлатып тастағанда,

Жарқ-жұрқ етіп ілінер көк дауылпаз.

Жаз

Жаздыгүні шілде болғанда,

Көкорай шалғын,бәйшешек

Ұзарып өсіп толғанда,

Күркіреп жатқан өзенге

Көшіп ауыл қонғанда,

Шұрқырап жатқан жылқының

Шалғыннан жоны қылтылдап,

Суда тұрып шыбындап,

Құйрығымен шылпылдап,

Арасында құлын -тай

Айнала шауып бұлтылдап,

Жоғары-төмен үйрек-қаз

Ұшып тұрса сымпылдап...

3.Абай -сазгер .Абайдың әндері орындалады.

Желсіз түнде жарық ай

Желсіз түнде жарық ай

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың жаны-терең сай,

Тасыған өзен гүрілдеп.

Қалық ағаш жапырағы,

Сыбырласып өзді-өзі,

Көрінбей жердің топырағы,

Құлпырған жасыл жер жүзі...

Көзімнің қарасы

Көзімнің қарасы,

Көңілімнің санасы.

Бітпейді іштегі,

Ғашықтық жарасы.

Қазақтың данасы,

Жасы үлкен ағасы.

«Бар» демес сендей бір,

Адамның баласы.

Жылайын,жырлайын,

Ағызып көз майын.

Айтуға келгенде,

Қалқама сөз дайын.

Жүрекетен қозғайын,

Әдептен озбайын.

Өзі де білмей ме,

Көп сөйлеп созбайын.

4. Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы. Видео фильм көрсетіледі ( 10 минут) Бұл фильмде Абайдың өмірі, отбасы, балалық шағы, өлеңдер жинағының шығу тарихы және Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» роман-эпопеясы жайлы құнды деректер беріледі.

5. Абайдың қара сөздері.

Абай Құнанбаев 1890-1898 жылдар арасында 45 -ке тарта «Ғақлия» деп аталатын қара сөздерін жазды.Ғақлия -араб тілінен аударғанда оймен, ақылмен деген мағынаны береді.Бұл сөздер өмірдегі барлық жағдайға сын көзбен , ой толғамымен,адамгершілік және мораль тұрғысында жазылған өсиет, тағылым сияқты.

6.Ұрпақ үні.

Иса Байзақұлы

«Тіл кестесін үйреткіш»

Таңдамалы тәтті тіл-Абай тілі,

Ақынға дос,жаныңа тиеді жылы.

Шымырлатып денеңді,сүйсіндіріп,

Шертіледі жүректің нәзік қылы.

Әсіресе Абайдың ақындығы,

Таңдамалы сөзінің татымдығы.

Ақындарға көп үлгі шеберлігі,

Міне бізге Абайдың жақындығы.

Кел ақындар,күйлі тіл,көркем сөзге,

Сының болса,өзің тап бұдан өзге.

Бет алысың,табысың табындікі,

Тіл кестесін үйреткіш Абай бізге.

Абайды іздеу

Фариза Оңғарсынова

Абай аға!

Биікте ме-қайда жүр аруағың?

Құлағыңа жете ме шағым-әнім?

Көқті кезіп іздер ем-Жерде мені

Шырмап қойды шырғалаң шаруа, мұң.

Ашсам деген жұрт көзін қыран едің,

Мерт еткенде сені де күба жерім,

Ел етем деп тыртаңдау не тәшіме

Керек екен десеңші мына менің?

Қалқиды әнің-рухыңның кептері ме,

Ұстаймын деп әуремін текке ,міне.

Дарыныңнан, ойыңнан бермей ,маған

Тек дертіңді жұқтырып кеткенің бе?

7.Ақынның ізімен.

Бастауыш сынып оқушылары өздері шығарған өлеңдерін оқиды.

1.Рахманберді Нұрмұхаммед

Ақын ата!

Сөз кені,ақыл кені бір өзіңде,

Өлең жазу қиындық келтіреді.

Ғылым ізде,ғалым бол деген сөздер

Ұпытпаймын әрқашанда есімде.

2.Қонысқон Қайырбек

Ойын қуған баламыз,

Оқуды еске аламыз.

Оқы, біл деген Абайды

Ұмытпай еске аламыз.

8. Абай Құнанбаев туралы не білдік?

Оқушылар тақтада алдын ала дайындалып қойған сызбаға Абай туралы мәліметтерді толтырады.

Абай Құнанбаев

Абай Құнанбаев жайлы сыр шертетін фото деректер

«Теміртау қаласы №3 жалпы білім беретін орта мектебі» КММ

Абай Құнанбаевтың 170 жылдық мерейтойы қарсаңында бастауыш сынып оқушыларымен өткізілетін сынып сағатының әзірлемесі

Тақырыбы:Абай мұрасы- мәңгілік мирас

Дайындаған: бастауыш сынып мұғалімі

Манапова Жанар Пулатовна

Теміртау қаласы 2015 жыл