Хой-ниити черлеринге аажы-чан чуруму

Хɵй - ниити черлеринге аажы-чаң чуруму

1. Кады чаңгыс черде ажылдап турар кижилерниң бот-боттарының аразында хамаарылгазы

Ажылдаар черлерге аажы-чаң чурумун амыдыралда аажы-чаң дүрүмнери-биле колдуунда-ла дɵмей. Эптиг-эвилең чорук ол дээрге, аалчы болуп баарда ажыглаар чуулдер-дир деп чамдык кижилерниң санап турары бɵдүүн чүүлдер эвес-тир. Эптиг-эвилең чорукка хамааржыр: эш-хуу езузунуң сеткили, найыралчы кичээнгейлиг чоруу, хынамчалыг болгаш чɵпсүнүүчел чорук - коллективизмниң илерээшкининиң тодаргай херечизи-дир. Эптиг-ээлдек ажылдакчы - коллективтиң эки кежигүнү.

Бир эвес ажылда четпестер азы частырыглар бар болза, ону эш-хуузунуң ёзузу-биле, таарыштыр чугаалаңар. Бир эвес силерден дуза дилээр болза, ону бар-ла шааңар-биле күүседирин кызыдыңар. Тайылбырны ажыл-херекчи ёзу-биле далаш чок бериңер, оон башка эжиңер хомудай бээр.

Ажылыңарга топтуг-томаанныг болуңар. Алгырып, шимээргеп, сыгырып, эжикти ажыда-хаай октап, ажынып, ол-бо айтыышкыннар берип турган херээ чок, чугааның аяны эптиг-эвилең болур болза эки.

Ажылга чедир билдинмейн баар чүүлдер бо-ла таваржы бээр. Бир эвес кайы-бир кижи сээң-биле шын эвес чугаалашкан деп билзе, ажыы-биле, далаш чокка ол херекти шиитпирлээр херек. Кылыктаныр, бодун туттунуп шыдавас чорук кажан-даа эки чүвеге чедирбес, харын-даа ол кижиниң бодунга багай салдарны чедирер. Тɵрел болгаш ɵңнук кижилерниң аразында турамык чугаалажырын ажылдаар черлерге болдурбас херек.

2. Албан черинге

Албан черинге келген кижи ол черниң ажылдакчылары-биле эптиг-эвилең чугаалажыр болгаш боттарының дилеглерин билдингир, кыска кылдыр чугаалап бээр ужурлуг. Албан-черинин ажылдакчыларының болгаш аңаа келген кижилерниң бот-боттарының аразында хүндүлел - ажылдың бүдүнгүр болурунун үндезини-дир.

Ажылдакчы кижи-биле чугаалажып тура, бир эвес ону ɵске улус дыңнавазын деп бодаар болза, оожум үн-биле чугаалаар апаар. Ийи кижи чугаалажып турда, ооң артынга турган кижи ол чугааны дыңнавазын кызыдып, бичии аткаар базып алыр болза эки. Бир эвес ээлчегде турар кижиниң чугаазы кɵвудеп, үүр апаар болза силер далажып турар болзуңарза, бурууңарны билингеш, оларның чугаазын үзе киргеш, айтырыыңарны шиитпирлеп бээрин дилеп болур силер.

3. Телефон дугайында

Амгы-үениң ажыл-херекчи байдалын телефон дамчыштыр чугаалажып болур. Телефон амгы үениң магалыг эди-даа болза, ону таарымчалыг ажыглаар херек. Албан черинче телефоннаан таварылгада ажыл-херекчи ёзу-биле кол-колун чугаалааш, тайылбырны ажыл-херекчи, оожум, эвилең аян-биле бээр болза эки.

Телефоннажып турар үеде ол кижиниң чанында кижилер бар, оларга ону дыңнадыры эпчок болза, ындыг таварылгада оожум үн-биле чугаалажып турар кижизинге ооң соонда эптиг таварылга болу бээрге, боду долгап, чугаалажыптарын дилээр.

Амгы уеде телефон кижи бүрүзүнде бар апарган болганда, ону албан черлеринге, транспорт иштинге, хɵй кижилер чыылган черлерге, садыг-саймаа черлеринге ыыткыр, үүр үениң дургузунда чугаалажырын шеглээр болза эки. Аргажоктан чугаалажыр таварылга тыпты берзе, оожум болгаш топтуг үн-биле кыска үе дургузунда чугааны чорудуп болур. Телефонну аргалыг болза, бажыңынга ажыглаарын кызыдар. Бо үениң аныяк ɵскени хɵй-ниити черлеринге чорааш телефонундан адырылбайн, ону кезээде кулактарында кызыдып алган чугаалажып, ырлар дыңнап, кинолар кɵрүп олурары - олар боттарының кадыкшылынга хора чедирип чорууру ол дээрзин билзе чогуур.

Тес-Хем кожууннуң Кызыл-Чыраа ортумак

ниити ɵɵредилге школазының социал педагогу

Шойдак Урана Каадыр-ооловна